آیا ثبت جهانی ماسوله فرا رسیده است؟

به گزارش بازارکار،  ماسوله در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن در گذر از رودخانه‌های جاری بر پهنه صخره سنگ‌ها، شالی و باغ‌های چای و در نهایت معماری پلکانی گِلین منحصر به فرد در دل کوهستان همراه با پنجره‌های چوبی و گلدان‌های شمعدانی رنگینش، سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و ثبت جهانی آن از سال ۱۳۹۰ در دستور کار قرار گرفت.

شهرک تاریخی ماسوله سال ۲۰۰۷ در میراث تاریخی یونسکو به طور موقت ثبت شد تا مسیر هرگونه تغییر و آسیب به آن بسته شود؛ در گذر سال‌ها این شهر رفت و آمد مدیران، کارشناسان بین‌المللی، ملی و استانی بسیاری را به خود دید که بررسی‌ها و گزارش‌های متعددی را از این قطعه تاریخی به همراه داشت.

همچنان پرونده جهانی شدن ماسوله اندرخم یونسکو باقی مانده بود تا اینکه آبان ۱۴۰۰ ماسوله عنوان شهر کامل از نگاه ارزیابان بین المللی را از آن خود کرد که به اعتقاد کارشناسان گامی مهم در مسیر ثبت جهانی آن محسوب می‌شد همچنان پرونده جهانی شدن ماسوله اندرخم یونسکو باقی مانده بود تا اینکه آبان ۱۴۰۰ عنوان شهر کامل از نگاه ارزیابان بین المللی را از آن خود کرد که به اعتقاد کارشناسان گامی مهم در مسیر ثبت جهانی آن محسوب می‌شد و ارزیاب یونسکو سرانجام پس از گذشت ۱۱ سال از آغاز فرایند ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله، ششم مهر ۱۴۰۱ وارد این شهر تاریخی شد و فرآیند اولیه ثبت جهانی آن را آغاز کرد و قرار شد نتیجه شهریور ۱۴۰۲ در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو اعلام شود.

۲۶ شهریور (۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳)، چهل‌ و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) برگزار شد و خبر ثبت جهانی کاروانسرای تی‌تی گیلان در قالب پرونده کاروانسراهای ایران به همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی کشور بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد اما از ثبت جهانی ماسوله خبری نشد.

فرصت ثبت جهانی شهر تاریخی ماسوله از سوی یونسکو باقی ماند تا آبان ماه ۱۴۰۳ که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان از کشف کارگاه صنعتی تاریخی با شواهد فلزگری در ارتفاع ۲ هزار و ۵۰۰ متری این شهر خبر داد. فرصت ثبت جهانی شهر تاریخی ماسوله از سوی یونسکو باقی ماند تا آبان‌ماه ۱۴۰۳ که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان از کشف کارگاه صنعتی تاریخی با شواهد فلزگری در ارتفاع ۲ هزار و ۵۰۰ متری این شهر خبر داد.

ولی جهانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مطرح کرد: در زمان حاضر باستان‌شناسان به همراه دیگر متخصصان طی سلسله پژوهش‌هایی در حریم منظر شهر تاریخی ماسوله به منظور درج در پرونده ثبت جهانی به شواهد جدیدی از فعالیت‌های صنعتی مربوط به دوران میانی اسلامی دست یافته‌اند.

وی اظهار کرد: طی کاوش‌های باستان‌شناختی در محوطه سیاپسیه ماسوله به سرپرستی بهزاد علی‌طالش؛ شواهد جدید و مهمی از صنعت فلزگری و ذوب آهن و کوره‌های مرتبط با آن یافت شد که می‌تواند فصل جدیدی در شناخت تعاملات اجتماعی منطقه‌ای و بین منطقه‌ای باشد.

جهانی هدف اصلی از این پژوهش‌ها را کشف شواهد فعالیت‌های فلزگری و ذوب آهن و تولید فولاد در دوران اسلامی دانست و افزود: این موضوع می‌تواند منجر به شناخت ماسوله به مثابه یک منطقه صنعتی فلزگری مهم در جهان شود و برای تکمیل و پذیرش پرونده ثبت جهانی ماسوله بسیار حائز اهمیت است.

وی گفت: بنا بر مدارک و اسناد تاریخی در زمان فتحعلی شاه قاجار ماسوله زیر نظر قورخانه(زرادخانه) حکومتی اداره می‌شد و وظیفه تامین گلوله‌های توپ آنها را بر عهده داشت.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان گفت: حجم وسیع شواهد فلزگری در منطقه نشان از اضافه تولید و مازاد بر نیاز منطقه دارد که هم اکنون نحوه و وسعت این تعاملات توسط روش‌های آزمایشگاهی و مقایسه‌ای توسط متخصصان در حال مطالعه است.

جهانی یادآور شد: کاوش‌های باستان شناسی منظر فرهنگی ماسوله در راستای تکمیل مطالعات پرونده ثبت جهانی این اثر در حال انجام است.

کاوش‌های باستان شناسی منظر فرهنگی ماسوله در راستای تکمیل مطالعات پرونده ثبت جهانی این اثر در حال انجام است.

فیلم | فرآیند تکمیل ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله در حال انجام است

پرونده ثبت جهانی ماسوله در اولویت قرار گرفته است

اردیبهشت ۱۴۰۴ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان از انجام فرآیند تکمیل ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله خبر داد و گفت: مستندات مشخص شده کافی نیست از اینرو قرار است سه هیات باستان‌شناسی برای تکمیل این فرایند وارد گیلان شوند.

ولی جهانی درمنطقه کهنه ماسوله در جمع خبرنگاران توضیح داد: مجوز یک هیات برای یکی ازمحوطه‌های باستانی مناطق اطراف کهنه ماسوله صادر شده و صدور مجوز ۲ هیات دیگر در دست اقدام است که امیدواریم با انجام کاوش‌های باستان‌شناسی جدید با ورود هیات چینی و ورود کارشناسان ایکوموس در شهریورماه بتوانیم فرایند ثبت جهانی ماسوله را نهایی و تکمیل کنیم.

خرداد ۱۴۰۴ همین مسئول از آغاز فصل دوم مطالعات باستان‌شناسی در منظر فرهنگی و تاریخی ماسوله با حضور پژوهشگران ایرانی و چینی خبر داد و گفت: این کاوش مشترک در راستای تکمیل پرونده ثبت جهانی ماسوله انجام می‌گیرد.

جهانی با اشاره آغاز فصل دوم مطالعات باستان‌شناسی در منظر فرهنگی و تاریخی ماسوله، اظهار کرد: فصل دوم مطالعات باستان‌شناسی منظر فرهنگی ماسوله با حضور پژوهشگران ایرانی و چینی در ارتفاعات ماسوله آغاز شده است.

وی با بیان اینکه پنج پژوهشگر چینی و هشت باستان‌شناس و پژوهشگر ایرانی در این کاوش‌ حضور دارند، افزود: این کاوش‌ در راستای بررسی دقیق و مستند فعالیت‌های ذوب‌آهن اسفنجی و توسعه پژوهش‌های باستان‌شناسی دوره آهن به مدت یک‌ماه انجام می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان، کاوش مشترک پژوهشگران چینی و ایرانی را در راستای تکمیل پرونده ثبت جهانی ماسوله دانست و افزود: بعد از اتمام کاوش‌ها نتایج آنها ضمیمه پرونده ثبت جهانی ماسوله می‌شود و نتایج آن منتشر خواهد شد. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان، این کاوش مشترک را در راستای تکمیل پرونده ثبت جهانی ماسوله دانست و افزود: بعد از اتمام کاوش‌ها نتایج آنها ضمیمه پرونده ثبت جهانی ماسوله می‌شود و نتایج آن منتشر خواهد شد.

کشف خنجر سه هزارساله در ماسوله
اما در تازه‌ترین خبر مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار ایرنا از کشف خنجری سه هزار ساله در بخش سطح الارضی پایین دست کهنه ماسوله خبر داد.

ولی جهانی گفت: این خنجر در کاوش‌های باستان شناسی هیات مشترک ایران و چین کشف شد که احتمالا متعلق به سه هزار سال گذشته است.
وی گفت: بنا به نظر پژوهشگران از جمله دکتر بیگلری که مسئول بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران باستان است ماسوله سابقه آثار مربوط به سه هزار سال قبل در محدوده پیرامونی‌اش را دارد.

وی تصریح کرد: در خصوص پرونده ثبت جهانی ماسوله آنچه مربوط به ما بود تکمیل و نواقص برطرف شده و احتمالا در نیمه اول ۱۴۰۵بعنوان یکی از آثار جهانی مطرح شود.

جهانی: در خصوص پرونده ثبت جهانی ماسوله آنچه مربوط به اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان بود تکمیل و نواقصش برطرف شده و احتمالا در نیمه اول ۱۴۰۵بعنوان یکی از آثار جهانی مطرح شود.

شهرتاریخی ماسوله دارای ۳۵۰ خانه تاریخی با قدمتی ۸۰۰ تا هزار ساله است که در سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این شهر تاریخی و منحصربفرد دارای جلوه‌های خاص طبیعی است و با توجه به ویژگی‌های تاریخی، جغرافیای ظاهری و اقلیم خزری توأم با کوهستانی یکی از مهمترین سایت‌های ایرانگردی و جهانگردی در استان و حتی در میان کشورهای خاورمیانه است.

آنچه پیداست اینکه ماسوله؛ همواره شکوه گردشگری گیلان بوده و هست و هرگز رویای ثبت جهانی را در کوچه پس کوچه‌های مه آلودش از دست نخواهد داد.