اندیشه‌ورزی و سیاست‌گذاری در دستور کار اندیشکده «تحکیم انسجام اجتماعی» جهاددانشگاهی/ تأکید بر انسجام اجتماعی در دوره‌های دانش‌افزایی اعضای هیات علمی این نهاد

در این مراسم دکتر محمود علیگو معاون فرهنگی جهاددانشگاهی، با اشاره به شکل‌گیری این مجموعه اظهار کرد که اندیشکده با رویکردی متفاوت از ساختارهای اداری مرسوم و بدون تشریفات راه‌اندازی شده است.

وی افزود: این اندیشکده در روزهای ابتدایی جنگ با پیشنهاد یکی از اعضای جهاددانشگاهی برای تقویت همبستگی و انسجام اجتماعی میان مردم پایه‌گذاری شد و هیچ مأموریتی از سوی مجموعه‌های بالادستی به آن محول نشد و فعالیت‌ها تنها بر اساس تصمیم جمعی و رسالت‌محوری جهاددانشگاهی آغاز شد.

دکتر علیگو تأکید کرد که این اندیشکده بر پایه توانایی‌های همه بخش‌های جهاددانشگاهی شکل گرفته و مدل ساختاری آن قابلیت الگوبرداری در سایر بخش‌ها را نیز دارد.

وی همچنین خبر داد که موضوع «انسجام و سرمایه اجتماعی» به عنوان یکی از سرفصل‌های جدید دوره‌های دانش‌افزایی اعضای هیئت علمی تصویب و ابلاغ شد.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی افزود: ما کمتر از ۲۴ ساعت پس از تأکیدات رهبر انقلاب درباره وحدت ملی، به این گفتمان پاسخ دادیم و انسجام اجتماعی محور اصلی فعالیت‌های فرهنگی ما شد.

وی در ادامه از برگزاری دوره دانش‌افزایی انسجام اجتماعی در چهار مرحله خبر داد و بیان کرد که مرحله مقدماتی این دوره ۱۶ ساعته امروز آغاز شد.

دکتر علیگو ضمن ابراز امیدواری برای تأثیرگذاری این اندیشکده، هرگونه تلاش برای کاهش انسجام اجتماعی را «خیانت به کشور و هویت ملی» دانست و از اعضای هیئت علمی خواست این موضوع را جدی بگیرند.

بازسازی سرمایه اجتماعی هدف تاسیس اندیشکده تحکیم انسجام اجتماعی

در ادامه، دکتر زهرا نقی‌زاده مدیر اندیشکده تحکیم انسجام اجتماعی، با تأکید بر ضرورت تقویت همبستگی ملی، هدف از تأسیس این اندیشکده را بازسازی سرمایه اجتماعی، افزایش اعتماد عمومی و تقویت قدرت نظام حکمرانی معرفی کرد.

وی توضیح داد که این اندیشکده با حمایت ریاست جهاددانشگاهی و معاونت فرهنگی در واحد الزهرا تأسیس شد و ذیل تأکیدات مقام معظم رهبری بر انسجام اجتماعی، به‌ویژه در وقایع اخیر، شکل گرفته است.

دکتر نقی‌زاده افزود: برخلاف پژوهشگاه‌ها که مأموریت اصلی آن‌ها تولید مقاله و کتاب است، اندیشکده‌ها نقش واسط میان دانشگاه، حکمرانی و سیاست‌گذاران را ایفا می‌کنند و محور فعالیت‌شان اندیشه‌ورزی و تولید اسناد سیاستی است. این اندیشکده با برگزاری نشست‌های تخصصی، ایجاد شبکه‌های نخبگانی، رصد تحولات اجتماعی و تولید اسناد سیاستی به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تصمیم‌های دقیق‌تر و اثربخش‌تری بگیرند.

وی با اشاره به اهداف کلان اندیشکده، گفت: ما در تلاشیم با بازسازی سرمایه اجتماعی، جبران شکاف‌های نهادی و پاسخ به نیازهای هویتی، فرهنگی و نسلی، زمینه تقویت همبستگی اجتماعی را فراهم کنیم.

مدیر اندیشکده تحکیم انسجام اجتماعی افزود: انسجام اجتماعی به معنای پیوند و همبستگی میان اعضای جامعه است و هرچه این انسجام بیشتر باشد، نظم و همبستگی تقویت می‌شود، اما فقدان آن منجر به فرسایش و فروپاشی اجتماعی خواهد شد.

دکتر نقی‌زاده با اشاره به وضعیت جهانی اندیشکده‌ها توضیح داد که تا اوایل سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۱۸۰ اندیشکده فعال بوده‌اند که عمدتاً در آمریکا و اروپا متمرکز و غالباً بر حوزه امنیت و روابط بین‌الملل فعالیت می‌کنند. در آسیا، اندیشکده‌ها محدودتر هستند و تمرکز آن‌ها بیشتر بر مسائل اجتماعی و فرهنگی است.

وی ادامه داد: اندیشکده تحکیم انسجام اجتماعی با هدف تولید دانش و اندیشه‌های سیاست‌محور و رصد مستمر تحولات اجتماعی شکل گرفته و در تلاش است به اجماع‌های متنوعی از جمله اجماع فرهنگی، اقتصادی، مدنی، سیاسی و بین‌نسلی دست یابد.

به گفته وی، سند راهبردی اولیه اندیشکده با مشخص شدن آرمان، رسالت، چشم‌انداز، اهداف و مخاطبان تهیه شده و پروپوزال آن برای تصویب به شورای علمی ارائه می شود. این اندیشکده ملی است و محدود به واحد الزهرا(س) نیست و با همکاری بخش‌های مختلف جهاددانشگاهی فعالیت می‌کند. شورای اندیشه‌ورزی و شورای راهبری با سه کارگروه علمی، رصد و پایش و اجرایی، ساختار مدیریت آن را شکل می‌دهند.

دکتر نقی‌زاده تأکید کرد که کارگروه رصد و پایش با همکاری ایسنا، ایکنا و مرکز اطلاعات علمی SID فعالیت می‌کند و پژوهشکده علوم انسانی و پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاددانشگاهی بازوهای علمی این مجموعه هستند. همه پژوهشگران و اعضای هیئت علمی علاقه‌مند می‌توانند در تدوین اسناد سیاستی و فعالیت‌های اندیشه‌ورزی مشارکت کنند.

وی در پایان با اشاره به نقش دانشجویان و دانشگاهیان اظهار کرد: با همکاری معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی در سراسر کشور، فعالیت‌ها، کانون‌ها، مناظرات و نشست‌های علمی در دانشگاه‌ها برگزار خواهد شد تا فضای اندیشه‌ورزی و تعامل فکری تقویت شود.

در ادامه این مراسم پس از افتتاح اندیشکده «تحکیم انسجام اجتماعی» جهاددانشگاهی توسط حجت الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و دکتر علی منتظری رئیس جهاددانشگاهی، دوره دانش‌افزایی انسجام اجتماعی و الزامات دانشگاهی برگزار شد.

توسعه ابزارهای دیجیتال برای گفتگو و تبادل نظر

مهندس افشین صندوقدار رئیس مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی جهاددانشگاهی، در سخنرانی خود در این دوره با موضوع «راهکارهای هوش مصنوعی برای نوآوری در حوزه اندیشکده های نوظهور» با اشاره به افتتاح اندیشکده تحکیم انسجام اجتماعی، بر اهمیت تحلیل داده‌های اجتماعی با استفاده از هوش مصنوعی تأکید کرد و آن را پایه و اساس پیش‌بینی‌های آینده و تصمیم‌گیری‌های راهبردی دانست.

وی با بیان اینکه با توجه به رشد سریع انقلاب هوش مصنوعی، نیازمند داده‌های اجتماعی هستیم، افزود: همه فعالیت‌های ما در جهادانشگاهی، از جمله این اندیشکده، نیازمند این داده‌هاست تا مسیرهای مشخص و موثری برای تصمیم‌گیری ارائه شود.

مهندس صندوقدار در ادامه درباره استفاده از ابزارهای دیجیتال گفت: ممکن است گفته شود شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های آنلاین موجود است، اما بحث ما استفاده از تکنیک‌های هوش مصنوعی برای جهت‌دهی به این گفتگوهاست. برخی ابزارهای هوش مصنوعی در پلتفرم‌های موجود فعال هستند و ما نیز می‌خواهیم در کنار اندیشکده چنین راهکاری را پیشنهاد دهیم.

رئیس مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی جهاددانشگاهی با اشاره به اهمیت مطالعات میان‌رشته‌ای تأکید کرد: پژوهش‌های بین‌رشته‌ای، فراتر از فعالیت اندیشکده‌هاست و در تمام علوم مشاهده می‌شود. حتی ممکن است داده‌هایی وجود داشته باشد که در این اندیشکده در آینده جمع‌آوری شود و برای تصمیم‌گیری‌های دقیق مورد استفاده قرار گیرد.

مهندس صندوقدار تصریح کرد: یکی از اهداف این اندیشکده، سیاست‌گذاری مبتنی بر داده‌هاست. با بهره‌گیری از داده‌های موجود و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، می‌توان سیاست‌ها و برنامه‌ها را دقیق‌تر و راهگشا برای همکاران تبیین کرد.

تقسیم‌بندی انسجام اجتماعی: یکپارچگی اجتماعی و انتظام اجتماعی

در ادامه ابراهیم شیرعلی رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، در سخنرانی خود با موضوع «ضرورت بازخوانی مفهوم انسجام اجتماعی در ایران» با تأکید بر اهمیت بازخوانی مفهوم انسجام اجتماعی در شرایط فعلی کشور، گفت: انسجام اجتماعی حاصل یک رفتار جمعی است که از احساس تعلق اجتماعی نشأت می‌گیرد و خود را در هویت جمعی مشترک، تعلق خاطر گروهی و حرکت به سمت خیر عمومی نشان می‌دهد.

وی افزود: انسجام اجتماعی مفهومی چندبعدی است و ابعاد و سطوح مختلف اجتماعی دارد. بخشی از مؤلفه‌های آن ریشه در متغیرهای فردی و روانشناختی دارد و بیانگر انسجام ذهنی جامعه است که در نظام فرهنگی، ارزش‌ها و نگرش‌ها نمود پیدا می‌کند.

شیرعلی با اشاره به دو بعد اصلی انسجام اجتماعی توضیح داد: بعد نخست، یکپارچگی اجتماعی است که نشان می‌دهد فرد تا چه اندازه به جامعه خود تعلق دارد، ارزش‌ها و هنجارهای آن جامعه را پذیرفته و احساس تعلق و مشارکت می‌کند. مؤلفه‌های این بخش شامل اجماع ارزشی، توافق اعضای جامعه روی ارزش‌ها و نمادهای فرهنگی و تاریخی و احساس تعلق است.

وی بخش دوم را «انتظام اجتماعی» نام برد و تصریح کرد: این بعد بیشتر به ساختارها و نهادهای اجتماعی مرتبط است و شامل کارآمدی نهادهای اداری، عدالت توزیعی و فرصت‌های برابر اجتماعی می‌شود. مؤلفه‌های این بخش شامل اعتماد به دولت، اعتقاد به مشروعیت و کارآمدی نظام، مشارکت سیاسی و احساس عدالت اجتماعی است.

شیرعلی تأکید کرد: انسجام اجتماعی صرفاً محصول نگرش‌های فردی یا عملکرد نهادهای رسمی نیست، بلکه نتیجه تعامل پویای میان این ابعاد ذهنی و عینی است. به عبارت دیگر، انسجام اجتماعی زمانی محقق می‌شود که این عناصر در کنار هم به صورت هماهنگ و هم‌افزا عمل کنند.

گفتنی است، اندیشکده‌ تحکیم انسجام اجتماعی، با توجه‌ به اهمیت موضوع انسجام اجتماعی و با توجه ‌به فقدان نهاد واسطی میان جامعه علمی و نهادهای اجرایی و سیاست‌گذار در حوزه انسجام اجتماعی، در چارچوب اهداف جهاددانشگاهی راه اندازی شد که به اندیشه‌ورزی مسئله‌محور با تاکید بر نیازهای موجود در حوزه تحکیم انسجام اجتماعی می‌پردازد.