لزوم بازنگری در نظام حمایت اجتماعی/ توسعه پایدار بدون توجه به حمایت‌های اجتماعی ممكن نیست

به گزارش بازارکار، دکتر ارغوان فرزین معتمد با اشاره به سه مولفه تاب‌آوری جامعه اظهار کرد: وقتی از توسعه تاب‌آور سخن می‌گوییم، منظورمان فراهم کردن شرایطی است که جامعه بتواند در مواجهه با اختلال‌های مخاطره‌آمیز، خود را ترمیم و بازیابی کند. در این زمینه، سه مؤلفه کلیدی مطرح است: جذب، بازسازی و تاب‌آوری.وی افزود: تاب‌آوری در دو سطح کلان و خرد معنا پیدا می‌کند. در سطح کلان، نهاد حاکمیت باید توانایی مدیریت بحران را داشته باشد و در سطح خرد، خانواده‌ها و گروه‌های اجتماعی باید از ظرفیت کافی برای مقاومت و ترمیم برخوردار باشند. این دو سطح در تعامل با یکدیگر معنا پیدا می‌کنند.

فرزین‌معتمد با اشاره به پیامدهای جنگ اخیر در کشور اظهار کرد: آسیب به زیرساخت‌ها، فشارهای روانی بر مردم، ریزش جمعیت شاغل، افت درآمد، گسترش فقر و اختلال در تکنولوژی و ارتباطات دیجیتال، بخشی از چالش‌هایی است که کشور در این دوره با آن مواجه شد. همچنین نوسانات شدید ارز، ریزش بورس، اختلال در زنجیره‌های تأمین و آسیب دیدن ۲۰۰ هزار شغل، تنها بخشی از آثار جنگ بود که تاب‌آوری اقتصادی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد.

وی اضافه کرد: در این بحران، حتی نوعی «پانیک اقتصادی» را تجربه کردیم. این پدیده نه فقط در حوزه روانی، بلکه در حوزه بازار و رفتارهای مالی مردم نیز خود را نشان داد. در چنین شرایطی، جامعه نیازمند سازوکارهایی است که آرامش روانی و ثبات اقتصادی را به‌طور توأمان بازگردانند.

فرزین‌معتمد با تأکید بر اهمیت استفاده از تجارب جهانی گفت: ما باید با دقت به تجارب سایر کشورها در مواجهه با بحران‌های مشابه نگاه کنیم و ببینیم چگونه امنیت اقتصادی، تاب‌آوری نهادی و بازسازی اجتماعی را طراحی کرده‌اند.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که تاب‌آوری در آن باید تقویت شود، امنیت سایبری است. متأسفانه سیاست‌های فعلی کشور در حوزه دیجیتال با چالش‌های جدی روبه‌رو است. قطع اینترنت یا فیلترینگ راه‌حل نیست و تنها منجر به نابودی مشاغل اینترنتی و تشدید بی‌اعتمادی اجتماعی خواهد شد.

فرزین‌معتمد تصریح کرد: قطع یا محدودسازی اینترنت، آسیب مستقیمی به کسب‌وکارهای آنلاین وارد می‌کند و با حذف بسترهای ارتباطی، شکاف اجتماعی را عمیق‌تر می‌کند. در نهایت این وضعیت، به فروپاشی انسجام اجتماعی منجر می‌شود؛ چیزی که دقیقاً در نقطه مقابل تاب‌آوری است.

فرزین‌معتمد گفت: نهادهایی که از دل مردم و جامعه بیرون آمده‌اند توجه بیشتری کرد. این نهادها در شرایط بحرانی، بیش از نهادهای رسمی توان بازیابی، تأمین حمایت‌های اجتماعی و ارتقاء تاب‌آوری را دارند. تمرکز بر این موضوع به‌ویژه پس از بحران‌ها، می‌تواند حلقه اتصال مناسبی میان دولت و جامعه باشد.

وی خاطرنشان کرد: برنامه‌های بازسازی پس از جنگ باید مبتنی بر ظرفیت این نهادهای اجتماعی و اعتماد عمومی باشد. تجربه نشان داده است که حمایت از نهادهای مردم‌محور و تقویت مؤلفه‌های بومی، در بسیاری از کشورها پاسخ مؤثر داده است.

این پژوهشگر اقتصادی با اشاره به اقدامات دولت گفت: سیاست‌های جبرانی دولت در ماه‌های اخیر، به‌ویژه در تأمین نیازهای حیاتی، قابل دفاع و تحسین‌برانگیز بود؛ اما سؤال مهم این است که آیا در صورت تکرار بحران یا استمرار جنگ، این سیاست‌ها همچنان کارآمد خواهند بود؟وی افزود: پاسخ به این سؤال به میزان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمایتی، نهادهای اجتماعی و انسجام شبکه‌های اقتصادی بستگی دارد. تا زمانی که شاخص‌های توسعه بازسازی نشوند، حمایت‌ها نظام‌مند نباشند و اصلاحات ساختاری انجام نشوند، نمی‌توان تاب‌آوری را پایدار کرد.

فرزین‌معتمد در پایان تأکید کرد: اگر می‌خواهیم در برابر بحران‌های آینده مقاوم باشیم، باید از اکنون به فکر باشیم. توسعه تاب‌آور بدون برنامه‌ریزی راهبردی، امنیت دیجیتال، حمایت از نهادهای اجتماعی و اعتماد عمومی امکان‌پذیر نخواهد بود.