تازه ها
به قلم: دکتر سمیه گلپور*
خانم دکتر سمیه گلپور فعال حوزه کارگری این یادداشت را به صورت اختصاصی به بازارکار ارسال کرده است که می خوانید؛
کارگران روزمزد، به‌ویژه آن‌هایی که در حوزه نظافت مشغول به کارند، یکی از مظلوم‌ترین اقشار جامعه کارگری محسوب می‌شوند. عدم برخورداری از قرارداد‌های رسمی، فقدان بیمه و امنیت شغلی، دستمزد‌های پایین، عدم حمایت قانونی و نظارت ضعیف بر وضعیت اشتغال، این کارگران را در معرض استثمار و نادیده گرفته شدن حقوقشان قرار داده است.
*مقدمه
کارگران روزمزد، به‌ویژه آن‌هایی که در حوزه نظافت مشغول به کارند، یکی از مظلوم‌ترین اقشار جامعه کارگری محسوب می‌شوند. عدم برخورداری از قرارداد‌های رسمی، فقدان بیمه و امنیت شغلی، دستمزد‌های پایین، عدم حمایت قانونی و نظارت ضعیف بر وضعیت اشتغال، این کارگران را در معرض استثمار و نادیده گرفته شدن حقوقشان قرار داده است.
در حالی که قوانین کار کشور به صراحت بر حمایت از تمامی کارگران تأکید دارد، اما در عمل، بسیاری از کارگران روزمزد خارج از دایره حمایت‌های قانونی قرار می‌گیرند. یکی از دلایل اصلی این وضعیت، نبود یک سامانه ملی ثبت و پایش اشتغال برای این گروه از کارگران است. برای رفع این خلأ و ساماندهی وضعیت کارگران روزمزد، طراحی و استقرار سامانه «شناسنامه شغلی» می‌تواند به‌عنوان راهکاری بنیادین، از بسیاری از مشکلات این قشر بکاهد و آنان را به حقوق قانونی‌شان نزدیک‌تر کند.
چالش‌های اصلی کارگران روزمزد
۱. بی‌ثباتی شغلی و عدم حمایت قانونی
کارگران روزمزد، به دلیل فقدان قرارداد‌های مکتوب، در معرض اخراج‌های ناگهانی و عدم دریافت حقوق قانونی خود قرار دارند. بسیاری از کارفرمایان از فقدان نظارت سوءاستفاده کرده و بدون پرداخت حقوق کامل یا بدون رعایت مزایای قانونی، اقدام به تعدیل این کارگران می‌کنند.
۲. فقدان بیمه و مزایای قانونی
بیمه تأمین اجتماعی، یکی از حقوق بدیهی هر کارگر است، اما کارگران روزمزد نظافت‌چی به دلیل عدم ثبت رسمی در سیستم اشتغال کشور، از این حق محروم‌اند. نبود بیمه، کارگران را در مواقع بیماری، حادثه یا بیکاری، در وضعیت بحرانی قرار می‌دهد.
۳. پرداخت‌های غیرشفاف و ناعادلانه
در نبود یک نظام شفاف برای ثبت قرارداد‌ها و حقوق کارگران روزمزد، برخی کارفرمایان با تأخیر در پرداخت دستمزد‌ها یا کاهش مبالغ توافق‌شده، حقوق کارگران را تضییع می‌کنند.
۴. نظارت ناکافی و نبود تشکل‌های حمایتی
ضعف در نظارت‌های قانونی باعث شده است که کارگران روزمزد، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند نظافت، در معرض بیشترین سوءاستفاده‌ها قرار گیرند. از سوی دیگر، بسیاری از آنان به دلیل پراکندگی شغلی و نبود تشکل‌های کارگری قدرتمند، امکان مطالبه حقوق خود را ندارند.
راهکار بنیادین: سامانه «شناسنامه شغلی»
برای رفع این معضلات، سامانه شناسنامه شغلی باید به‌عنوان یک بانک اطلاعاتی جامع و هوشمند طراحی شود که تمامی کارگران، به‌ویژه کارگران روزمزد، را تحت پوشش قرار داده و امکان نظارت، حمایت و احقاق حقوق آنان را فراهم کند. این سامانه که باید تحت نظارت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با مشارکت تشکل‌های کارگری و کارفرمایی راه‌اندازی شود، دارای ویژگی‌های زیر خواهد بود:
ویژگی‌ها و امتیازات سامانه «شناسنامه شغلی»
۱. ثبت اطلاعات شغلی کارگران در قالب شناسنامه الکترونیکی
- هر کارگر روزمزد با ثبت مشخصات خود در این سامانه، دارای یک شناسنامه شغلی دیجیتال می‌شود که سوابق کاری، میزان دستمزد، قرارداد‌های ثبت‌شده و وضعیت بیمه‌ای او در آن درج خواهد شد.
- این سامانه یک شناسه یکتا برای هر کارگر صادر خواهد کرد تا امکان پیگیری وضعیت کاری و حقوقی او در طول سال‌های فعالیتش فراهم شود.
۲. الزام کارفرمایان به ثبت اطلاعات کارگران روزمزد
- کارفرمایان موظف خواهند شد که تمامی قرارداد‌های موقت و روزمزد را در این سامانه ثبت کنند.
- عدم ثبت کارگران در این سامانه، موجب محرومیت کارفرما از برخی امتیازات قانونی و جریمه‌های سنگین خواهد شد.
۳. افزایش شفافیت پرداخت دستمزد‌ها
- حقوق و مزایای کارگران از طریق این سامانه ثبت و رصد خواهد شد، بنابراین امکان تضییع حقوق و تأخیر در پرداخت‌ها کاهش می‌یابد.
- کارگران می‌توانند به‌صورت آنلاین وضعیت پرداخت دستمزد و سوابق شغلی خود را مشاهده کرده و در صورت بروز تخلف، شکایت خود را به مراجع قانونی اعلام کنند.
۴. گسترش پوشش بیمه‌ای برای کارگران روزمزد
- این سامانه امکان بیمه‌پردازی هوشمند را فراهم می‌کند، به‌گونه‌ای که کارگران روزمزد می‌توانند حتی بدون قرارداد‌های بلندمدت، بیمه تأمین اجتماعی داشته باشند.
- دولت می‌تواند از طریق یارانه‌های بیمه‌ای، بخشی از هزینه‌های بیمه را تأمین کند تا کارفرمایان انگیزه بیشتری برای بیمه‌کردن کارگران روزمزد داشته باشند.
۵. ایجاد بانک اطلاعاتی برای نظارت، سیاست‌گذاری و حمایت اجتماعی
- با ثبت اطلاعات کارگران روزمزد در این سامانه، دولت و نهاد‌های نظارتی به بانک اطلاعاتی جامعی* از وضعیت اشتغال، حقوق و بیمه این کارگران دسترسی خواهند داشت. - این داده‌ها می‌تواند
مبنای *سیاست‌گذاری بهتر در حوزه حمایت از کارگران، اصلاح قوانین کار و اجرای نظارت‌های دقیق‌تر باشد.
سایر اقدامات مکمل برای حمایت از کارگران روزمزد
۱. اصلاح قوانین و تشدید نظارت‌ها
- کارفرمایانی که از ثبت کارگران خود در سامانه شناسنامه شغلی خودداری کنند، باید با جریمه‌های سنگین و محدودیت‌های قانونی مواجه شوند.
- نهاد‌های نظارتی باید با بازرسی‌های سرزده و گزارش‌گیری از سامانه شناسنامه شغلی، تخلفات را رصد و با متخلفان برخورد کنند.
۲. حمایت از تشکل‌های کارگری و کارفرمایی
- ایجاد و تقویت تشکل‌های کارگری می‌تواند قدرت چانه‌زنی کارگران روزمزد را افزایش داده و از آنان در برابر سوءاستفاده‌های کارفرمایان دفاع کند.
۳. فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی حقوقی به کارگران
- بسیاری از کارگران روزمزد به دلیل ناآگاهی از حقوق قانونی خود، از حمایت‌های ممکن محروم می‌شوند.
- باید برنامه‌های آموزشی، مشاوره‌های حقوقی و کمپین‌های آگاهی‌بخشی برای ارتقای دانش حقوقی این کارگران طراحی و اجرا شود.
نتیجه‌گیری
کارگران روزمزد، به‌ویژه نظافت‌چیان، با مشکلات متعددی نظیر عدم امنیت شغلی، نبود بیمه، پرداخت‌های ناعادلانه و فقدان نظارت قانونی مواجه‌اند. طراحی و اجرای سامانه «شناسنامه شغلی» می‌تواند به‌عنوان یک راهکار بنیادین، زمینه‌ساز ثبت، نظارت و حمایت از این قشر آسیب‌پذیر باشد.
این سامانه، از طریق ایجاد شفافیت در وضعیت شغلی، الزام کارفرمایان به رعایت حقوق کارگران، توسعه پوشش بیمه‌ای و تسهیل سیاست‌گذاری‌های حمایتی، می‌تواند تحولی اساسی در نظام اشتغال کشور ایجاد کند.
اجرای این طرح، در کنار اصلاح قوانین، تقویت تشکل‌های صنفی و افزایش نظارت‌ها، می‌تواند عدالت را در بازار کار برقرار ساخته و از مظلومیت مضاعف کارگران روزمزد بکاهد*.
ارسال نظرات