مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع): توسعه زیست‌بوم هنر و رسانه در موضوع رضوی ماموریت بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام‌رضا(ع) است

مرتضی سعیدی در گفت‌‎وگو با ایسنا در خصوص رویکرد اصلی این بنیاد اظهار کرد: بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) یک زیست‌بوم هنر و رسانه در موضوع رضوی است. در حدیثی از امام رضا(ع) آمده است «رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا قُلْتُ کَیْفَ یُحْیِی أَمْرَکُمْ قَالَ یَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یُعَلِّمُهَا اَلنَّاسَ فَإِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا اَلْحَدِیثَ ... اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را درک کنند، از ما تبعیت می‌کنند». در واقع قسمت پایانی کلام امام رضا(ع) در این سخن، فصل ممیزه مأموریت بنیاد با سایر مجموعه‌ها است، زیرا بنیاد سعی دارد فرمایشات اهل بیت(ع) را به بهترین نحو به جامعه خود منتقل کند و به همین دلیل در زیست بوم هنر و رسانه، تولیدات هنری و رسانه‌ای را مبنای عمل خود قرار داده است.

وی بیان کرد: جشنواره‌های بیست‌گانه امام رضا(ع) که در دوره‌های پیش برگزار شده، مبتنی بر تولیدات هنری و رسانه‌ای بوده است، البته توسعه‌های عمیق و فراگیری در تمامی حوزه‌های کشور و در تمامی زیست بوم هنر و رسانه برای این جشنواره‌ها ایجاد شده است. در حال حاضر به این سمت می‌رویم که این تولیدات را حرفه‌ای‌تر و تخصصی‌تر کنیم، به این معنا که جریان تولیدات هنری را در ساحت حرفه‌ای هدایت کنیم تا بتوانیم آثار خوبی داشته باشیم.

سعیدی افزود: به همین دلیل جشنواره‌های امام رضا(ع) در سطح ملی سیاست‌گذاری می‌‎شوند و دبیران تراز ملی را برای این جشنواره‌ها و صاحب‌نظران در حوزه‌های تخصصی را به عنوان شورای سیاست‌گذاری انتخاب کردیم. مأموریت بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) توسعه زیست‌بوم هنر و رسانه در موضوع رضوی است. هرچه بتوانیم استانداردهای تخصصی و حرفه‌ای را در این زیست‌بوم ایجاد کنیم، عملا در تولید محصولات موفق بودیم و این تولید محصولات اعم شعر، نمایش، سرود، نماهنگ، تجسمی، فیلم، مستند و ... است.

وی گفت: بنیاد در سال‌های گذشته پتانسیل‌های بسیار خوبی از جمله خبرگزاری رضوی، انتشارات احیای امر، فصلنامه فرهنگ رضوی را ایجاد کرده است. این فصلنامه علمی پژوهشی حدود ۱۱ سال تولید می‌شود و دارای رده‌بندی ب از وزارت علوم است و امسال ۴۴ شماره از آن چاپ شده است. در واقع در بنیاد به دنبال ایجاد یک زنجیره ارزش هستیم، جریان پژوهش، هنر، تولید صنایع خلاق رضوی، جریان رسانه‌ای، و جریان عمومی‌سازی حوزه فرهنگ همچون رویدادها و همایش‌های فرهنگی‌ای که در طول سال برگزار می‌شود، از جمله این اقدامات است و همین زنجیره ارزش از وجه ممیزه‌های بنیاد است که کمک می‌کند در جایی پژوهش کنیم و همین پژوهش را در جایی تبدیل به محصول کنیم. محصولی که می‌تواند به صنعت فرهنگی و در مرحله بعدی به بازار کسب و کار راه یابد.    

حمایت بنیاد برای تولید آثار برتر

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) در خصوص سیاست عمومی‌سازی و توسعه فرهنگ رضوی با اشاره به تولیدات فاخر این جشنواره‌ها بیان کرد: از برگزیدگان این جشنواره‌ها در حوزه‌های مختلف حمایت می‌کنیم، به‌ عنوان مثال در تئاتر با اعلان فراخوان و مبتنی بر محورهای آن، نمایش‌نامه‌ها ارزیابی می‌شوند و از بهترین آن‌ها برای تولید حمایت می‌کنیم. معمولا کمتر جشنواره‌ای منابع مالی را در ابتدای جشنواره قرار می‌دهد و ما این کار را انجام دادیم تا بتوانیم از گروه‌های شرکت‌کننده حمایت کنیم. بدین ترتیب با اعتباری که برای این گروه‌ها تعریف می‌کنیم، تولید را به صورت حرفه‌ای مدیریت می‌کنند.

وی با اشاره به فعال شدن جشنواره ۱۴۰۳ از اردیبهشت‌ماه ادامه داد: به عنوان مثال در ۳ جشنواره از ۳۵ گروه تئائر را با مبلغی حدود ۸۰ میلیون تومان برای هر یک حمایت می‌کنیم. همچنین هر گروه در استان خود ۱۵ شب با مجوز ارشاد، تبلیغات و اجرا دارند. بلیت فروشی و اقتصاد آن به گروه بر می‌گردد. بدین ترتیب جریان هدایت، حمایت و اقتصاد و ظرفیت‌های استانی را فعال می‌کنیم.

۴۵۰ اجرای تئاتر در بازه زمانی یک ماهه در کشور

سعیدی پیش‌بینی کرد: اگر این برنامه با موفقیت اجرا شود، امسال بیش از ۴۵۰ اجرای تئاتر در سراسر کشور در یک بازه زمانی یک ماهه خواهیم داشت. اگر برای هر اجرا ۱۰۰ مخاطب در نظر بگیریم، در واقع ۴۵ هزار بازدید از ۳۵ تئاتر روی صحنه را داریم، به این ترتیب جریان عمومی‌سازی را با هدایت برنامه‌ها به سمت مردم پیش می‌بریم. همچنین در کنار جشنواره شعر که در آن از برگزیدگان تقدیر می‌شود، حدود ۳۰ محفل شعری را در استان‌های مختلف و در مجامع عمومی همچون هیئت‌های مذهبی، مساجد برگزار خواهیم کرد.

وی افزود: برنامه‌ریزی برای اجرای گروه‌های سرود را در کنار مجموعه زیر سایه خورشید از برنامه‌های آستان قدس رضوی داریم و در واقع خروجی فعالیت‌های فرهنگی و هنری را به میدان عرضه مخاطب می‌رسانیم.

دستگاه‌ها، سبد ظرفیت‌هایشان را در حوزه رضوی فعال کنند

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) در مورد بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی بنیاد یادآور شد: در حوزه ملی دو رویکرد داریم؛ نخست آنکه ظرفیت‌های هنری و رسانه‌ای کشور را درگیر موضوع رضوی کنیم، بگوییم سبد مأموریت رضوی و امام‌رضایی دستگاه‌های مختلف چیست و آن را فعال کنیم. با مجموعه آستان قدس رضوی که می‌تواند ظرفیت‌های خوبی را در فضای ملی ایجاد کند، همکاری‌های جدی برای توسعه ملی داریم. در صدا و سیمای کشور، مجموعه فضای مجازی، آموزش و پرورش و ... این اتفاق در حال شکل‌گیری است.

وی با اشاره به برگزاری دوازدهمین جشنواره سرود رضوی در سال گذشته گفت: ۳۰ هزار مخاطب دانش‌آموز و ۴۵۰ گروه سرود در این جشنواره دانش‌آموزی شرکت کرده‌اند. در حوزه ملی برآنیم تا دستگاه‌ها سبد ظرفیت‌هایشان را در حوزه رضوی فعال کنند و علاوه بر آنکه خودمان در میدان مأموریت‌مان را دنبال می‌کنیم،  مأموریت ما توسط دستگاه‌ها توسعه یابد.

سعیدی رویکرد دوم را به حوزه بازیگران تخصصی مرتبط دانست و اظهار کرد: ما کنشگران حوزه رسانه‌ای و هنری را پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم باشگاه هنرمندان رضوی را شکل دهیم. همه هنرمندان در مأموریت خود، اثر رضوی تولید می‌کنند. در واقع ما برش دستگاهی و برش تخصصی حوزه کنشگران هنر را فعال می‌کنیم.

وی در خصوص بعد بین‌المللی بنیاد یادآور شد: در حال افزایش سطح هم‌افزایی با دستگاه‌های بین‌المللی هستیم تا بتوانیم اتفاقاتی را در سطح بین‌الملل رقم بزنیم. به‌عنوان مثال مجموعه سازمان فرهنگی و ارتباطات با رایزن‌های فرهنگی که کشورهای مختلف دارد، همچنین مجمع تقریب مذاهب، جامعه‌المصطفی نیز در کنار دستگاه‌های بین‌المللی در تلاش برای فعال کردن سبد بین‌المللی آن‌ها هستیم.

دانشجویان جهان اسلام، سفیران فرهنگ رضوی در کشور خودشان خواهند شد

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) افزود: از جمله کارهایی که در این زمینه دنبال کردیم، برگزاری جشنواره دانشجویی جهان اسلام است. از آنجا که در داخل ایران دانشجویان مختلفی از کشورهای مختلف جهان اسلام در حال تحصیل هستند که حدود ۳ تا ۵ سال در ایران مهمان هستند. اگر بتوانیم در این سال‌ها ارتباط خودمان را با آن‌ها تقویت کنیم، در واقع مهارت‌های حوزه تخصصی هنر و رسانه را منتقل کنیم و موضوع رضوی را در میان آنان تثبیت کنیم، بعد از اتمام تحصیلات این افراد سفیران فرهنگی ما در کشورهای خودشان خواهند شد. در واقع به جای آنکه در کشور مخاطب کنشگر انتخاب کنیم، از اینجا کنشگران را تربیت می‌کنیم و در کشور مخاطب برنامه‌ریزی و اقدام را انجام می‌دهیم.

وی با تأکید بر ضرورت کارهای نو با اشاره به اینکه در ذات هنر نوآوری نهفته است، بیان کرد: میان جریان هنری با جریان اندیشه رضوی فاصله‌ای داریم. فاصله‌ای که میان عرصه فرهنگ و هنر با عرصه اندیشه وجود دارد آن است که جریان هنری مبتنی بر سلیقه، ذوق، قریحه، نوآوری‌ها به تولید اثر می‌پردازد، اما احتمالاً پشتوانه‌ اندیشه‌ای درستی ندارد. بنابراین عمدتاً تبدیل به کلیشه می‌شود و سطحی‌نگری اتفاق می‌افتد. تجربه‌ای که در بنیاد داریم این است که بین این دو جریان حلقه اتصال را شکل دهیم و به نوآوری‌های هنری، جهت‌ محتوایی درستی تزریق کنیم. 

سعیدی با اشاره به راه‌اندازی سامانه منظومه «رضوان» بیان کرد: این سامانه جریان اندیشه‌ای و ایده‌های نوآورانه‌ خوب را در حوزه‌های مختلف هنری ذیل موضوع، مخاطب و قالب به صورت دسته‌بندی در اختیار قرار می‌دهد تا هنرمند بتواند هنرش را مبتنی بر محتوای مستند عرضه کند. همچنین در تدارک باشگاهی هستیم تا در آن امکان گفت‌وگوی صاحب هنر و اندیشه فراهم شود و ایده‌پردازی‌هایشان در حوزه رضوی مبتنی بر یک اندیشه درست شکل گیرد.

وی با بیان اینکه به دنبال ایجاد صنایع خلاق رضوی هستیم، ادامه داد: امیدواریم تا ۲ سال آینده تولیدات هنری بنیاد، امتداد اجتماعی خود را در محصولات فرهنگی و هنری نمایش دهد. در حال برنامه‌ریزی هستیم تا در بنیاد، مرکز صنایع خلاق نوآور رضوی و زیارت را شکل دهیم تا بتوانیم تولیدات هنری‌مان به حوزه صنعت فرهنگی بیاوریم و امتداد مأموریت رضوی را در خانه‌های مردم ‌تجربه کنیم.

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) افزود: اثرگذاری اثر به تکثیر و توزیع آن است، اگرچه اصالت اثر باقی است؛ به عنوان مثال عصر عاشورای استاد فرشچیان یکی است، اما نقش آن تقریباً در تمامی هیأت‌های مذهبی ما تکثیر شده و بر دیوار شهر ما اکران می‌شود. بدین معنا بازنمایی اثر و پردازش فکری اندیشه‌ای آن در عرصه اجتماعی با تکثیر آن اتفاق می‌افتد.

وی با مطرح کردن دوگانه مکتب رضوی و فرهنگ رضوی بیان کرد: مکتب رضوی در دنیا منحصر به امام رضا(ع) است، اما فرهنگ رضوی متعلق به جامعه و مردم است. مکتب رضوی دربرگیرنده شخصیت، معارف و سیره امام(ع) است، اما دال حوزه فرهنگ، نگرش‌هاست، به این معنا که نگرش من، جامعه، تاریخ، تمدن، مردم، کودک و... به امام چگونه است و امام را چگونه درک می‌کنم.

سعیدی با بیان اینکه تبیین درستی از مکتب رضوی ارائه نداده‌‍‌ایم، به کتاب گفتمان رضوی اشاره کرد و یادآور شد: در این کتاب ۴ برش به فرمایشات امام شامل گفتمان توحیدی، گفتمان امامت و ولایت، گفتمان ولایت‌عهدی و سیاست‌ورزی، گفتمان اخلاقی و تربیتی زده شده است. به عنوان مثال اولین صفتی که امام رضا(ع) در ذهن ما می‌آید صفت رئوف است، بنابراین تصور ذهنی ما از امام رضا(ع) رأفت اوست، زیرا این جلوه از امام بیشتر برای ما بازنمایی شده است، اما آیا تا به حال این امام را از دریچه امام سیاستمدار و کسی که جریان تشیع را در زمان خود نجات داد و حیات بخشید، نگریسته‌ایم؟.

وی ادامه داد: در واقع امام رضا(ع) در دوره ولایت‌عهدی بر مبنای سیاست‌شان جریان تشیع را نجات دادند، اما به این صفت در میان ما شهرت ندارند. بنابراین اینکه امام را چگونه بازنمایی کنیم و کدام وجه از آن برای ما نزدیک است، آیا امام قدرت، سیاست، ولایت‌عهدی در چشم‌انداز ماست یا او را به امام اخلاق و تربیت محصور می‌کنیم؟ جملاتی از امام نقل می‌کنیم که عمدتا در حوزه اخلاق و تربیت است، چقدر امام را در حوزه گفتمان توحیدی بسط داده‌ایم. بازنمایی ما از امام در این حوزه ضعیف است. هنگامی که این موارد به جامعه هنرمندان منتقل نمی‌شود، جامعه هنرمند با کلیشه‌هایی از سفر، حرم، کبوتر، آهو، نقاره‌خانه و ... به تولید اثر می‌پردازد و مردم همین را مطالبه می‌کنند.

سعیدی بیان کرد: در بخش فرهنگ رضوی نیز باید تغییر در نگرش‌های جامعه مخاطب را رقم بزنیم که منوط به تغییرات در نگرش به مکتب رضوی است. به عنوان مثال اینکه امام رضا(ع) عالم آل محمد است، اما بازنمایی که ما از امام(ع) انجام داده‌ایم، بازنمایی تک بعدی بوده است؛ همین موضوع موجب اجحاف بر امام و نگهداشت او در گوشه‌ای از تاریخ شده است و او را در حل مسائل اجتماعی نیاورده‌ایم. با بازنمایی همه‌ زوایای امام می‌توان در حل مسائل اجتماعی از او کمک گرفت.

وی با اشاره به اینکه تصور جامعه نخبگانی و جامعه هنرمندان ما چنین است، افزود: اگر به امام به عنوان کسی که شفا می‌دهد، ننگریم، بلکه به‌عنوان کسی که تمدن را شکل می‌دهد، بنگریم، کسی که جریان جامعه دینی را راهبری می‌کند، برای اقتصاد، علم، سیاست و فرهنگ ما چه می‌گوید؟ اگر نوع نگرش ما به امام اصلاح شود، دین و امام به صحنه می‌آیند.