تقدیر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی از دستاوردهای ۴۵ ساله جهاددانشگاهی / تأکید بر ضرورت تدوین الگوی «حکمرانی حکمی» این نهاد

وی با بیان اینکه عنوان جهاددانشگاهی، نامی بامسمی و برگرفته از معنای قرآنی جهاد است گفت: جهاد یعنی تلاش همه‌جانبه و مستمر در راه خدا برای خدمت به مردم و جهاددانشگاهی در ۴۵ سال گذشته به‌خوبی به این موضوع عمل کرده است.

دستاوردهای گسترده در حوزه‌های علمی و فناوری
وی با اشاره به کارنامه درخشان جهاددانشگاهی تصریح کرد: این نهاد در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، پزشکی، فناوری و خدماتی عملکردی ممتاز داشته است. از فعالیت‌های مهم می‌توان به پیشرفت‌های چشمگیر در بخش درمان سرطان، تحقیقات رویان برای حل بخشی از چالش جمعیت، دستاوردهای کشاورزی، علوم زیستی نوین، علوم انسانی، هنر و صنایع نفت و گاز اشاره کرد.

به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی در حوزه گیاهان دارویی، به‌ویژه در استان البرز و همچنین در سایر استان‌ها، اقدامات مهمی انجام داده و دستاوردهای آن در بازدیدهای میدانی کاملاً مشهود است.

نقش زنان در پیشبرد علم و فناوری
وی با تأکید بر حضور فعال بانوان در جهاددانشگاهی اظهار کرد: زیبایی این تشکیلات این است که بانوان دانشمند و فرهیخته، پا به پای آقایان در رشد علم و فناوری مشارکت دارند و در برخی عرصه‌ها حتی پیشتاز بوده‌اند. این موفقیت‌ها در عین حفظ حریم خانواده حاصل شده و نشان‌دهنده اثر کار جهادی و دستاوردهای انقلاب است.

حکمرانی حِکمی در جهاددانشگاهی
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به اینکه جهاددانشگاهی نمونه‌ای از «حکمرانی حِکمی» است، گفت: در این نهاد، پنج مرحله اصلی حکمرانی شامل سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، راهبری، اجرایی‌سازی و نظارت و ارزیابی به‌خوبی اجرا می‌شود. این الگو را می‌توان در مجموعه‌هایی مانند پژوهشگاه رویان، پژوهشگاه علوم زیستی نوین و سایر بخش‌ها مشاهده کرد.

وی با استناد به آیات قرآنی مربوط به حکمت افزود: حکمت یعنی پیوند دانش، ارزش و کنش. همان‌گونه که خداوند به لقمان حکمت عطا کرد، جهاددانشگاهی نیز توانسته این سه مؤلفه را در فعالیت‌های خود به هم پیوند بزند و به نتایج عملی و ارزشمند دست یابد.

ضرورت تدوین الگوی «حکمرانی حکمی» جهاددانشگاهی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر لزوم ثبت و مدون‌سازی تجربه جهاددانشگاهی در قالب الگوی حکمرانی حکمی گفت: این الگو باید به‌صورت مکتوب تهیه شده و در اختیار دانشگاه‌ها، به‌ویژه دانشکده‌های مرتبط با علوم حکمرانی قرار گیرد تا به دانشجویان منتقل شود.

دکتر خسروپناه افزود: جهاددانشگاهی از یک نهال کوچک در آغاز انقلاب، امروز به شجره طیبه‌ای بدل شده که می‌تواند الگویی برای حکمرانی حکمی در کشور باشد.

توجه به فناوری‌های نرم اجتماعی
وی با اشاره به دو ضرورت مهم پیش‌روی جهاددانشگاهی، نخستین مورد را توسعه و تکامل در حوزه فناوری‌های نرم اجتماعی عنوان کرد و گفت: در فضای دانشگاهی، وقتی از فناوری سخن می‌گوییم، بیشتر به فناوری‌های سخت و علوم مهندسی فکر می‌کنیم، در حالی که امروز در فلسفه علم، فناوری نرم اجتماعی جایگاهی کلیدی دارد. تکنولوژی‌های آموزشی، صنایع خلاق فرهنگی و سایر ابزارهای تغییر رفتار اجتماعی از مصادیق مهم این حوزه‌اند که متأسفانه کمتر در کشور مورد توجه قرار گرفته‌اند.

دکتر خسروپناه تأکید کرد: راه تغییر رفتارهای جامعه از وضعیت نامطلوب به مطلوب، صرفاً با قانون‌گذاری یا اقدامات انتظامی و نظامی محقق نمی‌شود، بلکه باید از مسیر فناوری‌های نرم اجتماعی عبور کرد و جهاددانشگاهی باید توجه ویژه‌تری به این حوزه داشته باشد.

تربیت نسل جوان متخصص
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دومین ضرورت را بازنگری در مأموریت تربیت نوجوانان و جوانان دانست و اظهار کرد: از آغاز تأسیس جهاددانشگاهی، یکی از اهداف اصلی، جذب دانشجویان علاقه‌مند و توانمند و تربیت آنان برای تبدیل دانش و پژوهش به فناوری بوده است. امروز نیازمند تحول نوین در این حوزه هستیم تا نسل جوان متخصص و کارآمد برای آینده کشور تربیت شود.

تکلیف جهاددانشگاهی در توسعه فناوری
وی در بخش دیگری از سخنان خود با طرح پرسشی اساسی گفت: جهاددانشگاهی که مأموریت تبدیل دانش به فناوری را دنبال می‌کند، تا کجا باید پیش برود؟ آیا پس از دستیابی به یک فناوری، خود باید وارد مرحله تولید صنعتی و بنگاه‌داری شود یا این مسئولیت بر عهده دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌هاست؟

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به نمونه قطار سریع‌السیر ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت که توسط جهاددانشگاهی ساخته شده، تصریح کرد: آیا جهاد باید خود ریل‌گذاری و بهره‌برداری کند یا وزارت راه باید این فناوری را به کار بگیرد؟ متأسفانه در برخی موارد، مافیاهای اقتصادی مانع بهره‌گیری از توان داخلی می‌شوند و این نیازمند حمایت جدی حاکمیت است.

لزوم حمایت عملی دولت و رفع قوانین دست‌وپاگیر
به گفته دکتر خسروپناه، جهاددانشگاهی زمانی در مأموریت‌های خود موفق خواهد بود که حاکمیت به‌طور کامل از دستاوردهای آن پشتیبانی کند و مانع‌تراشی نشود.

وی تأکید کرد: جهاددانشگاهی سازمانی غیردولتی است که بخشی از امکاناتش توسط دولت تأمین می‌شود، اما گرفتار محدودیت‌ها و مقررات دست‌وپاگیر دستگاه‌های دولتی شده است. این محدودیت‌ها برخلاف فلسفه وجودی جهاد، مانع چابکی و نوآوری آن می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر بخواهیم حکمرانی حکمی جهاددانشگاهی را به یک مدیریت صرفاً دولتی تبدیل کنیم، باید منتظر کاهش کارآمدی و خلاقیت این نهاد باشیم. جهاددانشگاهی تاکنون بر اساس الگوی حکمرانی (Governance) پیش رفته، نه اداره‌گری صرف دولتی (Government)، و این ویژگی باید حفظ شود.

حفظ مدل شبکه‌ای حکمرانی جهاددانشگاهی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه مدل حکمرانی جهاددانشگاهی شبکه‌ای است، نه هرمی، گفت: نباید حکمرانی حکمی جهاد را به یک نظام حاکمیتی دولتی و دست‌وپاگیر تبدیل کرد. مجموعه‌های دولتی باید از الگوی حکمرانی جهاددانشگاهی استفاده کنند، نه اینکه این الگو را به ساختارهای محدودکننده و متمرکز تغییر دهند.

جمع‌بندی سه‌گانه سخنان
وی در جمع‌بندی اظهارات خود، سه محور اصلی را یادآور شد: بخش نخست، توصیف جهاددانشگاهی و جایگاه آن بود. بخش دوم، تأکید بر دو اولویت کلیدی شامل توجه به فناوری‌های نرم اجتماعی و تربیت نوجوانان و جوانان. بخش سوم، طرح دو پرسش اساسی درباره حدود مأموریت جهاددانشگاهی و چگونگی تعامل آن با دستگاه‌های دولتی بود.

نقد مداخله‌های نادرست در مأموریت‌های جهاددانشگاهی
دکتر خسروپناه در توضیح مصادیق مداخله‌های نادرست گفت: به‌عنوان نمونه، مجلس قانونی تصویب کرد که دستگاه‌های دولتی، دانشگاه‌های وابسته به خود را تعطیل کنند و از ظرفیت سایر دانشگاه‌ها برای تأمین نیرو استفاده کنند. این قانون از نظر حکمت و فلسفه صحیح است، اما در اجرا به‌اشتباه جهاددانشگاهی را هم مشمول کردند.

وی ادامه داد: دانشگاه علمی‌کاربردی جهاددانشگاهی در مناطق مختلف کشور نیروهای علمی و مهارتی تربیت می‌کرد، اما این مأموریت به‌اشتباه از جهاد گرفته شد. این در حالی است که جهاددانشگاهی یک دستگاه غیردولتی است و باید بتواند در شهرها و استان‌های مختلف از ظرفیت علمی‌کاربردی برای تقویت نیروها بهره ببرد.

هشدار درباره تضعیف نقش جهاد دانشگاهی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: نباید با ضوابط نادرست، دست و پای جهاددانشگاهی را بست. این نهاد باید با همان حکمت و چابکی خود ادامه مسیر دهد و از ظرفیت‌هایش در تربیت نیروی انسانی و توسعه فناوری استفاده کند.