«زیست‌بوم اشتغال» نسخه وزارت کار برای بیکاری
طی دهه اخیر موضوع اقتصاد مقاومتی در کانون توجه تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در عرصه ملی بوده است؛ در اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری بر موضوع اشتغال و کارآفرینی تأکید ویژه‌ای داشتند و این تأکید در شعارهای سال به وضوح روشن است، بر همین اساس وزارت کار نیز بر ایجاد اشتغال تأکید دارد و تدوین و اجرای «سند ملی اشتغال» را در برنامه‌های خود قرار داده است.
«زیست‌بوم اشتغال» نسخه وزارت کار برای بیکاری
طی دهه اخیر موضوع اقتصاد مقاومتی در کانون توجه تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در عرصه ملی بوده است؛ در اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری بر موضوع اشتغال و کارآفرینی تأکید ویژه‌ای داشتند و این تأکید در شعارهای سال به وضوح روشن است، بر همین اساس وزارت کار نیز بر ایجاد اشتغال تأکید دارد و تدوین و اجرای «سند ملی اشتغال» را در برنامه‌های خود قرار داده است.
موضوع اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظر از اساسی‌ترین نیازهای یک جامعه به شمار می‌رود؛ در اغلب کشورها و ازجمله کشور ما، کاهش بیکاری و توسعه فعالیت‌های شغلی یکی از اهداف کلان توسعه است. بیکاری به‌عنوان یک پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مطرح بوده و رفع آن همواره، ازجمله دغدغه‌های اساسی برنامه‌ریزان بوده است.
حمیدرضا پیله‌ور، مدرس اقتصاد مقاومتی در این خصوص به ایسنا می‌گوید: همان‌طور که در حوزه فناوری و نوآوری سال‌هاست نگاه به این حوزه نگاه زیست‌بومی بوده است با مستقر شدن دولت جدید و روحیه انقلابی و جهادی وزارت کار و نگاه ایجاد اشتغال به سمت زیست بوم اشتغال حرکت کرده و در دنیا نیز مجموعه فرآیندها و نهادهای درگیر را در یک بسته می‌بینند بنابراین بیشتر می‌توان روی زیست بوم اشتغال تأکید کرد.
وی ادامه می‌دهد: موضوعی که در خصوص اشتغال مطرح شده است به چند سال پیش از این بازمی‌گردد؛ طی چند سال اخیر افزایش نرخ بیکاری را در کشور شاهد بودیم که بخشی از این نرخ مربوط به ورود جمعیت دهه ۶۰ به عرصه اشتغال و بخشی نیز ناشی از بیکار شدن افراد شاغل در پی رکود اقتصادی بوده است.
این مدرس اقتصاد مقاومتی خاطرنشان می‌کند: طی بررسی جدی به این نتیجه خواهیم رسید که ما به اشتغال نگاه انفرادی داشتیم، به‌عنوان مثال مقوله اشتغال را بر اساس گزارش بانک‌ها بررسی کرده و مشاهده شده که بانک‌ها بدون توجه به زنجیره اشتغال تنها به ارائه آمار تسهیلات اعطایی بسنده کردند و این را معیاری برای ایجاد اشتغال در آمارهای رسمی کشور مدنظر قرار دادند، همچنین می‌توان به ارائه آمار اشتغال و مجوزهای ارائه شده از سوی یک یا چند دستگاه حاکمیتی نیز اشاره کرد.
وی اشاره می‌کند: در حال حاضر بحث جدیدی مطرح شده است که محوریت آن با وزارت کار است؛ اگر قرار باشد مشکل اشتغال را به صورت رسمی حل کنیم باید به زیست بوم اشتغال بپردازیم و این بدان معناست که باید به مجموعه‌ای از مؤلفه‌های مؤثر در اشتغال توجه داشته باشیم.
پیله‌ور تصریح می‌کند: مخاطب زیست‌بوم اشتغال افراد فاقد شغل شایسته و افراد بیکار هستند، منظور از افراد فاقد شغل شایسته بدان معناست که شغل فرد کفاف هزینه‌های زندگی او را ندهد.
وی اضافه می‌کند: تا به امروز چند گروه در حوزه اشتغال شناسایی شدند که شامل بیکاران مطلق، اشتغال ناقص، افراد ناامید از یافتن کار، شاغلان با درآمد پایین، شاغلان غیررسمی، افراد بیکار و شبه بیکار است.
این مدرس اقتصاد مقاومتی اعلام می‌کند: برآورد این است که ۲.۴ میلیون نفر بیکار مطلق، ۲ تا ۲.۲ میلیون نفر اشتغال ناقص؛ ۲ میلیون نفر ناامید از یافتن کار، ۲.۷ میلیون نفر شاغل با درآمد پایین و حدود ۴.۵ میلیون نفر نیز شاغل غیررسمی هستند؛ در مجموع حدود ۱۴ میلیون نفر فاقد شغل شایسته هستند که از این تعداد حدود ۶.۵ نفر بیکار مطلق یا شبه بیکار هستند.
علی حقیقت، پژوهشگر بخش اقتصاد نیز در این خصوص به ایسنا می‌گوید: مشکلات اولویت‌دار فضای کسب و کار عمدتاً مشکلاتی ملی با راهکارهای ملی هستند که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به بی‌ثباتی قیمت‌ها، تورم بالا، بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری‌ها، قوانین و مقررات، رفتار مداخله‌گرانه دولت در اقتصاد و قاچاق اشاره کنیم که بازارها را دچار مشکل می‌کند، همچنین موانع اداری و کسب برخی مجوزها در اولویت بعدی برای فعالان اقتصادی قرار دارند.
زیست بوم اشتغال بدون آموزش ناقص خواهد ماند
وی ادامه می‌دهد: در شرایط فعلی اگر موضوع آموزش و مهارت‌آموزی در اقتصاد کشور وجود نداشته باشد و بخش خصوصی هم مطالبه نکند قطعاً زیست بوم اشتغال ناقص خواهد ماند. این طرح می‌خواهد بحث تأمین مالی را به همراه تبصره ۱۸ و همسو با آن پیش ببرد تا اعطای تسهیلات به فعالان اقتصادی هدفمندتر شود و تأثیر بیشتری داشته باشد.
این پژوهشگر تصریح می‌کند: با توجه به تورم، بهره بالا و وجود فضای دلالی و سوداگری در اقتصاد کشور فضای مناسبی برای تولید وجود ندارد و این ما را ناامید می‌کند و بعید به نظر می‌رسد که این‌گونه طرح‌ها بتوانند به تولید کمک کنند.
وی تأکید می‌کند: تولید در ایران توجیه اقتصادی ندارد؛ با برخی از فعالان اقتصادی صحبت کردیم که چگونه در این فضا به حیات و زیست خود ادامه می‌دهند در پاسخ گفتند که در کنار تولید، سوداگری، دلالی و حتی احتکار هم انجام می‌دهند که دلالی در نهاده‌های تولید و ستانده‌هاست.
حقیقت مطرح می‌کند: در شرایط کنونی اقتصاد، هر نوع فعالیتی در این فضا علی‌الخصوص بنگاه‌های کوچک و کم سرمایه‌بر دشوار است؛ در این طرح انتظار می‌رود تا سال آینده یک میلیون و ۸۰۰ هزار شغل ایجاد شود. البته صرفاً نمی‌توانیم به این طرح امیدوار باشیم و در کنار آن باید به مقوله آموزش نیز توجه کنیم.
وی تشریح می‌کند: اگر بخش خصوصی به‌دنبال آموزش نیروهای خود بود طرح‌هایی نظیر این طرح به خودی خود ایجاد می‌شد؛ در بسیاری از کشورها، دولت‌ها در حوزه آموزش و مهارت‌آموزی ورود پیدا کرده‌اند. در این کشورها علاوه بر فعالیت جاری موجود در جامعه، در جریان ورود تکنولوژی و سرمایه نیروهای خود را برای کسب مهارت به خارج از کشور اعزام کردند که تأثیرگذار بوده است؛ برای نمونه می‌توانیم به رشد بالای تایلند در دهه گذشته اشاره کنیم که به‌دلیل مهارت، آموزش و جذب سرمایه‌های خارجی توانست رشد اقتصادی خود را افزایش دهد و مشاغل پایدار ایجاد کند.
در ادامه پیله‌ور نیز می‌گوید: هدف زیست بوم اشتغال، ایجاد اشتغال پایدار است و این پایداری لزوماً با تزریق منابع مالی اتفاق نمی‌افتد برای همین دنبال نگاه زیست‌بومی به اشتغال هستیم و این زمانی اتفاق می‌افتد که بتوانیم ارتباط منطقی بین تولید و اشتغال ایجاد کنیم، اینکه فقط تسهیلات پرداخت کنیم نگاه غلطی است باید ارتباط منطقی بین افزایش تولید در حوزه صنعت و خدمات داشته باشیم و با استفاده از آن اشتغال را پایدار کنیم.
این مدرس اقتصاد مقاومتی تصریح می‌کند: در زیست‌بوم اشتغال باید کیفیت نیروی کار را افزایش دهیم؛ اگر نیرویی به کار گمارده شد و بهره‌وری تولید اتفاق نیفتاد نمی‌توانیم بگوییم اشتغالی پایدار ایجاد کردیم؛ اینجا دوگانه اشتغال-تولید مطرح می‌شود که باید به سمت تولید محصولاتی که در حوزه ملی و منطقه‌ای مزیت دارند حرکت کنیم، باید سراغ مشاغلی برویم که کمترین هزینه را برای راه‌اندازی نیاز دارند. برای مثال ایجاد شغل در صنعت پتروشیمی هزینه سرمایه‌گذاری بالایی دارد در صورتیکه ایجاد اشتغال در حوزه کشاورزی و دامداری هزینه پایینی دارد. همچنین ایجاد اشتغال در حوزه مشاغل دانش بنیان، نوآور و فناور نیز با سرمایه کم ممکن است.
وی تأکید می‌کند: اگر در زیست بوم اشتغال، علاوه بر ایجاد اشتغال برای افراد با تحصیلات پایین، بتوانیم به ایجاد اشتغال در حوزه مشاغل دانش‌بنیان هم فکر کنیم به پایداری مشاغل کمک خواهیم کرد.
پیله‌ور ادامه می‌دهد: در زیست‌بوم اشتغال، تکمیل زنجیره ارزش موجب پایداری اشتغال می‌شود، یک شغل به تسهیلات، مجوز و حمایت نیاز دارد بنابراین باید ورود کالای خارجی را کنترل کنیم.
وی خاطرنشان می‌کند: وقتی اشتغال را به تولید ارتباط می‌دهیم ایجاد بازار مصرف داخلی یا صادراتی برای تولید مهم است؛ کنترل ورود کالای وارداتی برای بازار داخلی بسیار مهم است همچنین ایجاد بازار صادراتی با افزایش استاندارد و کیفیت و بازاریابی حوزه صادراتی ممکن خواهد بود.
در بوم اشتغال لزوماً به‌دنبال ایجاد محل اشتغال جدید نیستیم
این مدرس اقتصاد مقاومتی بیان می‌کند: فعال‌سازی واحدهای تولیدی بسیار مهم است، اشتباه سالیان گذشته این بوده هرگاه از اشتغال سخن گفتیم به‌دنبال راه‌اندازی واحدهای جدید بودیم در صورتی که بنگاه‌های اقتصادی که در کشور داریم تعطیل یا نیمه تعطیل هستند؛ اگر ظرفیت‌ها را در حوزه تولید افزایش دهیم سرمایه‌گذاری کلان اتفاق نمی‌افتد بلکه باید نگاه مدیریتی در مجموعه تغییر کند یا مانع تولید را برطرف کرد، در بوم اشتغال لزوماً به‌دنبال ایجاد محل اشتغال جدید نیستیم.
وی اضافه می‌کند: در زیست‌بوم اشتغال نهادهای حاکمیتی، قوانین، بخش خصوصی و تولید در یک مجموعه قرار می‌گیرند و اگر این عمل اتفاق بیفتد می‌توانیم برای افراد بیکار مطلق شغل ایجاد کنیم و مشاغل افرادی که فاقد شغل شایسته هستند را پایدار کنیم.
پیله‌ور خاطرنشان می‌کند: اداره کار برنامه خود را در خصوص زیست بوم اشتغال ارائه داده و کارهای زیرساختی و بنیادی آن ایجاد شده است و ارتباط بین نهادهای حاکمیتی نیز در حال شکل‌گیری است؛ مشاهده خروجی این سند به ارتباط بین اجزای مختلف این زیست بوم بازمی‌گردد.
وی توضیح می‌دهد: در بستر زیست بوم اشتغال، وزارت کار و زیرمجموعه‌های آن مانند سازمان تأمین اجتماعی و سازمان فنی حرفه‌ای، وزارت علوم، معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت اقتصاد و وزارت امور خارجه برای بازاریابی خارجی نقش اساسی دارند و می‌توانیم بگوییم که بخش اعظمی از دولت درگیر زیست بوم اشتغال هستند. در این زیست‌بوم حتی به نقش قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی نیز توجه شده است.
این مدرس اقتصاد مقاومتی اشاره می‌کند: در این زیست‌بوم باید چند سامانه راه‌اندازی شود در حال حاضر کاریابی‌ها، سامانه‌های اعطای تسهیلات و صدور مجوز مستقل عمل می‌کنند که تمامی این سامانه‌ها باید به هم متصل شوند.
به گزارش ایسنا، در حال حاضر ایران بیشترین نیروی جوان جمعیتی را دارد که می‌توانند نقش مؤثری را در پیشرفت و رشد اقتصادی کشور ایفا کنند. اشتغال جوانان می‌تواند زمینه تشکیل خانواده را برای آنان فراهم کند این‌گونه از بروز آسیب‌های اجتماعی نیز کاسته خواهد شد؛ بر این اساس ایجاد مشاغل پایدار موضوع مهمی است که ازجمله شعارهای دولت سیزدهم نیز بوده است.
