طلوع دوباره توسعه برمدارصنایع دستی/ سمنان نیازمند برنامه‌ریزی است

 بیش از پنج هزار نفر در استان سمنان در حوزه صنایع دستی فعالیت رسمی و ثبت شده دارند و این در کنار ۱۲ هزار بافنده فرش و گلیم و دست بافت‌ها در این استان ۷۰۰ هزار نفری است و این یعنی بخش قابل اعتنایی از اقتصاد خانواده‌های استان سمنان از طریق صنایع و تولیدات اصطلاحاً دستی تأمین می‌شود.
استان سمنان به واسطه قرارگیری در باریکه بین البرز جنوبی و شمال دشت کویر، دارای تنوع ویژه اقلیمی و همچنین قومی است بخش‌های شمالی مانند شمال شهرستان دامغان نزدیکی به فرهنگی مازنی و بخش‌های شرقی قرابت فرهنگ خراسانی دارند. همچنین ایل سنگسر در زمره با ریشه ترین فرهنگ‌ها در شمال شرق کشورمان در دیار قومس قرار دارد و در این استان فرهنگ اصیل سمنانی و تولیدات گرمسار و نگین درخشان شاهرود را داریم. در نتیجه تولیدات صنایع دستی این منطقه غنای خاصی دارد.
در کنار غنا، در حوزه صنایع دستی، تنوع و کیفیت خوبی هم در استان سمنان شاهد هستیم. سنگسر، دامغان، طرود، کوه زر و شاهرود، کالپوش، کلاته خیج و شهمیرزاد و … صنایع دستی را تولید می‌کنند که در فروشگاه‌های تهران و مشهد و حتی اصفهان می‌درخشند، اما با نام دیگر استان‌ها و این نشان از مشکلی بزرگ در زمینه صنایع دستی دیار قومس است.
ظرفیت‌های مغفول استان سمنان
یک کارشناس و مطلع در حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی در گفت وگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه آمار فروش محصولات صنایع دستی و تولیدات روستایی استان مانند سوغات در قبال تعداد تولیدگران و حجم تولید بسیار بسیار اندک است، گفت: در شش ماه سال ۱۴۰۱ کل فروش محصولات صنایع دستی در درون استان به ۱۲ میلیارد تومان نرسید و در مدت مشابه سال بعد حتی همین میزان هم محقق نشد و این در حالی است که سالانه ده‌ها میلیارد تومان محصولات تولیدی هنرمندان استان سمنان به نام دیگر استان‌ها فروخته می‌شود.

رضوانه محمدی با بیان اینکه سال‌ها است که کسانی با نقشه‌های فرش کاشان یا کرمان یا مثلاً میناکاری ها و فیروزه کاری‌های اصفهان به نزد هنرمندان ما آمده و سفارش می‌دهند تا محصولات با کیفیت استان به دیگر نقاط کشور رفته و فروخته شود، بیان کرد: در این وضعیت تنها کسی که سود می‌کند، دلالان صنایع دستی هستند.
وی با بیان اینکه بار عمده هنر تولید و تجربه در دست هنرمندان صنایع دستی استان سمنان است و مثلاً زیباترین و بهترین سفال را تولید می‌کنند اما کمترین سود نصیب شأن می‌شود، افزود: به دلیل فقدان بازار فروش مناسب، عمده تولید تولیدگران ما در همه حوزه‌ها از سوغات تا صنایع دستی، تقدیم دلالان و واسطه‌ها می‌شود.
این فعال حوزه صنایع دستی در پاسخ به این سوال که هنرمندان صنایع دستی چرا محصولات خود را به دلالان می‌فروشند بیان کرد: ما در کل استان سمنان هنوز حتی یک بازارچه دائمی صنایع دستی هم نداریم لذا این هنرمند کجا محصولات خودش را بفروش برساند تا بتواند ارتزاق کند؟ تا بتواند مواد اولیه دیگر تولیدات خود را خریداری کند آن هم مواد اولیه ای که در سه سال اخیر چهار برابر شده است.
دولت اقدامات خوبی کرده است
اما دولت در کنار تمام این انتقادات توانسته اقدامات خوبی را هم به خصوص در دولت سیزدهم در حوزه صنایع دستی صورت دهد. استاندار سمنان در گفت وگو با خبرنگار مهر، از حمایت مشاغل حوزه صنایع دستی خبر داد و گفت: در حوزه مشاغل خانگی، حمایت، رفع موانع و همچنین اعطای تسهیلات در دستور کار قرار گرفت و خوشبختانه شاهد ثمرات خوبی نیز در این زمینه در دولت سیزدهم مرحوم شهید رئیسی بودیم.
سید محمدرضا هاشمی با بیان اینکه در حوزه اعطای تسهیلات صنایع دستی و مشاغل خانگی این حوزه در سطح کشور توانستیم رتبه دوم را کسب کنیم، تاکید کرد: برای رفع مشکل بازار فروش محصولات روستایی و صنایع دستی نیز اقدامات خوبی در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه با هماهنگی‌های انجام گرفته با آستان قدس رضوی، زیرساخت لازم برای فروش صنایع دستی تولیدی در استان فراهم شده است، افزود: استان سمنان دارای ظرفیت‌ها و مزیت‌های تولیدی پرشماری است که در سراسر کشور نمونه و یگانه است.
استاندار سمنان همچنین سمنان را یکی از استان‌های ویژه در مقوله تولید صنایع دستی به خصوص دست بافت‌ها و فرش دانست و ابراز کرد: به دلیل ایجاد وجود فعالان حوزه فرش با تلاش‌های صورت گرفته به دنبال ایجاد و تأسیس شهرک فرش در استان سمنان هستیم.
بازار دائمی نداریم!
اما مشکل عمده صنایع دستی ما در چیست؟ یک صاحب نظر مسائل صنایع دستی که خود نیز در این حوزه فعالیت دارد در گفت وگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: مشکل ما در استان سمنان ابتدا فقدان بازار فروش مناسب است امروز بسیاری از هنرمندان صنایع دستی ما برای نان شب زندگی شأن مانده‌اند و خیلی‌ها هم کارشان را رها کرده‌اند.
این هنرمند که نخواست نام خانوادگی خود را بیان کند چرا که عقیده داشت امکان دارد وامی که هشت ماه قبل درخواست کرده پرداخت نشود و او در تأمین مواد اولیه همچنان ناکام بماند، تاکید کرد: مشکل ما این است که نگاه مسئولان به صنایع دستی درست نیست در حقیقت در دید مسئولان برنامه ریز صنایع دستی نداریم بلکه صنایع دم دستی داریم!
حسین در ادامه صحبت‌های خود افزود: کسی مشکلات فعالان صنایع دستی را درک نمی‌کند، تنها در همین شش ماه اخیر حداقل چهار نفر از دوستان ما در همین استان سمنان کارشان را رها کرده‌اند، یکی در کارخانه‌ای استخدام شده و بسته بندی می‌کند و یکی دیگر در تاکسی اینترنتی کار می‌کند و ظهرها دستی بر چوب می‌زند و این شرم آور است، زیرا یکی از همین افراد حتی دارای سند اصالت ملی صنایع دستی است!
هنرمندان صنایع دستی استان سمنان در ۵۲ رشته فعالیت دارند
اشاره این هنرمند صنایع دستی به مهر اصالتی است که چند سال یک بار توسط کارگروهی در میراث فرهنگی به محصولات و صنایع تولیدی داده می‌شود که بتوانند استانداردهای لازم را به لحاظ نوآوری، تولید، کیفیت و… داشته باشد.
سمانه سلطانی‌پور معاون میراث فرهنگی استان سمنان در این ارتباط می‌گوید: ۸۶ اثر هنرمندان صنایع‌دستی استان در رشته‌های مختلف هنری دارای مهر اصالت ملی است.
وی با بیان اینکه بیش از چهار هزار و ۵۰۰ هنرمند ثبت شده در حوزه صنایع دستی در کل استان سمنان وجود دارد، افزود: این هنرمندان در ۵۲ رشته صنایع دستی شامل دست بافت‌ها، گلیم‌بافی، سفال، چوب و مصنوعات و خرسک‌بافی، خراطی و … مشغول به فعالیت هستند همچنین دو شهر استان شامل شهمیرزاد و کلاته خیج نیز به نام پایتخت شماره دوزی و تانه بافی ایران ثبت ملی شده است.
نکته جالب اینکه ۹ هنرمند استان سمنان توانسته‌اند در آخرین اعلام کارگروه اصالت تولیدات صنایع دستی گواهی اصالت بین‌المللی را برای آثار صنایع دستی تولیدی شأن دریافت کنند که این نشان از عمق ظرفیت‌ها و مزیت‌های اقتصادی صنایع دستی تولیدی استان سمنان است.
برنامه‌ریزی نداریم
یک کارشناس اقتصادی اما با بیان اینکه نگاه مدیران ما به مقوله صنایع دستی باید تغییر کند، گفت: صنایع دستی امروز در بسیاری از کشورهای دنیا در تکمیل مقوله مهم گردشگری به یک منبع درآمد مهم بدل شده و دولت‌ها از آن برای کاهش نرخ بیکاری بهره می‌گیرند اما در کشور ما و مشخصاً استان سمنان هیچ برنامه‌ای برای بازار فروش، برند سازی، معرفی، حضور در رویدادهای ملی و بین‌المللی و … وجود ندارد.
حسن همتیان با بیان اینکه صنایع دستی استان سمنان آنقدر مزیت و ظرفیت دارد که به تنهایی می‌تواند عامل توسعه روستایی این استان شود، افزود: مشکل ما این است که در شش سال اخیر شش نفر به عنوان مدیرکل و سرپرست در اداره کل میراث فرهنگی استان حضور داشتند و این نشان از بی ثباتی میراث فرهنگی ما می‌دهد و اوج فاجعه هم در دولت سابق بود که یک دبیر عربی در رأس اداره کل میراث فرهنگی با آن عظمت و اهمیت نشست و بلافاصله نتایج آن مشخص شد.
وی با بیان اینکه این امر نشان می‌دهد که ما در استان سمنان نه تنها برنامه‌ریزی نداریم بلکه ابزار برنامه‌ریزی را هم نداریم، افزود: صنایع دستی استان سمنان تا جایگاه مطلوب بسیار فاصله معنی داری دارد و یکی از ملزومات کاهش این فاصله این است که ما بتوانیم برنامه‌ریزی را به مقوله صنایع دستی این استان تزریق کنیم در این زمینه سمن‌ها و فعالانی که در سال‌های اخیر از میراث رانده شده‌اند باید بازگردانده و به کمک گرفته شوند ظرفیت‌های مردمی که مدام با لجبازی از مجموعه میراث فرهنگی استان سمنان در سال‌های اخیر طرد شده است.