پردیس فناوری صنایع معدنی، زمینه‌ساز تحقق شعار سال در خراسان رضوی

ایران بهشت معادن است و از نظر ذخایر مس، سرب، روی، نمک، گچ، گوگرد، آهن، اورانیوم، آلومینیوم و سنگهای تزیینی در صدر برترین کشورهای جهان قرار دارد.از سوی دیگر بیشترین میزان ذخایر فلزی کشور به ترتیب به سه استان شرقی کرمان، یزد، خراسان رضوی و نیز استان آذربایجان شرقی اختصاص دارد و سرجمع ذخایر این استان ها مجموعا برابر با ۹۲ درصد از ذخایر کل کشور است. از هشت هزار میلیارد دلار گردش مالی سالانه بخش صنعت در دنیا سه هزار میلیارد دلار آن (حدود ۳۰ درصد) مربوط به بخش معدن است و این در حالی است که هرچند رقم دقیقی در مورد گردش مالی بخش معدن در ایران وجود ندارد، اما بدون شک این رقم بیش از ۱۰ میلیارد دلار نیست. اگر قرار بود ایران با توجه به حجم ذخایر خود سهم ۲ درصدی از گردش مالی مواد معدنی و صنایع معدنی دنیا را داشته باشد، گردش مالی این بخش در ایران باید حدود ۶۰ میلیارد دلار در سال می بود. سهم جهانی بخش معدن، از تولید ناخالص داخلی (GDP) ۱/۵ درصد است و در بررسی های صورت گرفته از کشورهای مختلف در سال ۲۰۱۷ سهم معدن از GDP در آفریقای جنوبی هشت درصد، شیلی ۱۰ درصد، استرالیا ۶ درصد و روسیه ۸.۵ درصد است. با وجود قرار گرفتن ایران روی کمربند مس، طلا و سنگ آهن، سهم معدن از اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۹ عددی معادل ۹/۰ درصد از GDP است. لازم به ذکر است که سهم معدن از GDP در ایران طی ۶۰ سال گذشته هیچگاه بیشتر از یک درصد نبوده است. بر اساس گزارش معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران، بیشترین ارزش افزوده معادن کشور در سال ۱۳۹۹ توسط معادن استخراج سنگ آهن و سنگ مس با مجموع سهم ۸۶ درصدی، تولید شده است. علاوه بر حجم بالای ذخایر معدنی، بخش معدن ایران دارای مزیت های نسبی از جمله دسترسی به آب های آزاد، نیروی انسانی توانمند و ارزان و قیمت پایین انرژی است. سهم معدن و صنایع معدنی از اقتصاد کشور در سال ۱۳۹۸ حدود ۳.۵ درصد بوده است که در افق ۱۴۰۸ باید به ۱۱ درصد و ارزش صادرات مواد معدنی نیز از ۹ میلیارد دلار فعلی به ۱۸ میلیارد دلار برسد. حجم زیادی از ذخایر معدنی ایران در نیمه شرقی کشور واقع است. استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان و یزد بیشترین سهم را از این حیث در بین استان های شرقی کشور دارند. در زمینه سنگ آهن، بزرگترین معادن ایران در استان های خراسان رضوی (سنگ آهن سنگان)، کرمان (گل گهر) و یزد (چغارت و چادرملو) واقع شده اند. از حیث معادن مس، زغالسنگ، سنگ های تزیینی، کرومیت و سرب و روی نیز منطقه شرق کشور دارای ذخایر و صنایع معدنی قابل توجهی است. با وجود تاکیدات اسناد بالادستی و برنامه های کلان کشور بر اهمیت توسعه فناوری در حوزه معدن و صنایع معدنی، یکی از علل سهم پایین بخش معدن در اقتصاد کشور و منطقه شرق کشور، عدم نفوذ واقعی فناوری در این حوزه است. نبود برنامه مدون از سوی حاکمیت در زمینه توسعه فناوری در این حوزه موجب شده روشهای سنتی، تجهیزات غیربومی و فناوری های خارجی و بعضا قدیمی در این صنعت غالب باشد. از سوی دیگر، خام فروشی مواد معدنی به یک عادت و بیماری مزمن تبدیل شده است. یکی از راهکارها در حال حاضر، ورود جدی و موثر شرکت های فناور و دانش بنیان در این حوزه است. حوزه صنایع معدنی در سالیان گذشته از نظر نفوذ فناوری و نقش آفرینی شرکت های دانش بنیان مورد غفلت واقع شده است. به گزارش ایرنا،‌ پارک علم و فناوری خراسان از ابتدای سال ۱۴۰۱، با هدف جایگزینی اقتصاد معدن محور در منطقه، رویکرد جدیدی به حوزه معدن و صنایع معدنی داشته است. از ابتدای سال جاری برنامه مدونی در این پارک در حال اجرا است که ثمره آن ورود و نقش آفرینی شرکت های فناور و دانش بنیان در صنایع معدنی بزرگ منطقه در کوتاه مدت است. اثرات بلندمدت این رویکرد، افزایش سهم بخش صنایع معدنی در اقتصاد منطقه خواهد بود. تلاش برای ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام فروشی معدنی رییس پارک علم و فناوری خراسان رضوی گفت: ما در این مجموعه با تاسیس پردیس صنایع معدنی، به دنبال رسوخ دانش و فناوری به بدنه این صنعت، کاهش هزینه‌های تولید و ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام فروشی هستیم. مسعود میرزایی شهرابی در نشست هم‌اندیشی مدیران معاونت توسعه فناوری پارک علم و فناوری خراسان رضوی، با قدردانی از اقدامات انجام شده در حوزه‌هایی همچون حوزه انرژی و فناوری اطلاعات، بر لزوم نفوذ فناوری و نوآوری در شرکت‌های بزرگ صنعتی تأکید کرد. وی افزود: اینک با پایه‌ریزی اصولی و همراهی بخش خصوصی، پیگیر نهایی کردن پردیس صنایع معدنی هستیم که با توجه به درآمد چند صد هزار دلاری این صنایع و بازار متنوع و گسترده آن و فعالیت شرکت‌های بزرگ در این زمینه، می‌توان از قوانین حمایتی نظیر قانون جهش دانش بنیان نیز استفاده کرد و تلاش داریم صنایع معدنی موتور پیشران حوزه فناوری و نوآوری باشند. رییس پارک علم و فناوری خراسان رضوی با اشاره به وجود هزار و ۳۷۱ واحد صنایع معدنی در این استان گفت: با توجه به حجم سرمایه‌گذاری ۲۶۱ میلیارد ریالی در سطح استان، هدف‌گذاری ما در توسعه اکوسیستم نوآوری استان، بخش صنایع معدنی است. حوزه صنایع معدنی باوجود اینکه گردش مالی بالایی دارد، نفوذ فناوری در آنجا بسیار پایین است و از سوی دیگر لایه سختی هم دور این صنایع پیچیده شده و تابه‌حال تلاش چندانی برای رسوخ فناوری در این حوزه انجام نپذیرفته است. میرزایی تصریح کرد: با تغییر نگاه‌ها و با تلاش برای تحقق شعار سال، اقدامات قابل قبولی به منظور افزایش ظرفیت‌های بخش صنایع معدنی آغاز شده و گفتمان‌های امیدبخشی با فعالان این حوزه، بنا به نیاز و پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های استانی و کشوری، در حال انجام است. وی گفت: یکی از چالش‌های حوزه انرژی، حوزه صنایع معدنی و فولادی است، لذا هماهنگی‌هایی برای بازدید صاحبان این صنایع از پارک و تشکیل جلسات کاربردی داشته‌ایم و با معرفی ظرفیت‌های شرکت‌های موجود، تاکنون برخی از شرکت‌های توانمند شناسایی شده و بستر هم‌افزایی و ایجاد اشتغال پایدار آماده شده است. رییس پارک علم و فناوری خراسان رضوی افزود: شرکت‌های بزرگی در پارک فعالیت دارند و با وجود اینکه واحدهای بازاریابی دارند، اما اصلاً نمی‌دانند محصولاتشان در صنایع معدنی و فولادی هم قابلیت استفاده دارد. لذا با برنامه‌ریزی در خصوص احصای توانمندی‌های این شرکت‌ها در حوزه صنایع فولادی و معدنی، فصل جدیدی از فعالیت آن‌ها آغاز خواهد شد. میرزایی شهرابی با اشاره به لزوم اهمیت فناوری در فرآوری صنایع معدنی و فولادی، اظهار امیدواری کرد که با استفاده از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های مراکز رشد و نوآوری و کارآفرینی استان، شاهد جهشی بزرگ در افزایش فرصت‌های شغلی و رشد درآمدها از محل صادرات غیرنفتی مبتنی بر فناوری در حوزه صنایع معدنی و فولادی باشیم. وی با اشاره به لزوم برگزاری نمایشگاه هایی به منظور اشاعه گفتمان فناورانه در استان گفت: توسعه اکوسیستم نوآوری استان (تانا)، رویدادی نوآورانه است که به منظور گسترش زیست‌بوم‌های تخصصی به ابتکار پارک علم و فناوری در استان برگزار می‌شود و در آن صاحبان ایده، سرمایه‌گذاران، مشاوران و شرکت‌های فعال در زنجیره تولید، توزیع و ترویج گرد هم می‌آیند و این حرکت زمینه هم‌افزایی بیش از پیش دغدغه‌مندان حوزه صنایع معدنی و فولادی را همچون حوزه سلامت و کشاورزی ایجاد خواهد نمود. مدیر مرکز نوآوری و شتابدهی ترشیز نیز با اشاره به پتانسیل‌های معدنی این منطقه اظهار کرد: شهرستان‌های کاشمر، بردسکن، خلیل آباد و کوهسرخ ظرفیت‌ مطلوبی در بخش معادن دارند و از مناطق مستعد معدنی در خراسان رضوی محسوب می‌شوند. مجید عاقل تصریح کرد: بیش از ۸۰ معدن طلا، مس، نقره، سنگ‌آهن، گرانیت، کائولن، در این منطقه وجود دارد که می‌توان با استفاده از فناوری‌های موجود برای فرآوری مطلوب آن‌ها برنامه‌ریزی کرد و در توسعه، اشتغال و پویایی منطقه از آن‌ها بیشتر بهره برد. وی با اشاره به اینکه تربیت نیروی کار ماهر یکی از چالش‌های واحدهای معدنی است، اظهار امیدواری کرد که با بهره‌گیری از پتانسیل سازمان فنی و حرفه‌ای و اساتید و صاحب‌نظران دانشگاهی، ضمن کمک به حل این چالش، هم‌افزایی بیشتری را شاهد باشیم. مدیر مرکز نوآوری و شتابدهی ترشیز افزود: معادن و صنایع معدنی منطقه ترشیز فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده است و با توجه به شعار سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش بنیان که سطح بهره‌برداری و بهره‌وری را بیشتر کرده و سطح کیفی را افزایش خواهند داد، ضروری است.