فرصت مناسب صادرات برای کارآفرینان حوزه تولید کفش در مشهد

صنعت کفش در مشهدصنعتی با سابقه اشتغال زایی فوق العاده است. هرچند این صنعت مانند هر صنعت دیگری این روز‌ها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند، اما به گفته فعالان این صنف در همین شرایط صادرات انواع کفش از مشهد افزایش پیدا کرده است. رونق نسبی صادرات کفش در حالی صورت می‌گیرد که تا همین چند سال پیش بازار مشهد از کفش‌های چینی اشباع بود و اکنون رشد دلار و در نتیجه مقرون به صرفه نبودن واردات سبب شده است تا تولیدات داخلی نه تنها در بازار‌های ایران جای خوبی پیدا کند، بلکه به دیگر کشور‌ها نیز صادر شود. برای بررسی وضعیت این صنعت به کارگاه‌های کفاشی خیابان مطهری سری می‌زنیم و از تولیدکنندگان حال و هوای این روزهایشان را سؤال می‌کنیم.

فعالیت ۱۵ هزار نفر در صنعت کفش مشهد

یکی از فعالان صنعت کفش مشهد در خیابان مطهری با بیان اینکه در این صنعت هیچ کارگری بیکار نیست، می‌گوید: در مشهد هزارو ۵۰۰ واحد تولیدی فعالیت می‌کنند و بیش از ۱۵ هزار نفر به صورت مستقیم مشغول کار هستند. در سال‌های گذشته با شکل گیری خوشه صنعتی کفش در زمینه توسعه بازار اقدامات خوبی انجام گرفته و با گذشت شش سال حجم تولیدات ما ۳۰۰ برابر رشد کرده است.

اکبرزاده با بیان اینکه مشکل اصلی صنعت کفش مواد مصرفی است، اظهار می‌کند: در حال حاضر شرکت شهرک‌های صنعتی در کشور نمایشگاه‌هایی برگزار و از تولیدکنندگان برای شرکت در آن حمایت می‌کند، اما این حمایت‌ها در حدی نیست که تولیدکننده بتواند محصولاتش را با اتکا به آن به خارج از کشور صادر کند. اگر حمایت‌های دولتی را داشته باشیم، می‌توانیم کم کم به سمت صنعتی شدن تولید کفش در مشهد حرکت کنیم. این تولیدکننده اضافه می‌کند: همیشه روی کاغذ گفته می‌شود حمایت‌هایی از تولیدکننده صورت می‌گیرد، اما تاکنون این موضوع را به صورت ملموس حس نکرده ایم. فقط حمایت از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی بوده که در حد برگزاری نمایشگاه‌ها از تولیدکنندگان پشتیبانی کرده است.

چینی شکست

حسینی، یکی دیگر از تولیدکنندگان کفش در خیابان مطهری هم ضمن تأیید رونق صادرات کفش‌ می‌گوید: اگر برخی از مشکلات مانند نوسان مواد اولیه برطرف شود، امکان صادرات بیشتر کفش فراهم می‌شود. وی با اشاره به نوسانات قیمت مواد اولیه تولید کفش بیان می‌کند: یکی از خواسته‌های تولیدکنندگان کفش دریافت حمایت دولت در تأمین مواد اولیه و تعرفه‌های گمرکی است. پیشنهاد تولیدکنندگان به مسئولان، راه اندازی یک تعاونی برای واردات مواد اولیه تولیدکنندگان کفش است.

وی با بیان اینکه تقریبا میزان واردات کفش به مشهد صفر است، اظهار می‌کند: تولید کفش در مشهد از نظر کمی رشد زیادی دارد و از نظر کیفیت هم از مشابه خارجی خود بهتر است. ضمن اینکه قیمت کفش‌های تولیدی مشهد نسبت به مشابه خارجی کمتر است. در گذشته رقیب بزرگ تولیدکنندگان مشهدی چین بود، اما طی این چند سال با بهبود تولیدات کاری کرده ایم که کالای زیادی از چین وارد کشور نشود. البته این شرایط تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که واردات مواد اولیه ارزان باشد.

تولید ارزان کفش در مشهد

زمانی، یکی دیگر از تولیدکنندگان با بیان اینکه ارزان‌ترین کفش‌های دنیا در ایران تولید می‌شود، می‌گوید: ارزانی نیروی کار سبب کاهش قیمت تمام شده کفش شده است. از طرف دیگر، یکی از دلایل استقبال کم نیروی کار از این پیشه همین دستمزد‌های کم آن است. وی ادامه می‌دهد: به دلیل اینکه بیشتر تولیدکننده‌های کفش به صورت سنتی فعالیت می‌کنند، هیچ نهاد یا سازمانی آن‌ها را به بازار‌های خارجی وصل نکرده. این در حالی است که صنعت کفش ظرفیت زیادی برای ارز آوری دارد.

این تولیدکننده کفش با بیان اینکه فعالان این صنعت با کمترین سود کار خود را پیش می‌برند، بیان می‌کند: اگر وضعیت بازار‌های صادراتی مهندسی شود و رونق پیدا کند، صرفه اقتصادی فعالیت در حوزه تولید کفش افزایش می‌یابد. وی تأکید می‌کند: فعالان صنعت کفش احتیاجی به وام و تسهیلات ندارند، اما اگر بستر تولید آماده شود، سود و صرفه اقتصادی نیز به دنبال آن خواهد آمد.

کار هست کارگر نیست!

یکی دیگر از فعالان صنعت کفش در مشهد با گله از بالا بودن قیمت مواد اولیه تولید کفش می‌گوید: این موضوع موجب افزایش هزینه‌های تولید شده است. اگر این مشکل برطرف شود، به راحتی می‌توانیم صادرات مشهد را ۳۰ تا ۴۰ درصد دیگر افزایش دهیم. وی با بیان اینکه در اوایل دهه ۹۰ بازار کفش مشهد در دست تولیدات چینی بود، می‌گوید: سال ۸۸ کفش چینی وارد بازار شد و همه تولیدات را تحت تأثیر قرار داد، اما تولیدکنندگان مشهدی دست از تلاش برنداشتند و همان زمان خوشه صنعتی کفش را راه اندازی کردند.

این فعالیت اکنون به ثمر نشسته به طوری که امروز حتی یک کارگر کفاش هم در مشهد بیکار نیست. آن زمان مشهد بعد از تبریز، تهران و اصفهان رتبه چهارم تولید کفش را در اختیار داشت، اما امروز این شهر به نخستین تولیدکننده کفش زنانه دست دوز در کشور تبدیل شده است.

وی می‌افزاید: یکی از مشکلات این صنعت نبود کارگر است.  شرایط به گونه‌ای است که کارگر جدیدی وارد این پیشه نمی‌شود و این موضوع در آینده به یک چالش بزرگ برای صنعت کفش تبدیل می‌شود. هم اکنون اگر تعداد قابل توجهی کارگر متقاضی کار در صنعت کفش باشند، همگی شاغل خواهند شد. این تولیدکننده کفش با اشاره به راه اندازی مدرسه کفش با همکاری اداره کل فنی و حرفه‌ای خراسان رضوی بیان می‌کند: اساس و هدف این مدرسه پرورش کارگر با تضمین کار بود، ولی متأسفانه استقبال زیادی از این مجموعه نشد. طبیعتا نسل جوان دنبال کار‌های راحت‌تر با درآمد بیشتر هستند و این موضوع معضلی است که برای تأمین نیروی کار با آن روبه رو هستیم.

شرایط بازار کفش کم کم به روال عادی خود بازگشته است

رئیس اتحادیه کفاشان مشهد، با اشاره به وضعیت بازار کفش در مشهد و کشور با بیان اینکه بعد از کاهش بیماری کرونا شرایط بازار به روال عادی خود بازگشته است، می‌گوید: بسیاری از تولیدکنندگان و فروشنده‌ها در این دو سال متضرر و حتی برخی مجبور به تعطیل کردن کسب و کار خود شدند. اکنون شرایط به روال عادی خود بازگشته، اما نوسانات قیمت مواد اولیه همچنان تولیدکننده را آزار می‌دهد. محمدمحمدی درباره برنامه‌های صنعت کفش مشهد برای توسعه به سمت صادرات بیان می‌کند: از ابتدای سال تاکنون ۳۰ درصد کفش تولیدی مشهد صادر شده است. در این مدت توانسته ایم برای کفش‌های تولیدی مشهد در کشور‌های آسیای میانه و برخی از کشور‌های عربی مانند عراق بازارسازی کنیم.

وی به شرایط نیروی کار در صنعت کفش و کیف نیز اشاره‌ می‌کند و می‌گوید: باید توجه داشت به طور کلی در همه رسته‌ها تعداد نیروی کار کم است چراکه این روز‌ها مشاغل جدیدی راه اندازی و بسیاری از جوانان وارد آن شده اند. البته صنعت کفش درآمد خوبی در بخش کارگری دارد، ولی به دلیل فعالیت سنتی و زیرپله‌ای این صنعت، نتوانسته ایم شرایط را برای کارگران بهتر کنیم. هم اکنون برنامه‌ای برای رتبه بندی تولیدی‌ها در دست اجراست که در آن تلاش می‌شود این مجموعه‌ها به روز شوند تا کارگران هم به راحتی بتوانند وارد این صنف شوند. این رتبه بندی تا یک ماه آینده نهایی خواهد شد.

محمدی درباره میزان تولید کفش در مشهد می‌گوید: در یک سال گذشته ۵۰ میلیون قطعه کفش در مشهد تولید شده که نسبت به مدت مشابه ۳۶ درصد رشد داشته است. در یک سال گذشته حدود ۳۰ درصد از تولیدات کفش مشهد صادر شده است.

وی اضافه می‌کند: این کفش‌ها تقریبا درهزارو ۵۰۰ واحد تولیدی در مشهد تهیه می‌شود. در حال حاضر هر کدام از این مجموعه‌ها به طور میانگین ۱۰ نیروی کار دارد که در مجموع تعداد کارگران تولیدی‌های مزبور به ۱۵ هزار نفر می‌رسد. رئیس اتحادیه کفاشان مشهد با تأکید بر اینکه هدف اتحادیه ایجاد یک شهرک تولید کفش است، بیان می‌کند: امیدواریم با کمک‌هایی که از سوی مسئولان به ما می‌شود، روند ایجاد این شهرک تسریع شود.