انتظاری که از صنایع دستی می‌رود/ توجه به کیفیت در کنار هویت

به گزارش بازارکار به نقل از خبرنگار مهر، صنایع‌دستی از نگاه سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) به محصولاتی اطلاق می‌شود که تماماً با دست و یا به کمک ابزار ساده یا مکانیکی ساخته شده‌اند. می‌بایست مهم‌ترین بخش در تولید محصول تمام‌شده، کار دست صنعتگر باشد.

براساس قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی مصوب سال ۹۶ مجلس شورای اسلامی، صنایع‌دستی ایران مجموعه‌ای از صنایع هنری و سُنتی است که ضمن رعایت ضوابط شرعی و قانونی با محوریت خلاقیت، ذوق و زیبایی‌شناسی با بهره‌گیری از مواد اولیه قابل دسترسی تولید می‌شود و فرایند ساخت و تولید محصول به صورت فردی یا گروهی عمدتاً با دست و با کمک ابزار موردنیاز انجام می‌شود.

تأثیر متقابل صنایع‌دستی و گردشگری

در کتاب هنر دست تهران نوشته و گردآوری شده توسط احسان میراب‌زاده آمده که: صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی، بازگوکننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی منطقه تولیدشده در آن هستند و این قابلیت را دارند که به عنوان عاملی مهم در حفظ تنوع فرهنگی و شناخت فرهنگ و تمدن هر کشور توسط گردشگران خارجی عمل کنند. از این روی، صنایع‌دستی می‌تواند مکمل جاذبه‌های گردشگری اعم از تاریخی، طبیعی، فرهنگی و مردم‌شناسی باشد و درعین‌حال از گردشگری برای بقا و رشد خود بهره گیرد. درواقع، تأثیر صنایع‌دستی بر رونق گردشگری و توسعه پایدار مناطق روستایی و شهری، چشمگیر و حائز اهمیت است و می‌تواند زمینه‌های رشد کارآفرینی را فراهم کرده و موجب افزایش تولید ناخالص ملی و افزایش درآمد سرانه شود.

حرف جدّی صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی ایران در حوزه صنایع خلاق

ایران از جمله کشور‌هایی است که به دلیل تاریخ طولانی، پیشینه غنی فرهنگی، گستردگی سرزمینی و تنوع اقوام، در زمینه صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی در سطح جهانی حرف جدّی برای گفتن دارد و هم‌اکنون دومین کشور در جهان از نظر تنوع رشته‌های صنایع‌دستی محسوب می‌شود و با این ظرفیت بالقوّه، می‌تواند به قطب برتر صنایع خلاق فرهنگی و هنری در میان کشور‌های اسلامی و حتی جزو ده کشور برتر جهان در این حوزه تبدیل شود چرا که بزرگترین مزیت نسبی جامعه ما، تنوع فرهنگی است و صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی از دل همین تنوع خرده‌فرهنگ‌ها و اقوام متولد می‌شود.

صنایع‌دستی و فرایند مدون طراحی

اغلب، این اشتباه در برداشت از مفهوم «طراحی» وجود دارد که آن را صرفاً به عنوان ابزاری برای زیباتر کردن محصول ات می‌شناسند در حالی که طراحی نقش بسیار مهم‌تری دارد که فراتر از خلق یک محصول جدید است.

امروزه از صنایع‌دستی انتظار می‌رود که غیر از هویت فرهنگی منحصربه‌فرد مربوط به سرزمین و فرد سازنده آن، طراحی خوب و کیفیت مطلوبی نیز داشته باشد. البته شاید هنرمندان صنعتگری که به سنت‌های قبل از دوران صنعتی‌شدن متعصب مانده‌اند نیز بتوانند در این شرایط جدید ادامه حیات دهند لیکن هنرمندان صنعتگر پیشرو با تولید آثاری که با حفظ اقتضائات صنایع‌دستی جذاب، خوشایند و اصیل هستند، حتی می‌توانند دیدگاه و چشم‌انداز انسان‌ها را نسبت به زندگی تغییر دهند.

طراحی می‌تواند از طریق شیوه‌های تفکر خلاقانه، به صورت مرحله به مرحله، علمی و متناسب با ماهیت و اقتضائات رشته‌های صنایع‌دستی، موجب توجه به تمام عوامل مداخله‌گر کاربردی و فرهنگی در تولید محصول شده و با در نظر گرفتن پارامترهایی، چون سُنت، خلاقیت، کاربرد و زیبایی منجر به ارتقای تولیدات صنایع‌دستی شود.

قابلیت‌های تلفن همراه هوشمند در رونق صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی

افزایش روزافزون بهره‌گیری از تلفن‌های همراه هوشمند برای فعالان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی به ویژه افرادی نظیر زنان روستایی و خانه‌دار که از تعاملات گسترده و پیچیده در محیط‌های تجاری احتراز دارند، قابلیت‌ها و فرصت‌های جذابی را فراهم کرده است که می‌تواند به توسعه کارآفرینی در این حوزه خصوصاً برای زنان کمک کند.

فضای مجازی و کارآفرینی در صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی

در دوران معاصر، بازاریابی نوین و راهبردی تضمین‌کننده توفیق در اقتصاد هنر است. بدیهی است که هنر درآمدزا یا خودکفا، امکان بقا و پایداری بیشتری دارد و امروزه کارآفرینی که خود را از فناوری‌های جدید بهره‌مند کند شانس بیشتری برای تصاحب، حفظ و گسترش بازار خواهد داشت.

صنعت بسته‌بندی، روایتگر قصه‌های کهن

امروزه، برای ارائه بهتر تولیدات صنایع‌دستی نیاز به بسته‌بندی مناسب، اصلی اساسی است و بسته‌بندی از عوامل بالابرنده ارزش اقتصادی کالا، تقویت هویت فرهنگی آن و حفاظت از محصول محسوب می‌شود. هرچند در قدیم، برخی از محصولات صنایع‌دستی، خود کالایی برای بسته‌بندی بودند.

صنایع خلاق فرهنگی و هنری در صادرات کشور ایران، چشم‌اندازی امیدبخش را پیشِ روی ما می‌گذارد؛ چشم‌اندازی که بر اساس ظرفیت‌های بالقوه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در خلق ثروت با استفاده از دارایی‌های فکری و هنری و با در نظرگرفتن هر آنچه از طراحی، فرم، بازاریابی دیجیتال، بسته‌بندی و… برای یک محصول با کیفیت لازم است و قبلاً به آن اشاره شد شکل می‌گیرد و می‌تواند سهم به مراتب بالاتری را در جهان نصیب ایران کند هرچند شاید حلقه مفقوده در این میان، مدیریت بر تولید یک اثر هنری با رعایت اصول مدیریت پروژه باشد؛ موضوعی که به تنهایی و در پیچیدگی‌های دنیای امروز می‌تواند مانع از تجاری‌سازی ایده‌های فرهنگی و هنری شود.

در استان تهران حضور اساتید برجسته؛ وجود کارگاه‌های متنوع گروهی و انفرادی؛ مراکز آموزش عالی و تخصصی صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی؛ فروشگاه‌های پرتعداد محصولات صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی؛ گالری‌های هنری فعال؛ حراج‌های هنری، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های عمومی و تخصصی در تمام ماه‌های سال؛ موزه‌های غنی و پرتعداد که اختصاصاً یا بخش عمده‌ای از هرکدام به رشته یا رشته‌هایی از صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی اختصاص دارد؛ فروشگاه‌های برخط در حوزه صنایع‌دستی و هنر‌های سُنتی (به‌ویژه در سال‌های اخیر) و نیز وجود پایتخت به عنوان اصلی‌ترین مبدأ ورود گردشگران خارجی، عواملی هستند که نقش این استان را در اقتصاد صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی و صادرات آن پررنگ می‌کنند و می‌توانند پشتوانه‌ای برای آینده صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی ایران باشند؛ موضوعی که شاید از این منظر کمتر بدان پرداخته شده باشد.