نقش پُر رنگ نوآوری در زیست‌بوم کارآفرینی

سعید حشمتی با حضور در تحریریه ایسنا به مناسبت هفته ملی مهارت درباره کارآفرینی اظهار کرد: کارآفرینی به طور کلی یک فرآیند و انجام یک‌سری مراحل و اقدامات به شکل گام‌به‌گام است. در فرآیند کارآفرینی ما به دنبال شناسایی، ارزیابی و بهره‌برداری از فرصت‌ها هستیم و در واقع عنصر اصلی کارآفرینی همین فرصت‌ها هستند.

این دکترای کارآفرینی و مشاور کسب‌وکار با بیان اینکه عنصر اصلی کارآفرینی، فرصت است، افزود: تمامی کارآفرینی بر مبنای شناسایی و بهره‌برداری از فرصت‌ها بنا شده است. فرصت، یک جرقه ذهنی است که در یک لحظه اتفاق می‌افتد و از چهار طریق به دست می‌آید، در حالت اول، فرصت از یک نیاز به دست می‌آید، مانند نیاز‌هایی که در دوران کرونا به وجود آمدند، مثل نیاز به ماسک، دستگاه اکسیژن، آموزش‌های مجازی و غیره، نوع دوم بحث ناکارآمدی است، برای مثال مشکلاتی که در سیستم حمل‌ونقل شهری وجود داشت، نوآوران را به سمت ایجاد سیستم تاکسی‌های اینترنتی حرکت داد که اتفاقا مفید و موثر واقع شدند. نوع سوم مسائل شخصی فرد کارآفرین است که می‌تواند در کسب فرصت‌ها تاثیرگذار باشد، چهارمین حالت نیز خلق ایده‌های جدید است.

حشمتی در پاسخ به این پرسش که چگونه یک فرد به یک کارآفرین تبدیل می‌شود، یادآور شد: بسیاری از کسب‌وکار‌هایی که امروز موفق هستند، از یک مشکل یا نیاز شخصی شروع شده‌اند. مثلاً یک فروشگاه اینترنتی معروف، از یک مسئله شخصی دو برادر آغاز شد که به دنبال دوربین عکاسی بودند. آن‌ها متوجه شدند که در فضای اینترنت نمی‌توانند سایت‌های مناسبی پیدا کنند و این مسئله برایشان فرصتی ایجاد کرد که به یک فروشگاه اینترنتی تبدیل شوند.

وی ادامه داد: علاوه بر این، ایده‌های جدید نیز می‌توانند منجر به کارآفرینی شوند. به‌عنوان مثال مردم در گذشته جورابی معمولی می‌پوشیدند، اما با پیشرفت تکنولوژی نانو، اکنون می‌توانند جوراب نانو داشته باشند. این ایده نوآورانه می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای کارآفرینی ایجاد کند.

این مشاور کسب‌وکار درباره تفاوت اشتغال‌زایی و کار آفرینی اظهار کرد: سه موضوع اصلی نوآوری، خلق ارزش جدید و خطرپذیری در کارآفرینی وجود دارد که چاشنی راه‌اندازی کسب و کار به شمار می‌رود. تفاوت ایجاد اشتغال با کارآفرینی هم در همین است، یعنی هر نوع اشتغال‌زایی صرفا کارآفرینی محسوب نمی‌شود، اما ممکن است یکی از خروجی‌های ایجاد اشتغال، کارآفرینی باشد. ممکن است کسی خوداشتغالی داشته باشد، اما لزوماً کارآفرین نباشد. کارآفرینی به معنای راه‌اندازی کسب‌وکاری است که می‌تواند تأثیرات بیشتری بر جامعه داشته باشد و سپس اشتغال‌زایی کند.

وی در پاسخ به این پرسش که چه چیزی می‌تواند موجب ایجاد فرصت‌های کارآفرینی شود، تصریح کرد: فرصت‌ها می‌توانند ناشی از نیازها، مسائل شخصی یا ایده‌های جدید باشند. این جرقه‌های ذهنی می‌توانند به ما کمک کنند تا از آن‌ها بهره‌برداری و کسب‌وکار‌های موفقی را راه‌اندازی کنیم.

این فعال حوزه کارآفرینی ادامه داد: فرصت‌ها می‌توانند بسیار ساده باشند. بیشتر کارآفرین‌ها افراد ثروتمندی نبودند و تحصیلات خاصی نیز نداشتند. اما پاسخ این سوال که «چه چیز باعث شده است که آن‌ها کارآفرین شوند؟» فرصت است. هر کارآفرین داستان خاص خود را دارد و این داستان‌ها نشان می‌دهند که چگونه فرصت‌ها می‌توانند به موفقیت منجر شوند.

وی با اشاره به نظریه‌ای در این زمینه، عنوان کرد: اگر به کارآفرینانی که در مشهد فعالیت می‌کنند، نگاه کنید خواهید دید که همه آن‌ها بر اساس فرصت‌ها شکل گرفته‌اند. آن‌ها یک نیاز یا مشکل را شناسایی و بر اساس آن اقدام کرده‌اند.

حشمتی در پاسخ به این پرسش که ویژگی‌های فرد کارآفرین برای شناسایی فرصت‌ها چیست، و اینکه آیا این ویژگی‌ها فقط ناشی از تجربه زیستی اوست یا می‌توان آن‌ها را آموخت، به آمار دیدبان جهانی کارآفرینی اشاره و بیان کرد: کارآفرینی هم ذاتی و هم اکتسابی است. اگر فردی در محیطی رشد کرده که به بازار و کسب و کار مرتبط بوده است، قطعا از این شرایط تاثیر پذیرفته و زمینه بهتری برای ایجاد کارآفرینی در خود دارد. در کنار آن، با یادگیری و آموزش نیز می‌توان از کارآفرینی اطلاع وآگاهی پیدا کرد که اتفاقا یکی از دلایل مهم شکست کسب و کار‌ها نیز همین عدم آگاهی کافی است.

کارآفرینی، ترکیبی از تجربه، آگاهی و پرسشگری است.

وی اظهار کرد: برای موفقیت در کارآفرینی، باید اصول و مهارت‌های لازم را یاد بگیریم. ویژگی‌هایی مانند پرسشگری نیز بسیار مهم هستند. یک کارآفرین باید مانند یک کودک پنج ساله کنجکاو باشد و سوالات زیادی بپرسد تا بتواند از درون این سوالات ایده‌های جدیدی استخراج کند.

این مشاور کسب وکار ضمن اشاره به ترکیب تجربه، آگاهی و پرسشگری افزود: کارآفرینی نیازمند ترکیبی از تجربه، آگاهی و پرسشگری است. این ویژگی‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا فرصت‌ها را شناسایی و از آن‌ها بهره‌برداری کنیم.

این مشاور کسب‌وکار با اشاره به بخش‌های مختلف کارآفرینی، بیان کرد: نوآوری از مهم‌ترین بخش‌های کارآفرینی است که در آن ایده‌های جدید و خلاقانه ایجاد می‌شوند. پس خلق ارزش جدید که ارائه محصول یا خدمات است، ارزش افزوده‌ای برای مشتریان ایجاد می‌کند، همچنین خطرپذیری، بخش مهم دیگری است که توانایی مدیریت خطر‌ها و چالش‌ها در مسیر کارآفرینی را در بر دارد.

حشمتی در توصیف اهمیت نوآوری و کارآفرینی یادآور شد: نوآوری یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم در کارآفرینی است. نوآوری در واقع راه‌حلی برای حل یک معضل یا مشکل است. این ایده‌ها به ما کمک می‌کنند تا تغییراتی در یک موضوع ایجاد کنیم.

وی با اشاره به گزارشی که از دانشگاه آکسفورد منتشر شده است، اظهار کرد: دو سال پیش، دانشگاه آکسفورد گزارشی ارائه داد که در آن یکی از دانشمندان برجسته جهان به جمله جالبی اشاره کرده بود: «هیچ چیز ثابت نمی‌ماند مگر تغییر». حالا سوال این است که این تغییر چگونه حاصل می‌شود؟ پاسخ آن در نوآوری نهفته است.

این کارآفرین با معرفی شون پیتر، یکی از پیشگامان حوزه کارآفرینی که پنج نوع نوآوری را معرفی کرده است، اظهار کرد: نوآوری می‌تواند در نوع محصولی که ارائه می‌دهید، شکل یا اندازه آن، فرآیند تولید، یا نحوه انتشار محصول باشد؛ بنابراین نوآوری می‌تواند به اشکال مختلفی خود را نشان دهد و پایه اصلی آن نیز فکر و خلاقیت کارآفرینان است.

حشمتی درباره اهمیت وجود خلاقیت و نوآوری بیان کرد: نوآوری‌ها می‌توانند بسیار بزرگ و مهم باشند و رشد قابل توجهی را به همراه داشته باشند، اما برای اینکه این رشد اتفاق بیفتد، باید تفکرات سنتی را تغییر دهیم. بخش‌های تحقیق و توسعه در صنایع مختلف باید به این موضوع بپردازند و به سمت نوآوری حرکت کنند.

فرهنگ نوآوری باید در کسب‌وکار ایجاد شود

این فعال حوزه کارآفرینی تأکید کرد: نوآوری یک راه حل است برای حل یک مشکل، نوآوری ایده‌هایی است که ما برای بهتر شدن و یا تغییر یک موضوع به‌کار می‌بریم. بر طبق اعلام دانشگاه آکسفورد تا سال ۲۰۳۰، ۵۰ درصد کسب و کار‌های فعلی وجود نخواهند داشت و این نشان‌دهنده آن است که ما باید به سمت نوآوری حرکت کنیم و تغییر را بپذیریم.

وی در پاسخ به این سوال که یک کسب‌وکار چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا پذیرای نوآوری باشد، توضیح داد: نکته اول این است که فرهنگ نوآوری باید در کسب‌وکار ایجاد شود. برخی از کسب‌وکار‌ها ممکن است به نوآوری اعتقادی نداشته باشند یا حتی آن را مضر بدانند، اما اگر می‌خواهیم نوآوری را به سازمانی وارد کنیم، باید ابتدا فرهنگ آن را جا بیندازیم.

حشمتی گفت: در حال حاضر نگاه برخی از کارآفرینان نسبت به نوآوری، آن‌طور که باید مثبت نیست، چراکه ما انسان‌ها خیلی وقت‌ها در نگاه اول نسبت به تغییرات واکنش پذیرنده‌ای نداریم، اما واقعیت آن است که برای رشد، نیاز به تغییر داریم و این رشد قطعا با درد همراه است. در فضای نوآوری نیز باید این درد را برای رشد و پیشرفت بپذیریم و تفکرات سنتی خود را تغییر بدهیم. در صنایع، کارخانه‌ها و کسب و کارها، بخش تحقیق و توسعه شاید بتواند بار این تغییر و نوآوری را به دوش بکشد.

وی ادامه داد: در نوآوری مبحثی با عنوان نوآوریِ باز داریم، به این معنا که در‌های کسب و کار من برای پذیرش ایده‌های بیرونی باز است که امیدواریم کسب و کار‌های ما به این سمت حرکت کنند. پس از آن بحث نوآوری رادیکال و تحول‌آفرین به میان می‌آید، نوآوری‌هایی که باعث ایجاد یک تحول در صنعت می‌شوند، مانند تاکسی‌های اینترنتی که باعث تحول در صنعت حمل‌ونقل شهری شدند، در ادامه این بحث، نوآوری‌های تدریجی هم وجود دارند که به معنای بهبود تدریجی، اما مستمر در کسب و کار هستند و گاهی با راهکار‌هایی بسیار ساده می‌توانند به ایجاد تغییرات مثبت در کسب و کار کمک کنند.

این مشاور کسب‌وکار افزود: نکته دوم، آموزش نیروی انسانی است. اگر فضای مناسبی برای نیروی انسانی فراهم کنیم که بتواند ایده‌های خود را بیان کند و ترسی از مطرح کردن آن‌ها نداشته باشند، می‌توانیم به نوآوری دست یابیم و از آن در کسب‌وکار و کارآفرینی استفاده کنیم.

تغییر نگرش در مدیریت، قدم اول برای پذیرش نوآوری در سازمان است

حشمتی با تاکید بر ضرورت تغییر نگرش مدیران، گفت: مدیران باید تغییر نگرش دهند و متوجه شوند که نوآوری در کسب‌وکار می‌تواند سودآور باشد و تغییرات مثبت در سازمان ایجاد کند. اگر یک کسب‌وکار بخواهد به سمت نوآوری حرکت کند، باید به دنبال برقراری ارتباط با شبکه‌های نوآوری و کارآفرینی باشد، ارتباطاتی که می‌تواند به تبادل ایده‌ها و تجربیات کمک کند و باعث رشد و پیشرفت سازمان شود. این تغییر نگرش در مدیریت، قدم اول برای پذیرش نوآوری در سازمان است.

وی اظهار کرد: در عرصه کارآفرینی ما دو بازیگر اصلی داریم؛ بازیگر اول صنعت، سازمان‌ها و کسب و کار‌ها هستند و نقش دوم بر عهده صاحبان ایده، افراد خلاق، دانشجویان و استارتاپ‌های نوآور است. هر یک از این نقش‌ها دارای ادبیات و گفتمان متفاوتی هستند.

این کارآفرین در ادامه با تاکید بر اهمیت مراکز نوآوری بیان کرد: شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد و نوآوری، گفتمان هر دو طرف را دریافت و با تسهیل‌گری خود، ارتباط میان آن‌ها را به بهترین شکل برقرار می‌کنند. در حال حاضر حتی بخش‌های تحقیق و توسعه در کسب و کار‌ها دارند جای خود را به شتاب‌دهنده‌ها می‌سپارند و بدین ترتیب به نوعی یک شبکه سازی درست در زیست‌بوم کارآفرینی در حال به وجود آمدن است.

وی با اشاره به عوامل اصلی دلایل موفقیت و شکست کسب‌وکار گفت: دو عامل اصلی باعث موفقیت یک کسب‌وکار می‌شود. اولین عامل، فرصت‌طلبی و داشتن آگاهی و اطلاعات است. دومین عامل نیز داشتن ارتباطات با شبکه‌ای است که با عنوان زیست‌بوم کارآفرینی، یعنی همان شبکه نوآوری و افراد ایده‌پردازشناخته می‌شود. نبودن این دو عامل می‌تواند منجر به سقوط کسب‌وکار شود.

حشمتی خاطرنشان کرد: دو بال، باعث موفقیت یک کسب و کار می‌شوند. اولین آن، فرصت طلبی و داشتن آگاهی و اطلاعات لازم و دیگری، ارتباط با شبکه نوآوری و کارآفرینی است. در نهایت عملکرد هم‌زمان این دو بال در کنار هم، به رشد و موفقیت یک کسب و کار منتهی می‌شود.