سربازی؛ تهدید یا فرصتی برای اشتغال؟ / افزایش ۱۰ برابری حقوق سربازان در ۱۰ سال اخیر

خدمت مقدس سربازی در راستای اعتلای فردی جوانان و افزایش بهره‌وری نیرو‌های مسلح، با طرح‌های اخیر به فرصتی برای کسب اشتغال جوانان ایرانی مبدل شده است، به نحوی‌که افزایش قابل‌توجه حقوق سربازان و همچنین آموزش و به‌کارگیری آنان در پروژه‌های تخصصی نیرو‌های مسلح، موجب افزایش انگیزه‌ی مشمولان برای حضور در خدمت نظام وظیفه شده است.

به گزارش بازارکار به نقل از (ایسنا)، هر کشوری برای دفاع از تمامیت ارضی و دفاع از استقلال و مرز‌های خویش، به نیروی مقتدر دفاعی نیاز دارد. بر اساس آنچه که در تاریخ و رویداد‌های نظامی و سیاسی کشور‌ها به وقوع پیوسته، این نکته را نمی‌توان انکار کرد که، میان استقلال سیاسی و اقتصادی یک کشور با بنیه نظامی و دفاعی آن، رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد. تاریخ نشان داده است که هر اندازه نیرو‌های دفاعی کشوری در زمینه‌های مختلفِ تجهیزاتی و نیروی انسانی، کارآمد، متخصّص و آماده‌تر بوده‌اند، فکر تجاوز به مرز‌های آن کشور و اختلال در استقلال و امنیت آن از جانب قوای بیگانه نیز کمتر بوده است. البته موفقیت نیرو‌های نظامی و آمادگی و کارآمدی نیرو‌های مسلّح نیز به عواملی بستگی دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به هماهنگی و همدلی میان مردم و دولت و بالابودن ظرفیت روحی و انگیزه و رغبت نیرو‌های نظامی در خدمات لشکری، مرزبانی و دفاع اشاره کرد.

نیرو‌های مسلّح در هر کشوری از دو بخش "وظیفه" و "سازمانی" تشکیل می‌شود؛ امّا بخش عمده‌ی نیرو‌های مسلّح را سربازان و نیرو‌های وظیفه تشکیل می‌دهند. حضور پسران جوان کشور در بهترین دوران عمر خود به مدّت دو سال در نیرو‌های مسلّح، از اهمیت خاصّی برخوردار است و باید بیش‌از گذشته به آن اهمیت داد. توجّه به موارد روان‌شناختی و ویژگی‌های دوران سربازی، از جمله نکاتی است که باید مورد ارزیابی و بررسی برنامه‌ریزان و فرماندهان ارشد قرار گیرد، تا یک جوان، با انگیزه و رغبت بیشتری وارد خدمت سربازی شود و هرگز آن را یک اجبار، تحمیل و مانع ترقّی و پیشرفت خود تلقّی نکند.

وقتی یک جوان وارد خدمت سربازی می‌شود، صفات و خصلت‌های ویژه‌ی خود را دارد؛ امّا پس از اتمام این دوره، بسیاری از آن صفات، دچار تحوّل و دگرگونی می‌شوند. طبیعی است که یک جوان، متناسب با ویژگی‌های محیط خدمت خود؛ نگرش، شناخت و تفکّرات متفاوتی نسبت به دوران پیش‌از سربازی پیدا می‌کند. با توجّه به جنبه‌های مختلف دوران خدمت سربازی، این نگرش‌ها و تفکّرات (اعم از مثبت و منفی)، در ابعاد روحی، تربیتی و اجتماعی یک جوان، خواه ناخواه تأثیر خواهند گذاشت.

جنبه‌های مثبت سربازی در حوزه فردی

۱. تجربه‌ی زندگی مستقل و دور از خانواده

گفته می‌شود که، مدرسه اوّلین محیط زندگی اجتماعی کودک است و این محیط، آثار و ویژگی‌های خاصّ خودش را دارد. تفاوت برجسته‌ی این محیط با محیط اجتماعی بعدی (یعنی دوره سربازی)، آن است که در دوران سربازی، ارتباط آزادانه و وابستگی روزمرّه‌ی جوان با خانواده‌اش گسسته می‌شود و در واقع، برای اوّلین‌بار، زندگی مستقل را تجربه می‌کند. پس دوران سربازی، غالباً اوّلین تجربه‌ی زندگی مستقلّ یک جوان است که دنیایی جدید را فراروی او قرار می‌دهد.

به عنوان مثال، تا قبل از این ایام، نیازمندی‌های جوان از غذا گرفته تا لباس، از سوی پدر و مادر تأمین می‌شد و از نزدیک مورد نظارت و حمایت عاطفی والدین قرار داشت؛ امّا دوره‌ی سربازی، شرایط زندگی‌اش را متحوّل می‌کند و این تحوّل، اوّلین درس زندگی برای یک جوان است که سبب می‌شود میزان وابستگی‌اش به محیط خانواده به‌تدریج کمتر شود و برای زندگی مستقل، کاملاً آمادگی پیدا کند.

۲. مقابله با سختی‌ها و افزایش قدرت تحمّل

سرباز، از لحظات اوّلیه طلوع صبح، برخلاف میل باطنی‌اش بیدار می‌شود و در حین انجام دادن وظایف روزانه‌اش، هرگز به دلخواه خود نمی‌تواند کاری انجام دهد. محدودیت‌های زندگی سخت و در مواردی طاقت‌فرسای دوران آموزش‌های نظامی، روحیه‌ی آسیب‌پذیر یک جوان را، پخته و آب‌دیده می‌کند و اراده‌ی او را در مقابله با سختی‌های زندگی، استحکام می‌بخشد. در واقع، دوره سربازی برای یک پسر جوان، دوره‌ی ممارست و تمرین برای تحمّل مشکلات زندگی و آماده‌شدن برای اداره یک خانواده در آینده به شمار می‌رود.

۳. تمرین زندگی با کمترین امکانات (قناعت)

در زندگی سربازی، معمولاً حقّ انتخاب از سرباز سلب می‌شود. سرباز، در این‌دوره چه از نظر آرایش، لباس و پوشش و چه از جنبه تغذیه و تفریح و چه از جهت دسترسی به امکانات رفاهی و ارتباطی، تابع شرایط و امکانات خاصّ زمانی و مکانی است. از میان امکانات مختلفی که در زندگی آدمی وجود دارد، یک جوان در دوره‌ی سربازی مجبور می‌شود که خود را با امکانات محدود این دوره، تطبیق دهد.

در واقع، قناعت در زندگی، چیزی جز این قاعده نیست که آدمی در برابر امکانات متنوّع و رنگارنگ زندگی، به کمترینِ آن رضایت دهد و از افراط و تفریط بپرهیزد و از اسراف و مصرف بیهوده اجتناب کند و از آنچه دارد، به‌خوبی استفاده و نگهداری کند. خدمت سربازی، بهترین مَحَک و معیار قناعت و بهره‌وری و آشنایی با زندگی در شرایط سخت است.

۴. نظم‌پذیر شدن

بیداری صبحگاهی یک سرباز، در ساعت معینی انجام می‌گیرد و از همان لحظه، تمام اوقات روزانه‌اش طبق برنامه‌ی پیش‌بینی‌شده سپری می‌شود. این برنامه، موسوم به برنامه سین» است که به‌ویژه در دوره آموزش مقدّماتی، تمام دقایق زندگی روزانه‌ی یک سرباز را دربر می‌گیرد.

بعد از اتمام دوره آموزشی نیز، همه امور و وظایف روزانه‌اش تحت برنامه خاصی است. زمان بیداری، مراسم صبحگاه، خدمت روزانه، ناهار، شام، ساعت خواب و حتّی زمان‌های مرخصی، همه بر اساس نظم و زمان مشخّصی است.

این نوع زندگی منظّم و دقیق - که پیروی از آن، از سلیقه و اختیار سرباز خارج است - به‌گونه‌ای نامحسوس و ناخودآگاه، او را با نظم و انضباط مأنوس می‌کند و ضمن آن‌که روحیه او را در پذیرش نظم، انعطاف‌پذیر می‌سازد، انگیزه و علاقه‌اش را نیز به نظم، متمایل می‌کند و برمی‌انگیزد.

۵. تمرین قانون‌گرایی

هر زندگی اجتماعی‌ای، تابع نظم و مقرّرات خاصی است. برخی از مقرّرات اجتماعی، «پشتوانه قانونی» و به‌عبارتی، «ضمانت اجرایی» دارند و در زندگی اجتماعی، خودداری از انجام دادن برخی کار‌ها و یا ارتکاب اعمالی که به موجب قانون، جرم شناخته شده‌اند، مستوجب مجازات خواهد بود. وظایف روزانه‌ی یک سرباز در محیط خدمت سربازی نیز - که می‌توان آن‌را به یک اجتماع کوچک‌تر تشبیه کرد-، از ضمانت اجرایی برخوردار است و او، چنانچه از وظایفی که بر عهده‌اش گذاشته شده، سرپیچی کند و یا در عدم اجرای آن‌ها قصد سهل‌انگاری و فرار از زیر بار مسئولیت داشته باشد، متناسب با تخلّف خود، تنبیه خواهد شد. با این شیوه‌ی زندگی، می‌توان ادّعا کرد که دوره سربازی، یک جوان را با قاعده‌ی قانون‌محوری زندگی اجتماعی و احترام به قوانین اجتماعی، هرچه بیشتر آشنا می‌سازد.

۶. افزایش حسّ مسئولیت‌پذیری

همان‌طور که گفته شد، یک سرباز قادر نیست به دلخواه خود زندگی کند و باید همان‌کاری را انجام دهد که به عنوان وظایف روزانه‌اش به وی تفهیم و از وی خواسته شده است. افراد هر جامعه‌ای که بر قاعده‌ی دو ویژگی «قانون» و «نظم» اداره شود، خودبه‌خود، متعهّد به پذیرش و اجرای این نظم و قانون می‌شوند. این تعهّد، همان حسّ مسئولیت‌پذیری‌ای است که همه جوانان و به‌ویژه پسرها، در زندگی آینده‌ی خود، شدیداً به آن نیازمندند.

معمولاً فرماندهان به سربازان رهنمود‌هایی می‌دهند که در پرورش، رشد و تقویت احساس مسئولیت سرباز، تأثیر بسزایی دارند.

۷. چند اثر دیگر

علاوه‌بر مواردی که اشاره شد، از جمله آثار سازنده و مثبت سربازی در جنبه‌های فردی، می‌توانیم به نکات زیر هم اشاره کنیم:

ـ بیدار کردن روحیه‌ی حمیّت و جوانمردی

ـ توجّه به سلامت جسم و حفظ کارایی بدن

ـ تقویت خوداتّکایی و شجاعت

ـ آگاهی از استعداد‌ها و توانایی‌های شخصی (روحی و جسمی).

جنبه‌های مثبت سربازی در حوزه اجتماعی

۱. افزایش حسّ تعلّق سرزمینی

هر فردی در هر جامعه و جزو هر ملّتی که باشد، نسبت به میهن و سرزمینش، علاقه و تعصّب ناگسستنی‌ای دارد. این علاقه، از همان دوران کودکی و نوجوانی، در انسان به وجود می‌آید. پیامبر گرامی اسلام (ص)، علاقه و محبّت به وطن و کشور را از نشانه‌های ایمان دانسته‌اند. اصولاً عشق به خاک و سرزمین، یک حسّ مشترک در میان همه افراد یک کشور است. این علاقه‌ی مشترک و همگانی، از شگفتی‌های آدمی به شمار می‌رود. مردمی که گاه هر کدام، فرهنگ، زبان، اعتقادات و سنّت‌های متفاوت و متنوّعی دارند، ناگهان در برابر یک دشمن مشترک و متجاوز، چنان نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوز می‌شوند و چنان متّحد، یکپارچه و هماهنگ عمل می‌کنند و یاور همدیگر می‌شوند که هیچ قدرت و عاملی غیر از باور‌های الهی و اعتقادی، قادر نیست این چنین تحوّلی در آنان به وجود آورد.

همین تحوّل معنوی و فکری است که نیرویی متّحد و قدرتمند را در کشور ایجاد می‌کند و ضامن موفقیت یک ملّت در عرصه‌های نبرد و عامل شکست و خواری دشمنان آن‌ها می‌شود و اگرچه تعداد نیرو‌های متجاوز، ده‌ها برابر آن‌ها هم باشد، بازهم قادر نخواهند بود ملّت یک‌پارچه، یک‌دست و متّحد را شکست دهند.

نقطه‌ی آغاز این روحیه‌ی سلحشوری، دوران سربازی است. یک جوان می‌داند که نیروی دفاعی کشور همواره باید آماده و فعّال باشد، لذا در ایامی که او در دوران خدمت به سر می‌بَرَد، خود را نیروی وابسته به قدرتی به وسعت یک کشور تصوّر می‌کند که در صورت هجوم دشمنان به کشور، با شور و اشتیاق فراوان در صف رزمندگان قرار می‌گیرد. او که تا قبل از دوران سربازی، خود را فردی عادّی و منحصر به زادگاه خود تصوّر می‌کرد، اینک با ورود به جامعه‌ی بزرگ سربازی، خویشتن را متعلّق به بُنیه دفاعی کشور و فردی تأثیرگذار و از برای به یک سرزمین وسیع و پاسدار هویت و آیین و مرز و بوم و ناموس مردمش می‌داند و احساس بالندگی، مفید بودن، عزّت و پایمردی می‌کند، لذا بر همین اساس، روحیه‌ی حمیّت، جوانمردی و شجاعت او نیز متبلور و متجلّی می‌شود.

در مراسم صبحگاه پادگان، تلاوت آیات الهی در لحظات طلوع خورشید و خواندن دسته‌جمعی سرود ملّی و هم‌زمان، به اهتزاز درآمدن پرچم پرافتخار ایران و سپس "آمین" گفتن بلند به نیایشی زیبا و رژه رفتن با تمام نیرو در برابر نام خدا و کتاب خدا و یادمان شهیدان، هر اندیشه‌ی جوان و قلب تپنده و وجدان پاکی را در راه پاسداری از این مرز پُرگُهر، تحت تأثیر قرار می‌دهد و هشیار و بیدار می‌سازد.

۲. تقویت روحیه‌ی ایثار و کمک به همنوعان

همان‌طور که بیان شد، جوان، وقتی به خدمت سربازی وارد می‌شود، خود را متعلّق به کشور می‌داند و طبیعی است که با این دیدگاه و نگرش، روحیه‌ی ایثار و کمک به همنوعان در او نیز تقویت می‌شود. گاهی شاهد بوده‌ایم که بر اثر بلایای طبیعی (مانند زلزله یا سیل)، گروه‌هایی از نیرو‌های نظامی، با حضور سربازان، به کمک مردم آسیب‌دیده می‌شتابند. در این‌گونه حوادث، یک پیوند عاطفی و متقابل میان مردم و سربازان ایجاد می‌شود. البته بهتر است بگوییم با پوشیدن لباس سربازی، پیوند عاطفی سرباز و مردم، خود به خود، ایجاد شده است و در این‌گونه حوادث، فرصت بروز و ظهور پیدا می‌کند.

چنین روابطی، سبب می‌شوند که احساس گذشت، فداکاری، احسان و کمک به مردم، در یک جوان برانگیخته و زنده شود. ممکن است که این احساس، چنان تأثیری در روحیه‌ی او بگذارد که به یکی از ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی او در تمام مدّت عمرش تبدیل شود.

۳. گسترش و تقویت ارتباط با دیگران

بسیاری از وظایف روزانه‌ی یک سرباز، در ارتباط با دیگر سربازان است. علاوه‌بر آن، هر سرباز، عضوی از مجموعه‌ای سازمانی به شمار می‌رود که با همین مجموعه هم شناخته می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم، سربازخانه یا لشکر، مُعرِّف محلّ خدمت سازمانی سرباز است. او در آن مرکز، عضو مجموعه دیگری است که به گروهان، دسته و گروه ختم می‌شود. این نوع زندگی اجتماعی، برای یک سرباز، بی‌سابقه بوده است و بعد از خدمت سربازی هم بعید است که دیگر در چنین موقعیت سازمانی‌ای قرار گیرد؛ امّا همین مدّت کوتاه دوران سربازی، کافی است که به شخصیت اجتماعی یک جوان، هویتی متفاوت بدهد. این هویت، در واقع، همان منش اجتماعی اوست که در سایه زندگی در یک اجتماعِ سازمان‌یافته و منظّم، ایجاد می‌شود.

از جمله آثار چنین ویژگی شخصیتی - که به‌صورت اکتسابی حاصل شده است -، تقویت روحیه‌ی زندگی اجتماعی و گسترش روابط اجتماعی با دیگران (به‌ویژه در محیط‌های کاری آینده و در ارتباط با همکاران) است.

۴. تمرین مدارا و بردباری در برخورد با دیگران

یکی دیگر از خصوصیات زندگی سربازی آن است که، گروهی با آداب، سنّت‌ها، عقاید، سلیقه‌ها و تربیت‌های مختلف، دور هم جمع می‌شوند و با این‌که ممکن است در بسیاری از موارد، هیچ‌گونه شباهت و تفاهمی باهم نداشته باشند، اما مجبورند که یکدیگر را تحمّل کنند. اصولاً جوانان، زندگی اجتماعی را دوست دارند، امّا ترجیح می‌دهند با آن گروه از همسالان خود که دارای وجوه تشابه در روحیه و تفکّر هستند، معاشرت داشته باشند. در حالی‌که زندگی سربازی، آنان را وادار می‌کند با کسانی معاشرت کنند که شاید هیچ تشابهی با آن‌ها نداشته باشند.

این نوع زندگی اجتماعی، برای جوانان، ممارست و تمرینی است که دیگران را با هرگونه روحیه و تفکّری تحمّل کنند و چنان‌که تضادّی میان رفتار آنان با معیار‌های دلخواه خود دیدند، آن را با بردباری بپذیرند و روش مداراگونه‌ای با دیگران در پیش بگیرند. بدون تردید، این نگرش و تفکّر، در زندگی بعد از سربازی آنان نیز تأثیر خواهد گذاشت. نتیجه‌ی چنین تأثیری، رفتار مسالمت‌آمیز با دیگران است.

۵. آموختن شیوه‌ها و ریزه‌کاری‌های زندگی دسته‌جمعی

یک جوان، در فراز و نشیب‌های زندگی سربازی، از نزدیک با شیوه‌ها و جزئیات زندگی گروهی آشنا می‌شود و آن را البته بر اساس دیدگاه و تجربه‌ی خود، به کار می‌بندد. ممکن است این آموختن، ناقص و ابتدایی باشد؛ امّا همین تجربه‌ی کوتاه و ناقص، برای او، مقدّمه‌ای خواهد بود که بتواند هم‌زمان با کسب تجربه‌ی بیشتر، روش دقیق‌تر و مناسب‌تری را در پیش گیرد.

ستاد مشترک نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران برای تسهیل در ارائه‌ی خدمت نظام وظیفه‌ی آقایان، طرح‌هایی را برقرار کرده است تا مشمولان با تکیه بر دانش و مهارت خود، به خدمت موثرتر و راحت‌تری در یگان‌های نیرو‌های مسلح داشته باشند و آینده‌ی کاری مفیدتری را برای خود رقم بزنند، در همین راستا طی این گزارش به شرح مواردی از این طرح‌ها می‌پردازیم.

طرح «سرباز ماهر»، فرصت شغلی برای جوانان

آقایان بعد از اخذ مدرک دیپلم، یک‌سال فرصت دارند تا در دانشگاه ثبت‌نام کنند و اگر ثبت‌نام نکنند باید به خدمت سربازی اعزام شوند. یکی‌از مهم‌ترین دغدغه‌های مشمولان، پیدا کردن شغل مناسب پس از اتمام خدمت سربازی است. نوجوانان به دلیل اشتغال به تحصیل، به فکر خدمت سربازی نیستند و در صورتی‌که به تحصیل ادامه ندهند باید به خدمت سربازی بروند و بعد از اتمام خدمت باید به فکر ایجاد شغل و منبع درآمد باشند و در صورت نداشتن مهارت کافی برای ایجاد شغل با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند.

علاوه‌بر این، در دانشگاه هم به جهت یادگیری مطالب تئوری، دانشجو‌ها هم از آموزش مهارت در بعضی از رشته‌ها محروم می‌شوند. به همین دلیل نمی‌توان دانشگاه را بستری برای آموزش مهارت در نظر گرفت.

بعضی از آقایان هم که مشغول به تحصیل نیستند و مستقیم وارد بازار کار می‌شوند، فکر می‌کنند که گذراندن سربازی باعث می‌شود که از بازار کار فاصله بگیرند و پس از ترخیص شدن از خدمت سربازی، از کار خود عقب خواهند افتاد. به همین دلیل «سازمان نظام وظیفه عمومی» با کمک «سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای» (سازمان ملی استاندارد مهارت) دست به کار شدند تا این مشکل را حل کنند و طرح «سرباز ماهر» کلید خورد.

طرح سرباز ماهر یا دوره مهارت‌آموزی مختصّ سربازان از سال ۱۳۹۶ آغاز شده است. این طرح یکی از اقداماتی است که سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به جهت رشد استعداد سربازان در دوران خدمت، در نظر گرفته است. در این‌دوره، برخی از مهارت‌های شغلی با توجه به نیاز جامعه و علاقه‌مندی سربازان به آن‌ها آموزش داده می‌شود. از آنجا که تمام آقایان باید در طول زندگی خود در دوران خدمت سربازی شرکت کنند، وجود طرح سرباز ماهر باعث می‌شود که بتوانند به راحتی پس از پایان دوران خدمت سربازی خود، با توجه به مهارتی که آموزش دیده‌اند، وارد بازار کار شوند. یکی از مزایای «طرح سرباز ماهر» این است که به سربازان ماهر تعهد داده می‌شود که پس از پایان دوران خدمت، در بخش‌های مرتبط با مهارت آموخته‌شده، یا سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به کار گرفته شوند.

در همین رابطه، سردار «موسی کمالی» مشاور عالی فرمانده قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه نیرو‌های مسلح، درباره این‌که "هر سرباز، امکان بهره‌مندی از چه مشوق‌هایی را در قبل از اعزام به سربازی داراست؟ "، گفت: «اعطای یک‌ماه کسری خدمت، تعیین سازمان محل خدمت، تعویق اعزام به مدت حداکثر شش ماه، انتخاب استان محل خدمت، بخشش اضافه‌خدمت سنواتی سربازان، استفاده از یک‌ماه مرخصی، اعطای یک درجه بالاتر، استفاده از سرباز ماهر به‌عنوان کمک‌مربی و مربی در نیرو‌های مسلح، به‌کارگیری تخصصی در داخل نیرو‌های مسلح و اولویت برای استخدام در نیرو‌های مسلح، از جمله مشوق‌های موجود برای سربازان ماهر است. اما این‌دسته از سربازان باید توجه داشته باشند که هر فرد می‌تواند حداکثر از یک مشوق استفاده کند. به همین منظور نیز در حین ثبت‌نام از متقاضیان خواسته می‌شود تا بر اساس اولویت‌بندی تا چهار مشوق را برای خود انتخاب کنند. در نهایت نیز این مشوق‌ها بر اساس امتیاز کسب‌شده از سوی متقاضی، به آنان داده خواهد شد.»

امریّه، تخصصی‌ترین روش خدمت نظام وظیفه عمومی

برای هر مرد ایرانی یکی‌از مهم‌ترین و چالش برانگیزترین دوران زندگی، برهه‌ی زمانی مربوط به تصمیم‌گیری برای ورود به خدمت مقدس سربازی است. با توجه به اجباری بودن این دوره، راه‌های مختلفی برای گذراندن آن وجود دارد. هم‌اکنون محبوب‌ترین روش انجام خدمت، گرفتن «امریّه سربازی» است. افرادی که تمایل ندارند دوره‌ی سربازی خود را طبق روال معمول در پادگان‌های نظامی سپری کنند، می‌توانند در سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی کشور که امریه می‌پذیرند، خدمت سربازی خود را انجام دهند. دریافت امریّه سربازی موجب می‌شود تا مشمولان، ضمن کسب تجربه در شغلی که باید در آن خدمت کنند، دوره‌ی سربازی را بدون پوشیدن لباس نظامی به پایان برسانند.

به دستور مقام معظم رهبری، سازمان‌ها و نهاد‌های اداری و دولتی می‌توانند قسمتی از کارمندان موردنیاز خود را از طریق جذب سرباز تامین کنند. طبق این قانون، سازمان مربوطه از ستاد کل نیرو‌های مسلح درخواست می‌کند تا سرباز موردنظر در آن محل مشغول به کار شود. البته سربازی که امریّه دریافت می‌کند، ابتدا باید ۲ ماه دوره‌ی آموزش نظامی خود را همانند بقیه بگذراند و سپس دوره‌ی امریّه‌ی خود را که مدت ۲۲ ماه به طول می‌انجامد، در آن اداره یا سازمان مشغول به کار شود. در واقع دوره‌ی خدمت ماموران نظام وظیفه در دستگاه‌های غیرنظامی مجموعا ۲۴ ماه به طول می‌انجامد. مهم‌ترین نکاتی که در خصوص امریه‌ی سربازی باید مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از:

• مشمولان برای انجام خدمت سربازی تحت عنوان امریّه، نباید غیبت داشته باشند.

• بر خلاف مدت‌زمان خدمت عادی در پادگان‌ها که ۲۱ ماه می‌باشد، خدمت به‌صورت امریه ۲۴ ماه است.

«طرح انصار سپاه»، سربازی آسان برای غایبان بالای ۸ سال غیبت

«سازمان نظام وظیفه عمومی فراجا» اخیرا در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که مشمولان بالای ۸ سال غیبت بین سنین ۲۶ تا ۳۰ سال، می‌توانند خدمت سربازی خود را در «طرح انصار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» به‌صورت پاره‌وقت سپری کنند. مشمولان غایب با شرکت در طرح انصار، از مزایای انعطاف در مدت حضور و انتخاب ساعت حضور در محل کار به‌صورت توافقی بهره‌مند می‌شوند.

از دیگر مزایای این طرح، عدم محدودیت سقف کسر خدمت، انعطاف در مدت خدمت وظیفه عمومی (۱۴ تا ۲۱ ماه)، حذف ۲ ماه آموزش شبانه‌روزی، بخشش اضافه‌خدمت سنواتی و امکان خروج از کشور برای سفر‌های زیارتی عتبات عالیات و حج و به‌کارگیری مشمولان طرح متناسب با تخصص، مهارت و توانمندی افراد است.

همچنین، در این طرح از امتیازات کسر خدمت تأهل ۲ ماه، فرزند اول ۳ ماه، فرزند دوم ۴ ماه و فرزند سوم ۵ ماه، کسر خدمت به‌واسطه‌ی عضویت در بسیج در دوران قبل از ورود به غیبت، کسری سابقه ایثارگری والدین اعم از خدمت در جبهه یا جانبازی نیز، می‌توانند استفاده کنند. این‌دسته از افراد در سپاه پاسداران شهرستان و استان محل سکونت به‌کارگیری می‌شوند و همچنین همزمان با انجام خدمت سربازی، می‌توانند اشتغال به کار داشته و از پوشش بیمه‌ای نیز برخوردار شوند.

روند افزایش حقوق سربازان

«محسن دهنوی» نائب‌رئیس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۳ در مجلس یازدهم، اردیبهشت سال‌جاری (۱۴۰۳) در صفحه شخصی خود در شبکه ایکس (توئیتر سابق)، از افزایش دوباره‌ی حقوق سربازان برای امسال خبر داد و نوشت: «حداقل حقوق سربازان مجرد در مناطق غیرعملیاتی به ۵ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان و حداقل حقوق سربازان متاهل در مناطق عملیاتی به ۱۱ میلیون و ۵۳۵ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند و این در حالی‌است که پیش‌تر این ارقام به ترتیب ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و ۹ میلیون تومان اعلام شده بود.»

اظهارات دهنوی در حالی مطرح شده که، «رحیم زارع» سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۳ در مجلس یازدهم، طی جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۳ اعلام کرده بود، طبق مصوبه‌ی مجلس، در بودجه سال آینده، حداقل حقوق سربازان مجرد ۶ میلیون تومان و حداقل حقوق سربازان متاهل بدون فرزند ۹ میلیون تومان تعیین شده است.

آن‌طور که زارع گفته بود، مجلس در لایحه‌ی بودجه ۱۴۰۳ تصویب کرد که حداقل حقوق سربازان مجرد معادل ۶۰ درصد حداقل حقوق پایور، حداقل حقوق سربازان مجرد مناطق عملیاتی معادل ۷۵ درصد حداقل حقوق پایور و حداقل حقوق سربازان متاهل معادل ۹۰ درصد حداقل حقوق پایور باشد.

این در حالی‌است که، میانگین حقوق سربازان از ۴۴۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۶ به یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۰ افزایش یافت و حداقل حقوق پرداختی به کارکنان موصوف در مناطق عادی یک‌میلیون تومان و حداکثر آن چهار میلیون تومان در مناطق عملیاتی بود.

قانون سرباز حرفه‌ای اجرایی می‌شود؟

بر اساس مصوبه‌ی مجلس شورای اسلامی، در ماده ۱۰۲ برنامه ۵ ساله هفتم توسعه، که به تائید شورای نگهبان رسید، ستاد کل نیرو‌های مسلح در طول اجرای برنامه هفتم توسعه، نسبت به کاهش خدمت سربازی به میانگین ۱۴ ماه و تعیین تکلیف مشمولان غایب اقدام می‌کند. در همین راستا «ابوالفضل ابوترابی» نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس یازدهم اظهار کرد: «بر اساس مصوبه‌ی مجلس در ماده ۱۰۲ برنامه ۵ ساله هفتم - که به تأیید شورای نگهبان رسید - مدت خدمت سربازی حداکثر ۱۴ ماه است که بسته به چهار نوع منطقه‌ی آب‌وهوایی متغیر است و در شرایط بد آب‌وهوایی در مناطق مرزی مدت خدمت سربازی به ۹ ماه با آموزشی کاهش یافته است.»

وی با بیان این‌که طرح مذکور باید حداکثر تا شهریور ماه (۱۴۰۳) اجرایی شود، گفت: «این مصوبه به تعیین‌تکلیف مشمولان غائب توسط ستاد کل نیرو‌های مسلح و نیز دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های معتبر خارجی، تاکید کرده است؛ همچنین طبق این مصوبه، مشمولان بالای ۳۵ سالِ دارای ۲ فرزند یا بیشتر، از خدمت وظیفه عمومی معاف می‌شوند.»

لازم به ذکر است که، این قانون در حال تدوین آیین‌نامه اجرایی‌اش از سوی ستاد مشترک نیرو‌های مسلح است تا ضمن به‌کارگیری و استفاده‌ی احسن از ظرفیت جوانان نخبه، امور این نیرو‌ها نیز دچار اخلال نشده و منابع انسانی موردنیاز یگان‌های نظامی و انتظامی کشور نیز حفظ شود. با این‌حال، قانون مذکور لازم‌الاجرا بوده و فرصت مناسبی برای احیای استعداد‌های جوانان کشورمان در بستر «خدمت مقدس سربازی» است.

بر مبنای مطالب فوق، «خدمت مقدس سربازی» در نگاه جوانان نباید تهدیدی برای مهم‌ترین سنین حیات آن‌ها تصور شود، زیرا با برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند، شاهد طرح‌های حمایتی و مهارت‌محور برای مشمولان هستیم، که از این فرصت به‌عنوان پلی برای رسیدن به مشاغل مطلوب استفاده کنند. همچنین در راستای بهبود وضعیت رفاهی سربازان، حقوق آن‌ها طی ۱۰ سال اخیر بیش‌از ۱۰ برابر شده است تا انگیزه‌ی بیشتری برای مشمولان ایجاد شود. با این‌حال انتظار می‌رود قانون جدید مجلس شورای اسلامی با عنوان «سربازی حرفه‌ای» هرچه زودتر اجرایی شود.