تازه ها
گذر از سنت به فناوری: چالش‌ها و راهکار‌های توسعه فناوری در استان ایلام
یادداشت - یونس میرزایی - مدیر مرکز رشد واحد‌های فناور جهاد دانشگاهی استان ایلام
استان ایلام، به‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های طبیعی و انسانی کم‌نظیر، در مسیر توسعه فناورانه با چالش‌های ساختاری عمیقی رو‌به‌رو است. در حالی که اقتصاد جهانی به سرعت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان و نوآوری در حرکت است، عقب ماندن از این قافله به معنای از دست دادن فرصت‌های طلایی برای اشتغال پایدار، ایجاد ثروت و بهبود کیفیت زندگی است.
از اساسی‌ترین موانع، عدم آگاهی کافی مدیران و تصمیم‌گیران استان از مفهوم واقعی فناوری، اقتصاد دانش‌بنیان و الزامات آن است. زمانی که مفاهیمی مانند «شرکت دانش‌بنیان»، «مرکز رشد»، «شتاب‌دهنده» و «تجاری‌سازی» به درستی تبیین نشوند، سیاست‌گذاری‌ها و حمایت‌ها به سمت پروژه‌های زودبازده و کم‌اثر متمایل می‌شود و از حمایت از ایده‌های عمیق و تحول‌آفرین غفلت می¬شود.
متأسفانه اغلب تخصیص تسهیلات و منابع دولتی با نگاه صرفاً کمّی و برای ارائه گزارش عملکرد انجام می‌پذیرد. این نگاه «تکلیف‌محور» به جای «نتیجه‌محور» باعث می‌شود منابع مالی ارزشمند، که می‌تواند موتور محرک استارتاپ‌ها باشد، بدون نظارت بر بازده واقعی و ایجاد ارزش افزوده، صرف شود و در نهایت به «هرزرفت منابع» منجر شود.
از ملزومات اصلی در توسعه فناوری، وجود بستر کافی دانش و پژوهش است. کمبود تعداد دانشگاه‌های برتر، پایین بودن تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیئت علمی فعال در حوزه‌های فناورانه، زنجیره عرضه ایده را با اختلال مواجه می‌کند. این ضعف، استان را از داشتن نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز برای راه‌اندازی کسب‌وکار‌های نوپا محروم می‌کند.
ایلام استانی جوان به لحاظ توسعه صنعتی است. اقتصاد آن عمدتاً بر پایه کشاورزی، دامپروری و اشتغال دولتی استوار است. عدم گسترش فرهنگ نوآوری، ریسک‌پذیری (risk-taking) و فناوری در بین عامه مردم باعث می‌شود تا جوانان جویای کار، به جای حرکت به سمت کارآفرینی (entrepreneurship)، به دنبال شغل‌های پشت میزنشینی و سنتی باشند.
عبور از این چالش‌ها نیازمند عزمی جدی، برنامه‌ای مدون و حرکت گام‌به‌گام است.
به منظور برون رفت از وضعیت فعلی می‌توان راهکار‌های کوتاه مدت میان مدت و بلند مدت را در نظر گرفت. در کوتاه مدت مطمعناً مهمترین کار آموزش و تبیین دقیق، فراگیر و کاربردی مفاهیم مرتبط با توسعه فناوری و اقتصاد دانش بنیان است؛ لذا مواردی چون:
- اجرای کارگاه‌های آموزشی تخصصی: باید دوره‌های آموزشی فشرده و کاربردی برای مدیران ارشد استان، نمایندگان مجلس و روسای دستگاه‌های اجرایی برگزار شود. این کارگاه‌ها باید به زبانی ساده، مفاهیم اقتصاد دانش‌بنیان، مزایا و نمونه‌های موفق داخلی و خارجی را تبیین کند.
- ایجاد "کمیته راهبردی توسعه فناوری": تشکیل کمیته‌ای متشکل از مدیران استان، اساتید دانشگاه، فعالان اقتصادی و مدیران مراکز رشد به منظور هماهنگی و همافزایی در تخصیص و نظارت بر تسهیلات.
- راه‌اندازی پلتفرم شفافیت: ایجاد یک سامانه آنلاین برای انتشار آمار و اطلاعات مربوط به تسهیلات اعطایی، پروژه‌های حمایت‌شده و دستاورد‌های آنهابا هدف ایجاد امکان نظارت عمومی و کاهش هدر رفت منابع
را می¬توان به عنوان ضرورت فوری در دستور کار قرار داد.
اما در این راستا آنچه در بازه زمانی میان مدت می‌تواند راهگشا باشد موارد ذیل است.
اولا ارتقای کیفی مراکز موجود. تقویت امکانات و زیرساخت مراکز رشد موجود و تجهیز آنها به فناور¬ی روز به منظور بهره برداری کلیه واحد‌های فناور.
ثانیا ایجاد آکادمی کارآفرینی، راه‌اندازی دوره‌های آموزشی مستمر برای مهارت‌آموزی به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان در حوزه‌های برنامه‌نویسی، بازاریابی دیجیتال، مدیریت کسب‌وکار و مالی.
ثالثا شبکه‌سازی با مراکز خارج از استان. ایجاد پیوند بین مراکز رشد ایلام با شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد معتبر در کل کشور (مانند پارک فناوری پردیس) برای انتقال تجربه، جذب مربیان و معرفی استارتاپ‌های ایلامی به بازار‌های بزرگتر.
اما آن چیزی که در نهایت می¬توان مسیر توسعه استان را تسریع کرده و رشد اقتصادی را بر مرکب اقتصاد دانش بنیان بنشاند نگاه بلند مدت در افق حداقل ۵ الی ۱۰ ساله می‌باشد که طی آن باید چهره اقتصادی استان تغییر یابد.
در این راستا توجه به مواردی مانند توسعه دانشگاه‌های نسل سوم و «دانشگاه کارآفرین» و الزام پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های دانشجویی بر مسئله محوری با هدف حل مشکلات واقعی صنایع و جامعه محلی امری حیاتی است. همچنین ایجاد بستر و مشوق لازم به منظور جذب سرمایه‌گذاران خطرپذیر (Venture Capital) با هدف سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های مقیاس‌پذیر ایلامی راهگشا خواهد بود.
آنچه که در نهایت زمینه توسعه را فراهم می¬کند تغییر نگاه و چارچوب¬های ذهنی جامعه است و این مهم میسر نمی¬گردد مگر با تعریف الگو‌های جدید؛ لذا به عنوان راهکار نهایی در این زمینه می¬توان گفت یکی از تکالیف و بایسته¬های ضروری بر سر راه مدیران و رسانه¬های استان "تبدیل موفقیت‌ها به نماد" است.
باید با ایجاد یک نهضت رسانه‌ای زمینه معرفی و تبلیغ گسترده استارتاپ‌های ایلامی موفق در رسانه‌های محلی و ملی فراهم شده و با معرفی فراگیر در میان نوجوانان تبدیل به نماد‌های الهام‌بخش، زمینه تغییر و دگرگونی فرهنگ عمومی فراهم شود.
در پایان لازم است عرض شود توسعه فناوری در ایلام نه یک انتخاب، که یک ضرورت انکارناپذیر است. این مسیر اگرچه دشوار به نظر می‌رسد، اما با تدبیر، برنامه‌ریزی و عزم جمعی کاملاً ممکن است. کلید موفقیت، در همگرایی بین نهاد‌های حاکمیتی (استانداری، نمایندگان مجلس)، مراکز علمی (دانشگاه‌ها) و بخش خصوصی خلاق استان نهفته است. مراکز رشد، به عنوان حلقه وصل این زنجیره، می‌توانند با استفاده بهینه از تسهیلات دولتی و هدایت آن به سمت پروژه‌های اثربخش، پیشگام این تحول بزرگ باشند. آینده ایلام را نه با تکیه بر اقتصاد سنتی، که با سرمایه‌گذاری بر روی خلاقیت و دانش جوانان این دیار باید ساخت.
ارسال نظرات