لزوم توجه به سواد رسانه‌ای در نظام تعلیم و تربیت کشور

به گزارش بازارکار از ایمنا، امروزه ابزارهای نوین اطلاعاتی و تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی جزو جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها شده است و فضای گفت‌وگو و ارتباطات جدیدی را ایجاد کرده است، اما با تمام ویژگی‌های مثبتی که دارد، باعث شده است دانش‌آموزان از تربیت صحیح خانواده و مدرسه بازبمانند، بنابراین باید از فرصت‌هایی که جهانی شدن پیشروی آموزش‌وپرورش کودکان و نوجوانان قرار می‌دهد، استفاده کرد و برای کاهش آثار منفی آن تدبیری اندیشید تا شاهد ارتقای فردی، علمی و اجتماعی دانش‌آموزان باشیم.

در عصر اطلاعات، مفهوم تربیت به خانواده، مدرسه و جامعه ختم نمی‌شود و رسانه‌ها جایگاه ویژه‌ای را در زندگی کودکان و نوجوانان بازکرده‌اند، به گونه‌ای که می‌توان گفت در زندگی مدرن و توسعه‌یافته امروزی رسانه‌ها نقش مهمی را در زندگی افراد و تعیین خط مشی آن ایفا می‌کند، با پیشرفت و گسترش روزافزون همین رسانه‌ها است که مفهوم تربیت رسانه‌ای و سوادرسانه‌ای معنا پیدا می‌کند و اهمیت آن بیشتر از پیش نمایان می‌شود، بنابراین نیاز است در مدارس و نظام آموزشی توجه ویژه‌تری به ارتقای مهارت سواد رسانه‌ای، تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان و والدین آن‌ها داشته باشیم، چراکه در زندگی مدرن امروزی باید خود را در برابر تهدیداتی که در کمین‌مان است، واکسینه کنیم تا مبتلا به آسیب‌های موجود فضای مجازی و رسانه‌ها نشویم.

اهمیت تمرکز بر آغاز تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان از دوران کودکی و قبل از ورود به مدرسه

حسین غفاری، معلم و پژوهشگر تربیت و رسانه در گفت‌وگو با ایمنا در خصوص اهمیت تربیت رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان اظهار می‌کند: امروزه در دنیای رسانه‌ها زندگی می‌کنیم، به گونه‌ای که این فناوری‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان است، همچنین فرزندان نسل جدید بسیار بیشتر از بزرگسالان با رسانه‌ها آمیخته هستند، به همین سبب رشد و تربیت آن‌ها در زمینه استفاده از این فناوری‌ها مورد اهمیت قرار می‌گیرد.

وی می‌افزاید: کودکان و نوجوانان در زمینه‌های مختلفی از جمله مهارت‌های زندگی، علمی، فکری، جسمی و جنبه‌های دیگر آموزش می‌بینند و در این زمینه‌ها رشد می‌کنند، یکی از این زمینه‌های تربیتی به تربیت رسانه‌ای اختصاص دارد که هدف آن رشد افراد در زمینه استفاده از رسانه‌ها است.

این معلم و پژوهشگر تربیت و رسانه با بیان اینکه آموزش سوادرسانه‌ای در دبیرستان‌ها به گونه‌ای که در حال حاضر وجود دارد، ناکارآمد است یا اثربخشی اندکی دارد، ادامه می‌دهد: دانش‌آموزان در خانه و در بین اعضای خانواده از رسانه‌ها استفاده می‌کنند، بنابراین در تربیت رسانه‌ای و آموزش سوادرسانه‌ای باید قبل از هرچیزی به بیان اهمیت نقش خانواده در تربیت رسانه‌ای فرزندان و آموزش آن‌ها بپردازیم.

غفاری با اشاره به چالش‌ها و کمبودهای آموزش سوادرسانه‌ای در مدارس عنوان می‌کند: در کتاب آموزش سوادرسانه‌ای مدارس به جایگاه و تأثیر خانواده کم‌توجهی شده و تنها بر رشد فرد متمرکز است، همچنین در مدارس گذراندن این واحد درسی اختیاری است و در بعضی مدارس به تدریس و آموزش آن بی‌توجهی می‌شود یا دروس دیگری در زنگ آموزش سوادرسانه‌ای مورد تدریس قرار می‌گیرد، علاوه بر آن آموزش‌های تخصصی لازم در این حوزه تربیتی آن طور که باید به معلمان ارائه نمی‌شود و نیاز است با تربیت نیروی متخصص برای تربیت دانش‌آموزان در عرصه رسانه، محتوای جدید متناسب با شرایط روز جامعه برای تدریس در مدارس تهیه شود.

وی با بیان راهکارهایی برای تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان اضافه می‌کند: باید با در نظر گرفتن شرایط رشد و امکانات رسانه‌ها و فضای مجازی در جامعه کنونی، آموزش‌های لازم و متناسب با نیازهای دانش‌آموزان به آن‌ها و خانواده‌هایشان ارائه شود و باید بر شروع تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان از دوران کودکی و قبل از ورود به مدرسه تمرکز کنیم.

‏‬نیازمند معلمان متخصص در حوزه سوادرسانه‌ای در مدارس هستیم

حجت‌الاسلام جواد جلوانی، مؤلف، مدرس و پژوهشگر سوادرسانه‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص اهمیت تربیت رسانه‌ای و تأثیر آن بر رشد دانش‌آموزان اظهار می‌کند: وظیفه خانواده‌ها برای تربیت همه‌جانبه فرزندان بیشتر شده است و باید وقت‌گذاری بیشتری برای این مسئله داشته باشند.

وی با اشاره به نقش تأثیرگذار خانواده در تربیت رسانه‌ای می‌افزاید: همه چیز ابتدا از خانواده شروع می‌شود و نقش خانواده در طی مسیر سعادت یا شقاوت پررنگ است، خانواده‌ای که بر اساس شرایط روز، تربیت مناسبی را برای فرزندان خود انتخاب نکنند، با چالش‌ها و بحران‌های تربیت فرزند مواجه خواهند شد.

دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات درباره تأثیر کتاب آموزش سوادرسانه‌ای مدارس در تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان ادامه می‌دهد: اگرچه کتاب تفکر و سوادرسانه‌ای با چندین سال تأخیر وارد عرصه آموزش‌وپرورش شد، اما باز هم به عنوان یک سند رسمی آموزش سواد رسانه می‌تواند مورد توجه جامعه قرار گیرد، این کتاب برای تدریس و آموزش به دانش‌آموزان مناسب است و حتی والدین نیز باید این کتاب را مطالعه کنند یا با مباحث مطرح شده در آن آشنا باشند.

حجت‌الاسلام جلوانی عنوان می‌کند: کمبود معلم متخصص برای تدریس کتاب آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس از عواملی است که باعث افزایش نامطلوب دانش سوادسانه‌ای دانش‌آموزان شده است، با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان امروزی توانایی زیادی در کسب اطلاعات موردنیاز خود دارند، باید معلمانی برای آموزش محتوای این کتاب به کار گرفته شود که کارشناس یا متخصص این حوزه باشند، اما در حال حاضر در بعضی از مدارس، معلمان دیگر دروس عقب‌ماندگی‌های خود را در کلاس سوادرسانه‌ای تدریس می‌کنند.

وی با بیان اینکه برای آموزش محتوایی اندک نیاز به مطالعه بسیار و مراجعه به منابع مختلف داریم، اضافه می‌کند: برای تدریس و آموزش کتاب کم حجم تفکر و سواد رسانه‌ای در مدارس نیز معلم باید چندین برابر منابع جانبی را مطالعه کرده باشد و تسلط نسبی نسبت به محتوا کتاب داشته باشد تا بتواند مهارت و دانش کافی را در دانش‌آموزان افزایش دهد.

بر این اساس، تربیت رسانه‌ای در دنیای امروزی با وجود تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری، تبلت، گوشی، لپ تاپ و دیگر وسایل ارتباط جمعی در دنیای جدید و امروزی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است، دنیای امروز دنیای رسانه است و کودکان ناگزیر در شبانه‌روز ساعات زیادی با رسانه‌ها سر و کار دارند، رسانه یکی از عواملی است که در تربیت نوجوان نقش مؤثری دارد، هدف این است که افراد به‌ویژه کودکان و نوجوانان با استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی، آرامش خود را حفظ کنند و تربیت آن‌ها خدشه‌دار نشود.

تربیت از اصول اساسی و لازم برای تعالی و پیشرفت همه‌جانبه افراد و جوامع است و می‌طلبد در متون رسمی دانش ارتباطات و رسانه کارکردی بیش از پیش در حوزه تربیت اسلامی کار شود، تربیت رسانه‌ای به شرط استفاده تربیتی مخاطب به وقوع می‌پیوندد و بدون آمادگی و انتخاب و عملکرد صحیح مخاطب، رسانه تربیتی ناکام خواهد ماند، برای استفاده صحیح و مفید از رسانه‌ها باید به تشبیه زمان استفاده از رسانه‌ها به رژیم غذایی توجه کنیم و سوادرسانه‌ای را همچون یک رژیم غذایی در نظر بگیریم و همان گونه که در رژیم غذایی به دنبال این هستیم که چه چیزی را در چه زمانی و به چه اندازه مصرف کنیم، در استفاده از رسانه‌ها نیز باید همین دیدگاه را داشته باشیم.

امکانات آموزشی فراوانی در فضای آموزشی وجود دارد که نادیده گرفتن آن اشتباهی بزرگ است، حرکت درست این است که این امکانات و مطالب مفید شناسایی شود و به صورت هدفمند در اختیار کودک و نوجوان قرار گیرند که در این صورت می‌توان مانع هدر رفتن استعدادها و فرصت‌های رشد و پیشرفت دانش‌آموزان شد.