تشریح ۳ برنامه ویژه وزارت علوم برای تشویق پژوهشگران به استفاده از سامانه «نان»

به گزارش بازارکار به نقل از خبرگزاری فارس، در دنیای امروز دانایی یکی از محورها و شاخص‌های اصلی پیشرفت و تعالی هر جامعه محسوب می‌شود، سنجش سطح دانایی به میزان تولید و مصرف اطلاعات و گسترش دانایی به دسترسی سریع و آسان به منابع علمی موثق وابسته است، براین اساس دانسته‌های ما یا از طریق مطالعه منابع اطلاعاتی موجود حاصل می‌شود یا بر اساس پژوهش‌هایی که خود انجام می‌دهیم به دست می‌آید؛ از این رو «پژوهش» امر بسیار مهمی در ارتقای علمی به شمار می‌رود و پژوهشگران در هر کشور، افراد بسیار محترمی هستند.
پژوهش در کشور ما هم مورد توجه مسؤولان قرار دارد به طوری‌که مقام معظم رهبری بارها بر توسعه و پیشرفت پژوهش کشور تأکید کرده‌اند.
اما با وجود تمام این تأکیدات هنوز بودجه مناسبی برای امر پژوهش در نظر گرفته نشده است، حتی الزام قانونی اختصاص یک درصد از اعتبارات دستگاه‌های اجرایی به امر پژوهش که از سال ۹۶ و طبق قانون برنامه ششم توسعه، به یکی از وظایف قانونی دستگاه‌های مشمول درآمده هم نتوانسته برای حوزه پژوهش کشور کاری از پیش ببرد، البته که با وجود کمبود بودجه هم پژوهشگران کشورمان در عرصه‌های بین‌المللی در حال درخشیدن هستند.
درباره موارد مرتبط با امر پژوهش در کشور با پیمان صالحی معاون پژوهشی وزیر علوم گفت‌وگو کردیم.
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس با پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم را در زیر می‌خوانید:
* استقبال مردم از نمایشگاه پژوهش و فناوری امسال
فارس: چند روزی از هفته پژوهش و برگزاری نمایشگاه دستاوردهای پژوهش و فناوری کشور می‌گذرد، ضمن خداقوت به حضرتعالی و همکارانتان از شما می‌خواهیم درباره نمایشگاه امسال صحبت بفرمایید.
صالحی: همانطور که می‌دانید نمایشگاه هفته پژوهش و فناوری در راستای جهاد تبیین بسیار موثر است، امسال تا جایی که من دیدم استقبال مردم بسیار زیاد بود که اطلاع‌رسانی‌های ما هم به ویژه در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و در میان دانشجویان، اساتید دانشگاه و پژوهشگران خوب بود، بیلبوردهایی هم در خیابان‌های شهر تهران نصب کردیم و به هر حال سعی کردیم اطلاع‌رسانی دقیقی داشته باشیم و خدا را شکر استقبال هم خوب بود.
فارس: به طور کلی درباره وضعیت پژوهش کشور هم صحبت بفرمایید.
صالحی: عرض کنم خدمتتان که در هفته پژوهش من درباره پژوهش کشور و پیوستگی نوآوری، بسیار صحبت کردم یعنی پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای ما در نهایت باید به حوزه فناوری، تولید محصول، ااقتصاد، خودکفایی و این موضوعات برسند و ما در حال حاضر در نظام نوآوری کشورمان این پیوستگی را ایجاد کردیم.
درباره تحقیقات بنیادی بارها آمار ارائه داده‌ام و استحضار دارید که وضعیت به چه صورت است؛ به طوری‌که ما در رتبه ۱۵ و ۱۷ دو پایگاه معتبر بین‌المللی رتبه‌بندی تولید علم یعنی پایگاه‌های اسکوپوس و وب آو ساینس قرار داریم؛ اگر چه به نظر ما هنوز این رتبه کافی نیست ولی به هر حال این رتبه را در حال حاضر به دست آورده ایم.
* تأکید بر تقویت تحقیقات بنیادی در کشور
نکته‌ای که می‌خواهم عرض کنم و مهم است اینکه تحقیقات بنیادی نه تنها در نقطه مقابل تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای قرار ندارد بلکه در راستای آنها قرار دارد، یعنی براساس مطالعاتی که ما داشتیم، تمام کشورهایی که رو به رشد و پیشرفته هستند و کشورهایی که در تحقیقات بنیادی موفق بوده‌اند توانسته‌اند در تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای هم موفق بوده و به نتیجه برسند و توانسته‌اند محصولات فناورانه خود را براساس دانش بومی خود ایجاد کنند.
فارس: بنابراین تأکید شما بر تحقیقات بنیادی هم هست؟
صالحی: اگر در تحقیقات بنیادی موفق نباشیم نمی‌توانیم در تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی هم موفق باشیم زیرا پایه‌ها باید قوی باشد و این مسأله در قوی بودن تحقیقات بنیادی است و اگر در تحقیقات بنیادی قوی نباشیم باید وارد کننده اصول از کشورهای دیگر بشویم که بسیاری از این اصول هم مربوط به فرهنگ و اصول کشورهای دیگر است، بخصوص در بخش علوم انسانی.
ما فقط راجع به تحقیقات سخت صحبت نمی‌کنیم بلکه درباره تحقیقات نرم هم صحبت می‌کنیم، در هر دو نوع تحقیقات و به‌خصوص در تحقیقات نرم اگر تحقیقات بنیادی موفقی نداشته باشیم، باید وارد کننده شویم که نتیجه آن مانند وضعیت حال حاضر ما در شبکه‌های اجتماعی می‌شود، که این شبکه‌ها را از دست دادیم.
بنابراین تمام پایه‌گذاری‌ها می‌تواند در فناوری‌های نرم و سخت به کمک ما بیاید تا ما بتوانیم براساس دانش خودمان فناوری بومی خودمان را ایجاد و مصرف کنیم.
* انعقاد بیش از ۱۱ هزار قرارداد دانشگاه‌ها با صنایع
فارس: با این تفاسیر ما در زمینه تقویت تحقیقات بنیادی چه اقداماتی داشته‌ایم؟
صالحی: آمار ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت را من در هفته پژوهش هم اعلام کردم که ما امسال تاکنون حدود ۱۱ هزار و ۳۰۰ قرارداد ارتباط با صنعت داشته‌ایم.
فارس: یعنی در ماه‌های آینده هم ممکن است به این آمار اضافه شود؟
صالحی: قطعا، این آمار تا آذر ۱۴۰۲ است و در این چند ماه باقی مانده هم به این آمار اضافه می‌شود.
اگر شما این آمار را به تعداد اعضای هیئت علمی ما تقسیم کنید، عدد سرانه ما به دست می‌آید که نمی‌گویم عدد خیلی خوبی است اما بد هم نیست زیرا در برخی رشته‌ها قرارداد ارتباط با صنعت ما بیشتر است، در علوم انسانی و علوم پایه قراردادهای ما کمتر است اما در هر صورت سرانه ارتباط با صنعت ما مناسب و در حال رشد است.
*سامانه «نان» اتفاق بزرگ حوزه پژوهش کشور است
من فکر می کنم اتفاق بسیار بزرگی که در حال رخ دادن در کشور است و ما در روز افتتاحیه نمایشگاه هفته پژوهش هم سعی کردیم آن را مطرح کنیم نظام ایده‌ها و نیازهاست که جزو اولویت‌های اولیه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری بوده و وزیر در برنامه اولیه خود در زمان رأی اعتماد که به مجلس ارائه داد هم به این مسأله اشاره کرده است.
نظام ایده‌ها و نیازها (سامانه نان) برای هم‌رسانی نیازهای واقعی بخش‌های دولتی و خصوصی با حوزه تحقیقات راه‌اندازی شده است.
فارس: در این زمینه چه پیشرفت‌هایی داشته‌ایم؟
صالحی: نظام ایده‌ها و نیازها می‌گوید تمام بخش‌های دولتی و خصوصی نیازهای واقعی که دارند را در سامانه مطرح کنند، البته مراحلی دارد که باید بررسی شود و دقیقا بدانیم درخواست واقعی چیست که در حد یک ارگان نباشد؛ پس از بررسی‌ها دانشجویان و پژوهشگران ما این مسأله و نیاز را در قالب رساله یا پایان‌نامه و در قالب طرح‌های تحقیقاتی دوره‌های پسادکتری بررسی کنند.
* برنامه‌های وزارت علوم برای تشویق پژوهشگران در استفاده از سامانه نان
فارس: وزارت علوم در این زمینه مشوق‌هایی را هم در نظر گرفته است؟
صالحی: بله، ما به عنوان وزارت علوم برای سوق دادن اعضای هیئت علمی یا پژوهشگران به سمت این تحقیقات، مشوق‌هایی را در نظر گرفته‌ایم.
سیاست‌های تشویقی ما در پایه تشویقی این است که در آئین‌نامه پایه تشویقی که در حال اجراست، امتیازات ویژه‌ای برای طرح‌های تحقیقاتی سامانه نان در نظر گرفته شده است، برای پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و طرح‌های پسادکتری که در سامانه نان انتخاب شود، نه تنها امتیازاتی دیده شده بلکه ضرایب ویژه‌ای هم در نظر گرفته شده است و در آئین‌نامه جامع گرنت که از سال ۱۴۰۳ اجرایی می‌شود و امسال هم در بخشی از موارد اجرا می‌شود، نیز امتیازات ویژه‌ای برای افرادی که از سامانه نان پایان‌نامه و رساله می‌گیرند دیده شده است.
سومین موضوع هم بحث ترفیع سالیانه اعضای هیئت علمی است، می‌دانید که اگر یک عضو هیئت علمی سه سال ممتد ترفیع نگیرد مشمول رکود علمی می‌شود، بنابراین این مسأله بحث بسیار مهمی است، برای ترفیع سالیانه هم در زمینه طرح های سامانه نان امتیازات ویژه‌ای قائل شدیم.
بحث دیگری که برای اعضای هیئت علمی مهم است، بحث تبدیل وضعیتشان از پیمانی به رسمی آزمایشی و از رسمی آزمایشی به رسمی قطعی است، با توجه به اینکه ما برای تحقیقات نان امتیازاتی قرار دادیم این مسأله در تبدیل وضعیت هم نمود داشته است.
استحضار دارید که آئین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی در حال بازنگری است، در این آئین‌نامه برای طرح‌های سامانه نان امتیازات ویژه و حتی شاید وتو کننده در نظر گرفتیم.
ابلاغ مصوبه سامانه نان به عنوان پنجره واحد نظام عتف کشور از سوی رئیس جمهور
بنابراین، اینکه من اینقدر درباره نظام ایده‌ها و نیازها صحبت می‌کنم به دلیل اهمیت این موضوع است، ما این موضوع را در جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری(عتف) که با حضور رئیس جمهور هم برگزار شد، هم مطرح کرده‌ایم و مصوبه آخرین جلسه شورای عتف این بوده که سامانه ایده‌ها و نیازها به‌عنوان پنجره واحد نظام علوم، تحقیقات و فناوری کشور مصوب و توسط رئیس جمهور  ابلاغ شد.
فارس: با این مصوبه چه اتفاقی در این حوزه رخ می‌دهد؟
صالحی: این مصوبه یعنی سامانه نان به عنوان پنجره واحد هم‌رسانی نظام مسائل و تحقیقات کشور نه تنها برای وزارت علوم بلکه برای تمام حوزه‌های علوم، تحقیقات و فناوری کشور مطرح می‌شود.
بنابراین تمام بخش‌های دولتی و خصوصی موظف شدند که به عنوان پنجره واحد از طریق این سامانه اقدامات خود را انجام دهند که آی اس سی هم اقدامات خوبی در این زمینه داشته است.
بنابراین ما نقشه راه خود را در زمینه همین پنجره واحد با موضوع هم‌رسانی تکمیل می‌کنیم.
فارس: در این زمینه کار اجرایی هم صورت گرفته است؟
صالحی: در افتتاحیه نمایشگاه هفته پژوهش یک نمونه از این مورد رونمایی شد که بخش ویژه‌ای برای یک شرکت در سامانه نان در نظر گرفته شد؛ سازمان‌ها و شرکت‌ها از ما خواسته‌اند که در سامانه نان بخش ویژه داشته باشند یعنی اگر شما در سامانه نان نگاه کنید خواهید دید که برخی شرکت‌ها، بخش ویژه دارند.
بنابراین ما در سامانه نان مراحل بررسی را طی می‌کنیم اگر به این نتیجه رسیدیم که نیازهای مطرح شده از سوی سازمان‌ها و شرکت‌ها نیاز واقعی است، در سامانه اعلام می‌کنیم.
تمام سازمان‌ها هم برای اعلام مشکلات و نیازشان در این سامانه ترغیب شدند، نظام تأمین مالی هم باید در سامانه نان اضافه شود.
اگرچه در حال حاضر منابع مالی که دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها برای رساله‌ها و پایان نامه ها تأمین می‌کنند به سمت این قضیه آمده است.
من تأکید می‌کنم طبق فرمایش مقام معظم رهبری براساس ابلاغیه ایشان در برنامه هفتم توسعه، فقط دو عنوان وجود دارد یکی از آنها حفظ شتاب علمی کشور است که ما به آن توجه داریم و در حال اجراست و دیگری هم همین هم‌رسانی نیازهای واقعی کشور در قالب طرح‌های تحقیقاتی است که برای هم‌رسانی نیازهای واقعی در قالب طرح‌های تحقیقاتی هم سامانه نان را داریم که تا اینجا کارها در این سامانه خوب پیش می‌رود به طوری‌که امتیازات ویژه‌ای را به این سمت آوردیم و در شورای عتف سامانه نان را به عنوان پنجره واحد نظام علوم، تحقیقات و فناوری مصوب کردیم.
با وجود سامانه نان به این سمت می‌رویم که تحقیقات کاربردی و تحقیقات دیگر، نظم و قرار بیشتری پیدا کنند.