در حاشیه مشاغل مجازی چه می‌گذرد؟

همگام با گسترش کسب‌وکارهای مجازی و فرصت‌های جدیدی که در بازار کار فراهم می‌کنند نگرانی‌هایی درباره امنیت این کسب‌وکارها و سرنوشت مشاغل سنتی مطرح می‌شود در حالی که کارشناسان فرصت‌های استفاده از این ابزارهای جدید را به ویژه برای جوانان و زنان از تهدیدهای آن قابل تامل‌تر می‌دانند.

به گزارش بازارکار، این روزها هر مهارتی می‌تواند به یک شغل اینترنتی تبدیل شود، از ساخت اپلیکیشن‌های کاربردی و طراحی سایت گرفته تا خدمات گرافیکی، آموزش مجازی، همکاری در فروش، تولید محتوا و ادمین شدن شبکه‌های اجتماعی که روزبه‌روز بر تعداد آنها در بین مشاغل پردرآمد بازار کار افزوده می‌شود.
مشاغل آنلاین فعالیت‌هایی هستند که آنلاین و با اینترنت انجام می‌شوند. یکی از مزایای ورود به شغل‌های پردرآمد اینترنتی این است که فرد نیاز به سرمایه زیادی ندارد زیرا هزینه فروشگاه اینترنتی محدود به خریدها و دامنه و تمدید دوره‌ای آن‌ها خواهد بود، بالا بودن سرعت در مقایسه با مشاغل سنتی و محدود نبودن به محدوده جغرافیایی و مکانی از دیگر دستاوردهای این بخش است به همین دلیل با توسعه فناوری و افزایش استفاده از اینترنت، این کسب و کارها در سال‌های اخیر به‌سرعت در حال رشد هستند و فرصت‌های شغلی زیادی را فراهم کرده است.
از سوی دیگر چالش‌های این دسته از مشاغل نیز قابل توجه هستند از جمله ارتباط غیرمستقیم مشتری و فروشنده که اعتماد برای انجام برخی معامله‌ها را دشوار می‌کند، خطرات هک و بد افزارها، مشکلات شبکه‌های مجازی مثل قطعی یا توسعه زیرساخت‌های مخابراتی که می‌تواند اثرات مخربی بر کسب و کارهای اینترنتی داشته باشد.
نگاهی به وضعیت بازار کار نشان می‌دهد که کسب و کارهای سنتی نیز هنوز جایگاه خود را در بازار ایران حفظ کرده‌اند زیرا معمولاً از اعتماد بیشتر و ارتباط نزدیک‌تری با مشتریان خود برخوردار هستند اما با رشد مشاغل مجازی در آینده رقابت این دو بخش تنگاتنگ‌تر خواهد بود.‌
آسیب بیکاری ارادی و مشاغل آزاد
میثم مداحی، مدیرکل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان، یکی از مشکلات برخی مجموعه‌های کار و تولید جامعه کار و تولید را بیکاری ارادی دانست و اظهار کرد: برخی افراد خودشان نمی‌خواهند در برای کار مشخصی استخدام شوند و ترجیح می‌دهند که به صورت آزاد و بدون زمان و مکان مشخص فعالیت کنند که تبدیل شدن این موضوع به فرهنگ کار برای ما بسیار آسیب‌زا خواهد بود.
وی با اشاره به پیامدهای رونق این مشاغل گفت: مجموعه کارگاه‌های تولیدی بدون نظم نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند، به همین دلیل برخی کارگاه‌های تولیدی اعتراض می‌کنند که از ابتدای سال تاکنون فراخوان جذب نیرو اعلام کردند اما تعداد کمی از افراد دارای شرایط به آنها مراجعه کرده‌اند.
مدیرکل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان شرایط بازار کار را وابسته به عرضه و تقاضا عنوان کرد و افزود: قیمت تمام شده نیز در این فرایند اهمیت بسیار زیادی دارد با این همه اگر به کارگرانی که اکنون بیکاری ارادی دارند، حقوقی بالاتر از قانون کار نیز پرداخت شود، حاضر به کار نیستند زیرا به دنبال آزادی مدنظر خود حتی به قیمت درآمد کمتر هستند.
محرومیت از فرصت‌های بی‌نظیر
از سوی دیگر حمید حاج‌اسماعیلی؛ کارشناس بازار کار اظهار کرد: فرصت کار در اینترنت و فضای مجازی بی‌نظیر و بزرگ است زیرا تعداد زیادی از مشاغل در آنجا امکان فعالیت دارند حتی بسیاری از مشاغل سنتی و قدیمی می‌توانند از این طریق هزینه‌های خود را کاهش و بهره‌وری و کیفیت خود را افزایش دهند.
وی کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت انجام خدمات را از دیگر مزایای کسب‌وکارهای مجازی برشمرد و یادآور شد: موضوع بزرگ‌تری که در این زمینه قابل اشاره است، پیشروی اقتصادی دیجیتال در دنیا به عنوان مشاغل پیشرو است که در کشورهای توسعه یافته تا بیش از ۴۰ درصد سهم اقتصاد آنها را به خود اختصاص داده است.
این کارشناس ارشد بازار کار کم‌توجهی به زیرساخت‌ها و فراهم کردن آنها در بخش مشاغل آی‌تی و مجازی را باعث محرومیت قشرهای زیادی از این فرصت دانست و ادامه داد: بیشترین جاذبه مشاغل مجازی برای گروه‌هایی از جمله جوانان، فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و زنان بوده زیرا بیشترین نرخ بیکاری مربوط به همین اقشار است در حالی که فعالیت در فضای اینترنت می‌تواند رضایت شغلی لازم را برای آنها فراهم کند.‌
کم‌فروشی خدمات اینترنت
وی مشاغل مجازی را فرصت بزرگ و قابل توجه توصیف کرد و گفت: این مشاغل گرچه می‌توانند جایگزین کسب‌وکارهای سنتی شوند اما به دلایل متعدد کشور ما تاکنون در استفاده از این فرصت برای ایجاد تغییر مثبت در اقتصاد و ایجاد ظرفیت‌های جدید از طریق مشاغل نوین موفق نبوده است.
حاج‌اسماعیلی با اشاره به محدودیت‌های این مشاغل در جامعه یادآور شد: یکی از محدودیت‌های گسترش مشاغل مجازی در کشور نسبت به کشورهای توسعه یافته، مسائل امنیتی است که موانعی در مسیر توسعه و پیشرفت ایجاد می‌کند همچنین استفاده از اینترنت و زیرساخت‌های آن در کشور همواره با کم‌فروشی همراه بوده و به دلیل محدودیت‌هایی که در ارائه این خدمات وجود داشته، نسبت به دیگر کشورها سرعت و امکان توسعه فعالیت‌های فضای مجازی و استفاده از ظرفیت‌های آن در جامعه ما فراهم نبوده است.
وی تاکید کرد: مسائل فرهنگی از جمله پلت‌فرم‌های اینترنتی و امکان نفوذ به آنها در بخش‌های گوناگون نیز محدودیت‌هایی ایجاد کرده است که این موارد باعث محرومیت از این فرصت کم‌نظیر به شمار می‌آیند.
ناپایداری؛ سنت همیشگی مشاغل
این کارشناس بازار کار درباره نگرانی از رقابت بین کسب‌وکارهای سنتی و مجازی اظهار کرد: این تغییرات و نوسانات همیشه در اقتصاد دنیا وجود داشته و نباید فکر کنیم که مشاغل همواره به صورت ثابت و پایدار باقی می‌ماند زیرا حتی در مشاغل سنتی نیز در فصول مختلف شاهد تغییر زمینه فعالیت یا تعطیلی هستیم.
وی استفاده از ابزارها و تکنولوژی‌های جدید را ظرفیت قابل توجهی بیان کرد و گفت: این موضوع نباید به عنوان تهدیدی برای مشاغل سنتی یا آسیب‌زا به بخشی از مشاغل کشور معرفی شود بلکه نعمت و دستاوردهای این مشاغل و ابزارها بسیار فراتر از چنین دغدغه‌هایی است و نباید خود را از آنها محروم کنیم.
حاج‌اسماعیلی استفاده از ابزارهای نوین به ویژه تکنولوژی اینترنت و فضای مجازی را زمینه‌ساز کاهش هزینه‌ها معرفی کرد و افزود: از آنجا که صرف هزینه برای انجام کارها موضوع بسیار مهمی است این موضوع قابل تأملی است که فعالیت کسب‌وکارها در فضای مجازی می‌تواند بیش از یک چهارم هزینه‌ها کاهش دهد و بر همین اساس کاربرد آن یک ضرورت به شمار می‌آید.
لزوم مدیریت واسطه‌گری و مالیات
وی جدید بودن بسیاری از مشاغل مجازی را فرصتی برای بازار کار دانست و توضیح داد: امکاناتی مانند پلت‌فرم‌های اینترنتی و شرایطی که در این سکوها وجود دارد مشابهی در بخش مشاغل سنتی ندارد بنابراین استفاده از فناروری‌های جدید و مجازی فرصت‌های جدید ایجاد می‌کند که در کنار مزیت‌های افزایش سرعت انجام کار و کاهش هزینه، انرژی و امکانات لازم در کسب‌وکارهای سنتی قابل تأمل است.
این کارشناس بازار کار نگرانی از آسیب رسیدن یا حذف مشاغل سنتی در رقابت با بازار کار مجازی را بی‌دلیل توصیف کرد و گفت: دستاوردها و برکات حوزه مجازی، ابزارها و امکانات آن در کنار بهره‌وری که از این طریق نصیب اقتصاد کشور می‌شود نسبت به نگرانی از این تهدیدها برتری دارد.
وی درباره امکان رونق مشاغل کاذب در فضای مجازی نیز اظهار کرد: تغییر فضاها به طور حتم می‌تواند شرایط بدی ایجاد کند که نیازمند توجه و مدیریت دولت است از جمله دلالی و واسطه‌گری که ممکن است فضای مجازی را تحت تأثیر قرار دهد یا اینکه برخی از مشاغل کارآمد که امکان رصد آنها در پرداخت مالیات، بیمه، پاسخگویی در برابر حقوق مشتری و حق نظارت‌های حاکمیتی وجود دارد را از بین ببرد.‌
حاج‌اسماعیلی با تاکید بر لزوم استفاده از تجربه‌های دنیا در مدیریت مشاغل مجازی خاطرنشان کرد: می‌توانیم از راهکارها و تجربیاتی که در دنیا برای ایجاد و توسعه مشاغل اینترنتی به دست آمده است، استفاده کنیم در این صورت مزایای کسب‌وکارها آنچنان زیاد است که در برابر بخش تهدیدات برجسته به نظر نمی‌رسد.
وی تاکسی‌های اینترنتی را یک تجربه موفق در بسیاری از کشورها معرفی کرد و گفت: استفاده از امکانات فضای اینترنتی در بخش حمل و نقل یک تجربه نو و پرجاذبه حتی در کشورهای توسعه‌یافته به شمار می‌آید و بسیاری افراد تمایل بیشتری به سفر با ناوگان اینترنتی دارند تا استفاده از وسایل حمل‌ونقل سنتی به همین دلیل باید آن را به عنوان یک مزیت جهانی پذیرفت.
به گزارش ایمنا، فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی با عنوان اقتصاد دیجیتال، امروزه بخش قابل توجهی از وضعیت جدید بازار کار را رقم زده و فعالیت‌های کاری ناشی از آن، سهم بزرگی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده است، به‌ویژه در کشورهای توسعه یافته روند ریل‌گذاری و انجام امور کسب و کارها بیشتر در حوزه اقتصاد دیجیتال شکل گرفته است.
در کشور ما در راستای توسعه فناوری برای استفاده در بازار کار انتقاداتی مطرح می‌شود و یا با وجود حاکم شدن فضای جدید حوزه تکنولوژی بر بازار کار جهانی، همچنان از فعالیت‌های مربوط به استادشاگردی صحبت می‌شود که نشان از تغییر نکردن رویکردها برای افزایش بهره‌وری و توسعه بازار کار دارد.
کارشناسان بر این باورند که برای گسترش استفاده از این فضا در گام نخست باید شاهد تغییر و تحول در حوزه رویکردها باشیم زیرا در غیر این صورت امکان برنامه‌ریزی و بهره‌مندی از شرایط جدید بازار کار ناشی از ورود تکنولوژی جدید در این حوزه وجود ندارد گرچه در سال‌های اخیر به دلیل وجود تحریم‌ها، ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان برای توسعه بازار کار مورد توجه قرار گرفته است که بر استفاده از فناوری‌های جدید برای تولید و عرضه محصولات خود تکیه دارند.