بررسی طرح‌های زیست محیطی معدن مس سونگون با حضور جمعی از خبرنگاران و فعالان محیط زیست آذربایجان شرقی

بررسی طرح‌های زیست محیطی معدن مس سونگون جمعی از خبرنگاران و فعالان محیط زیست آذربایجان شرقی در سفر به ورزقان از طرح‌های زیست محیطی معدن مس سونگون و شرکت مس سونگون آذربایجان بازدید کرده و از نزدیک در جریان این طرح‌ها قرار گرفتند.
به گزارش بازارکار ،معبود عباسزاده، مدیرعامل شرکت مس سونگون آذربایجان در ابتدای این بازدید و در جمع خبرنگاران، اظهار کرد: معدن مس سونگون اکنون با توجه به ذخیره‌هایی که به آن اضافه شده است، در سطح جهانی قرار داشته و با پنج میلیارد و ۱۰۰ میلیون تن ماده معدنی، بزرگترین معدن مس ایران(کل ذخیره معادن مس کشور ۱۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن است) و حتی خاورمیانه و شمال آفریقا است. وی با بیان این‌که در بحث اکتشاف، وضعیت خوبی نداریم، افزود: از ابتدای شروع فعالیت معدن تا سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰۵ هزار متر حفاری شده بود اما این رقم طی یک سال گذشته به ۲۲۰ هزار متر رسیده یعنی ۱۱۵ هزار متر افزایش یافته است. افزایش اکتشافات به معنای افزایش تولیدات بوده و در روزهای آتی نیز افزایش ذخیره سونگون اعلام خواهد شد. وی اظهار کرد: در بحث تولید نیز وضعیت خوبی نداریم زیرا با ۵۰۰ میلیارد تن ذخیره و بیش از دو میلیارد تن قابلیت معدن کاری فقط ۳۰۰ هزار تن تولید کنسانتره داریم که در سطح جهانی نیست. عباسزاده با بیان این‌که اکنون ماده مس به عنوان یک ماده استراتژیک، حیاتی و امنیتی از سوی آمریکا و سایر کشورها اعلام شده است، گفت: یکی از بزرگترین عوامل نقش آفرین در آینده روندهای فناوری و اقتصاد جهانی، ماده مس بوده و گل سرسبد ماده‌های معدنی کشور است که در استان ما نیز این نعمت به وفور وجود دارد. وی افزود: می‌توانیم به بحث معدن، به صورت استراتژیک و دید بلندمدت نگاه کنیم و یا طبق روال فعلی جلو رویم ولی باید در نظر داشته باشیم که اگر نتوانیم به موقع از مس برداشت کرده و تولید ثروت کنیم و ارزش افزوده آن را به کشور و استان برسانیم، این ماده ارزش خود را در آینده از دست خواهد داد و حتما جایگزینی پیدا خواهد شد اما فعلا به این زودی‌ها جایگزینی ندارد. وی با تاکید بر این‌که قرار است مقدار تولید کنسانتره مس این شرکت از ۳۰۰ هزار تن فعلی به یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن برسد، اظهار کرد: زنجیره ارزش نیز در معدن مس سونگون تکمیل شده و تولید کاتد انجام می‌گیرد. مدیرعامل شرکت مس سونگون آذربایجان با اشاره به فازهای توسعه سه و چهار تلغیظ مس سونگون که هر یک دارای ظرفیت ۲۱ میلیون تن ورودی است، گفت: تقریبا می‌توان گفت که این فازها در دنیا بینظیر است و تکنولوژی و توسعه آن در مقیاس جهانی طراحی شده که به همراه کارخانه تولید ۲۵۲ هزار تن آند و ۲۵۰ هزار تن کاتد، بزرگترین کارخانه تولید کنسانتره و کاتد کشور هستند. وی با بیان این‌که ۱۹۶ هزار میلیارد تومان پروژه در مس سونگون تعریف شده که ۱۰۱ هزار میلیارد تومان آن اکنون در حال اجرا است، گفت: این حجم از توسعه و عملیات در بخش‌های مختلف بی نظیر بوده و در تمام طرح‌های توسعه هم‌چون پتروشیمی، معدن و صنعت، جزو پنج شرکت بوده و آینده تولید و توسعه نیز در این مجموعه است. وی با تاکید بر این‌که تمامی طرح‌های اجرایی در این شرکت در راستای توسعه پایدار است، گفت: چند طرح توسعه در مس سونگون آغاز شده که پروژه‌های محیط زیستی هستند. یکی از این طرح‌ها، طرح تصفیه خانه زهاب اسیدی پخیرچای است که به مناقصه رفته و در مرحله انتخاب مشاور خارجی قرار دارد. نزدیک به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری در این حوزه باید انجام گیرد و تا زمان احداث آن نیز جهت کنترل اسیدیته پخیر چای، زیر نظر دستگاه‌های نظارتی، پروژه‌هایی را عملیاتی می‌کنیم.
عباس زاده با تاکید بر این‌که پخیرچای، هیچگونه نقشی در آلودگی رود ارس ندارد، افزود: پروژه‌ای دیگر جهت جلوگیری از ورود آب‌هایی حاوی مس به پخیرچای از ۹۹ شروع شده بود که امسال تونل آن تمام شده و نزدیک ۶۰ میلیارد تومان هزینه اصلاحات طرح است و با حدود ۱۵۰ میلیارد تومان مجموع سرمایه گذاری، ۹۲ درصد پیشرفت دارد. وی افزود: طرح سوم نیز بحث انتقال آب‌های بالادستی سونگون به همراه تونل پنج کیلومتری سونگون است که ۱۴۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری برای آن انجام می‌گیرد و نزدیک شش درصد پیشرفت دارد. اگر این آب‌ها هدایت نشود، نمی‌توان معدن کاری کرد، بنابراین برای مدیریت آب‌های سطحی سونگون نیز ۷۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری شده است. وی تاکید کرد: برای اولین بار در حوزه معادن کشور، نزدیک به ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری برای تولید پایدار و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست در معدن مس سونگون انجام می‌گیرد. مدیرعامل شرکت مس سونگون آذربایجان در تشریح وضعیت پروژه هیپ لیچینگ نیز گفت: چندین تن خاک‌های کم عیار مس سال‌ها در معدن دپو شده بود، زیرا تکنولوژی استحصال مس این خاک‌ها وجود نداشت اما با اجرای پروژه هیپ لیچینگ، این موضوع رفع شده است.
وی در تشریح پروژه تولید کاتد مس در این معدن برای اولین بار نیز گفت: کاتد مس باید با آب و یا آتش درست شود. در این راستا پروژه‌ای طراحی کردیم که جزو بهترین‌ پروژه‌های محیط زیستی کشور است و در قالب پروژه هیپ لیچینگ مس سونگون که نخستین پروژه هیپ لیچینگ دره‌ای در ایران و جزو پنج مورد در دنیا است، انجام می‌گیرد که توسط جوانان عزیزمان طراحی شده است. این پروژه ۷۰۰ نفر اشتغالزایی و ۱۴۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری با دوره بازگشت حدود یک ساله دارد. وی خاطرنشان کرد: مجوز ما برای پروژه تولید کاتد، رعایت ۲۵۰ الی ۳۰۰ پی پی ام است اما هیات مدیره شرکت، قانع این عدد نبوده و برای اطمینان بیشتر نیز با یک شرکت اروپایی قرارداد بستیم و نزدیک به ۵۰ هزار یورو هزینه بیشتر انجام می‌دهیم تا الایندگی را برای نخستین بار در کشور به زیر ۵۰ پی پی ام برسانیم و در این راستا پیشگام هستیم. وی اظهار کرد: یکی از افتخارات مس سونگون و معادن کشور نیز مربوط به بحث مصرف آب در این معدن است. برای پروژه‌های توسعه معدن، نیازمند آب هستیم و پیش بینی می‌کنیم که در آینده‌ای نزدیک، چاه‌های عمیق، آب دریا و دریاچه و یا سدها پاسخگوی نیاز ما نخواهد بود. بنابراین به سمت بازچرخانی آب رفتیم و اکنون آب ورودی به مجموعه، ۹۷ درصد بازیابی می‌شود و ۹۷ درصد آب از ید باطله به کارخانه بازمی‌گردد. از این رو در بحث بهره وری آب نیز حرف اول را می‌زنیم. عباسزاده در تشریح نحوه تامین آب مجموعه معدن مس سونگون نیز گفت: برای تامین آب پایدار معدن مس سونگون برای ۱۰ تا ۳۰ سال آینده به شرکت آب و فاضلاب استان پیشنهاد کردیم که مزایده‌ای برای پساب فاضلاب اهر، مرند، ورزقان و خاروانا برگزار کند که در این راستا ما توانستیم پروژه انتقال پساب فاضلاب اهر که معضل بزرگی برای مردم اهر بود را به میزان ۵.۵ تا ۱۰ میلیون مترمکعب به همراه ۱۰ تا ۱۲ میلیون مترمکعب پساب شهر مرند و دو میلیون مترمکعب از ورزقان را به دست بگیریم که هر یک از این پروژه‌ها حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری نیاز دارد. وی افزود: نزدیک ۲۴ میلیون مترمکعب آب موردنیاز معدن از طریق پساب این فاضلاب‌ها و ۱۱ میلیون مترمکعب از طریق بازیافت خواهیم داشت. وی ادامه داد: در بحث برق نیز مس سونگون نزدیک به ۴۰۰ مگاوات برق نیاز دارد اما متاسفانه مشکل بزرگ کمبود برق نیز در استان داریم که در این راستا برای اولین بار نیروگاه خورشیدی در هریس راه اندازی می‌کنیم. محل احداث این نیروگاه، شوره زار بوده و مشکی از بابت زیست محیطی ندارد. این نیروگاه، بیشترین راندمان و کمترین فاصله با سونگون دارد و مطالعات آن نیز توسط یکی از بهترین شرکت‌های مطالعات کشور انجام گرفته است. این نیروگاه ظرفیت ۲۵۰ مگاوات تولید برق داشته و قابل توسعه است و نزدیک به ۲۱۰ میلیون یورو سرمایه گذاری نیاز دارد. مدیرعامل شرکت مس سونگون آذربایجان افزود: نیروگاه بادی نیز در معدن داریم که مطالعات آن شروع شده و بادسنج‌ها نصب شده‌اند. ۵۰ تا ۱۰۰ مگاوات برق موردنیاز ما نیز از این محل تامین می‌شود. وی از اجرای جنگل کاری و احداث سایت اطفای حریق در منطقه ارسباران توسط این شرکت خبر داد و گفت: مصوبه جنگل کاری به قرارداد رفته و شرکت آن انتخاب و قرارداد نیز امضا شده است. مس سونگون، متعهد به درختکاری در سطح ۴۰۰ هکتار است که این درختان ازخواجه تا ورزقان کاشته شده و جاده سبز مس اجرایی خواهد شد که یکی از بزرگترین جاده‌های درختی دنیا به طول ۵۰ کیلومتر خواهد بود. سایت اطفای حریق نیز در دست مطالعات پیمانکار است. وی هم‌چنین از استقبال مس سونگون از تمام فعالان محیط زیست خبر داد و اظهار کرد: نزدیک به ۱۰ هزار میلیارد تومان پروژه مسئولیت اجتماعی در مس سونگونه اجرا شده، می‌شود و یا خواهد شد. سونگون در هر حوزه از راه گرفته تا آب و برق و ... حضور دارد. طرح کمپ ورزشی ورزقان نیز در دو فاز بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلیارد تومان هزینه نیاز دارد که این طرح، نقطه عطف توسعه ورزقان بوده و شامل سالن‌های چندمنظوره، سالن کشتی برای مسابقات جهانی، چمن، هتل و ... خواهد بود. عباس زاده در خاتمه تاکید کرد: سد باطله شماره دو مس سونگون در مرحله طراحی بوده و نزدیک به ۲۰ هزارمیلیارد تومان کل سرمایه گذاری آن است.
محبوب علیلو، مدیر بهداشت، ایمنی و محیط زیست شرکت مس سونگون آذربایجان نیز در ادامه در جمع خبرنگاران، اظهار کرد: معدن مس سونگون در راه توسعه بوده و استان و کشورمان از عواید آن بهره مند می‌شوند. قطعا اگر صنعتی توسعه یابد، حواشی آن نیز به موازاتش بیشتر می‌شود. وی افزود: بخش مدیریت بهداشت در راستای مدیریت اثرات جنبه‌های زیست محیطی فعالیت‌ها و کاهش تبعات آن است. تمامی فعالیت‌ها در شرکت مس سونگون به صورت شفاف بوده و تنها در محدوده مشخص شده برای معدن فعالیت می‌کنیم.
وی با بیان این‌که پروژه هیپ لیچینگ و سد باطله نیز در محدوده مشخص شده در مجوز فعال است، با اشاره به حواشی نشات ماده‌ای از سد باطله این معدن، ادامه داد: مدتی قبل مقداری مایع با غلظت دوگرم اسید سولفوریک که اسید آن تقریبا قابل چشم پوشی است، در داخل محدوده فعالیت نشات یافته بود. با اینکه لازم نبود اما یک وانت آهک را آورده و در این محدوده ریختیم. علیلو با بیان این‌که برای هر حادثه‌ای در معدن، برنامه داریم، گفت: پروژه هیب لیچینگ سونگون، دوستدار محیط زیست است زیرا خاک کم عیار و اکسید را که به صورت طبیعی لیچ می‌شود را در داخل محدوده کاملا ایزوله آورده‌ایم و مس آن را استحصال می‌کنیم که از این طریق ارزش افزوده ایجاد شده و تمامی اتفاقات و فعالیت‌ها نیز در یک محیط ایزوله انجام می‌گیرد و آلایندگی وارد محیط زیست نمی‌شود. وی در خصوص نظارت ارگان‌های مربوطه به فعالیت‌های زیست محیطی این معدن نیز اظهار کرد: ما مجبور به جوابگویی به اداره منابع طبیعی هستیم و دائما توسط ارگان‌های حاکمیتی و دانشگاه‌ها نیز رصد می‌شویم. اگر موردی در خصوص آلایندگی پروژه هیپ لیچینگ و یا سد باطله وجود داشت، تا به امروز نمی‌گذاشتند که ما به کار خود ادامه دهیم. وی با بیان این‌که مس سونگون علی رغم این‌که کارخانه ذوب ندارد ولی توانسته برای اولین بار شمش مس تولید کند، گفت: خروجی سد باطله معدن توسط دانشگاه تهران و دانشگاه شریف مطالعه شده و نتایج نیز مستقیما به محیط زیست ارائه می‌شود. نادر مظاهری، رئیس واحد محیط زیست مجتمع مس سونگون نیز در ادامه اظهار کرد: مس سونگون، یک محیط صنعتی و معدنی است و هرگونه فعالیتی در آن قطعا منجر به تولید پسماند و پساب شده و مس سونگون در این راستا، اقدامات پیشگیرانه را مدنظر قرار داده است. وی خاطرنشان کرد: ارزیابی‌های زیست محیطی معدن مس سونگون از دو دهه قبل توسط شرکت انگلیسی و در داخل کشور انجام گرفته و مدیریت جامع زیست محیطی تعریف شده دارد و تمامی جوانب این حوزه را مدیریت کرده و پایش فعالیت‌ها تا آخر عمر معدن نیز پابرجا است تا وضعیت فعلی کنترل شود. وی تاکید کرد: مس سونگون، همپا با توسعه پایدار به جلو رفته و تمامی فعالیت‌های آن درداخل محدوده بوده و دارای مجوز هستند. مظاهری گفت: توپوگرافی منطقه قرارگیری معدن، بسیار خشن است و انرژی بسیار بالایی برای حفظ محیط زیست در این منطقه صرف می‌کنیم و برنامه‌های ما در حد استانداردهای دنیا است و در این راستا، یکی از بهترین سدهای باطله در سطح دنیا و کشور را داریم. وی ادامه داد: پساب‌های صنعتی با کمک پمب‌های قوی به سمت سد باطله می‌روند، در حالی که مثلا در معادن دیگر مس، این امر به صورت ثقلی انجام می‌گیرد. از سویی، برنامه تفکیک از مبدا برای پسماندها داریم و بیشترین پسماند ما نیز خاکهای کم عیار و باطله‌ها هستند و مقداری نیز پسماند جزئی ناشی از مراحل ساخت کارخانه مثل ضایعات آلومینیومی، لاستیک و ... داریم. وی خاطرنشان کرد: از جمله شرکت‌هایی هستیم که به شکل منظم در بحث آب و فاضلاب و هوا به صورت دستی و آنلاین رصد می‌شویم و نتایج آن به ادارات محیط زیست انتقال می‌یابد. مظاهری در خصوص پخیرچای نیز اظهار کرد: در پخیزچای فقط مس وجود دارد که باعث تغییر رنگ آن شده و به رنگ فیروزه‌ای درآمده است که آن هم در حال پایش بوده و رفع خواهد شد. علی رغم این‌که مسیر رودخانه، قابلیت خودپالایی به شکل طبیعی دارد اما برای اطمینان بخشی به این امر، سیستم تصفیه پیشرفته زهاب را استارت زده‌ایم که طی ۱.۵ سال آتی به اتمام خواهد رسید. گفتنی است؛ روش تولید کاتد مس که می‌توان در کوتاه مدت به آن دست یافت، روش هیپ لیچینگ است که با ظرفیت ۳۰۰۰ تن از تاریخ ۱۴ خردادماه سالجاری در مس سونگون راه اندازی شده که یک کار مشترک و سنگین پتروشیمی و معدنی است و توسط متخصصان بنام و با تجربه کشور در حال انجام است. حدود ۳۵ میلیون تن خاک‌ اکسیدی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد عیار در مس سونگون وجود دارد که بایستی با کمک تکنولوژی‌های موجود هم از نفوذ این اسید به طبیعت جلوگیری شود و هم بتوان از عواید آن بهره برد که یکی از تکنولوژی‌های مطرح در این زمینه، روش هیپ لیچینگ است. پروژه هیپ لیچینگ در سال ۹۲ مجوز زیست محیطی گرفته و ۱۲۰۰ میلیارد تومان سود خالص و اشتغالزایی ۷۰۰ نفر دارد.