راهبرد‌های دستیابی زنان به فرصت‌های شغلی مناسب

به گزارش بازارکار به نقل از ایسنا، خودشکوفایی و رشد، یکی از مهمتـرین احتیاجـات انسـان اسـت کـه دانشمند بزرگ، مـازلو، آن را بـه عنـوان آخرین مرحله از سلسله مراتب نیاز‌ها در طول زندگی باز می‌شناسد. اشتغال، عرصـه‌ای کلیـدی برای رخداد رشد و خودشکوفایی است و دستیابی بـه فرصـت هـای شـغلی مطلـوب، عموماً دغدغه‌ای مشترک بین عاملان اجتماعی مختلف است. بنابراین، دور از انتظار نیسـت کـه رقابت‌های فراوانی بر سر تصاحب چنین فرصت‌هایی روی دهد. در این بـین، زنـان همـواره از دیرباز برای به اثبات رسانیدن خود در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و همچنین دستیابی به شغل مناسب و اخذ مراتب بالاتر در موقعیت‌های شغلی، از سوی جنس مخالف دچار موانع و چالش‌های فراوانی بوده‌اند. به همین سبب فرایند دستیابی زنان به کار و جایگـاه مناسـب در جامعه، ماهیتی بحث برانگیز به خود می‌گیرد.

بنا بر نظرات متخصصان، با وجود اهمیت مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان در امر توسعه همه جانبه، همـواره حضـور ایشـان در عرصه‌هایی خارج از خانه به منظور انجام فعالیت‌های درآمدزا تحت تأثیر عواملی مختلف محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگـی و سیاسـی، محل مناقشه و با تغییراتـی گسـترده رو به رو بوده است. بر اسـاس نتایج سرشماری مرتبط با اشتغال زنان می‌توان اذعان داشت عملکرد زنـان در حیطـه هـای شـغلی و غیرشغلی نظیر مشارکت‌های سیاسی و جنبش‌های اجتماعی با روندی تصاعدی روبرو بوده اسـت. میزان مشارکت و اشتغال زنان در سال ۱۳۸۰ معادل حدود ۱۶ درصد برآورد شـده اسـت، در حـالی کـه واکاوی این متغیر در سال ۱۳۸۵ با افزایشی حدودا سه درصدی همراه شده است. ایـن رونـد رو بـه رشد در سال ۱۳۹۰ برای مدتی با کاهشی یک درصدی مواجه شد، اما در سـال ۱۳۹۵ افزایشـی چشمگیر معادل حدود ۲۰ درصد داشته است. این آمار‌ها نشان می‌دهند که با توجه به حضور موثر زنان در جامعه، توجه به مشکلات آنان در دستیابی به فرصت‌های شغلی مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این زمینه، محققان دانشگاه فردوسی مشهد اقدام به انجام یک مطالعه پژوهشی کرده اند که در آن به بررسی کیفی راهبرد‌های زنان در دستیابی به فرصت‌های شغلی پرداخته شده است.

آن‌ها برای انجام این تحقیق کیفی که با تمرکز بر شهر مشهد اجرا شده است، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته‌ای را با نوزده تن از زنان شاغل در این شهر صورت داده و سپس داده‌های حاصله را تجزیه و تحلیل نموده اند.

مطابق با نتایج این تحقیق، پدیده مرکزی تحت عنوان «کاریابی زنان: موازنه میان هویت‌یابی، امنیت‌جویی و استقلال‌طلبی» صورت‌بندی شد. این پدیده با مجموعه‌ای از شرایط زمینه‌ای از قبیل «گسترش فرصت‌های شغلی ناپایدار در بازار کار» و «تحول در معیار‌های اعتباریابی زنان در جامعه ایرانی»، شرایط علی همچون «چگالی زنان شاغل در شبکه اجتماعی پیرامونی»، «چالش‌های نقشی- هویتی» و «برخورداری از مهارت‌ها و مدارک حرفه‌ای» و همچنین شرایط مداخله‌ای مانند «تحصیلات»، «تأهل و تجربه اقتصادی مرتبط با آن» و «تجربه زیسته در خانه پدری» احاطه شده است.

به گفته مهدی کرمانی، استادیار و پژوهشگر علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد و سه همکار دیگرش، اتخاذ راهبرد‌هایی نظیر «پرسه‌زنی در بازار کار»، «تجربه‌های کارآفرینانه»، «کاریابی مبتنی بر تجارب پیشین» و «تکیه بر شبکه‌های اجتماعی پیرامونی»، پیامد‌هایی از قبیل «اولویت‌یابی درآمد بر امنیت‌شغلی»، «استقلال نسبی اقتصادی زنان» و «زنانه شدن تدریجی بازار کار» به‌دنبال داشته است.

این محققان می‌گویند: «تحقیق ما نشان داد زنان هر چه از تحصیلات بالاتر و مدارک و مهارت‌های فنی و تخصصی بیشتری برخوردار باشند، در فرایند اشتغال یابی با موفقیت بیشتر و سریع‌تر بـه نتیجه خواهند رسید».

اما به گفته آن ها، «تمامی زنـان بـه هنگـام اشـتغال یـابی در معیار‌هایی اعم از امنیت شغلی، هویت یابی و استقلال اقتصادی یک نظر و در جهت رسیدن بـه آن تلاش‌هایی را صورت می‌دهند».

بر اساس این تحقیق که نتایج آن در فصلنامه «پژوهشنامه زنان» متعلق به پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی منتشر شده است، قرارگیری در فرایند اشتغال یابی و دسـتیابی بـه شغل نه تنها مزایای اقتصادی - اجتماعی به زنان اعطا می‌کند بلکه سبب آشنایی بـا شـیوه هـای زیست مستقل و مؤثر در جامعه می‌شود.

کرمانی و همکارانش در انتها اشاره کرده اند، «با عنایت به این که اشتغال زنان بـیش از تأمین درآمـد، مزایای مؤثر دیگری بر توانمندی اجتماعی، خانوادگی و روانی ایشان دارد پیشنهاد می‌شود در سیاستگذاری حوزه اشتغال به بسترسازی برای تجربه‌های منعطـف شـغلی بـرای زنـان بـا درنظر داشتن اقتضائات زندگی فردی و خانوادگی بانوان و همچنین بهینه سـازی نظـام حمایـت حقوقی از زنان در محیط‌های حرفه‌ای تاکید و تمرکز صورت گیرد».