چرایی نگهداشت نخبگان

بازار کار- پژوهش، نوآوری و فناوری از مهم ترین شاخصه های رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و حتی سیاسی هرکشور بحساب می آیند. توفیق در این زمینه زمانی محقق می شود که در برنامه ریزی های کلان کشور، حوزه های علم و فناوری به صورت ویژه مورد توجه قرار گیرند. امروز کشورها برای اثبات قدرت خود در جامعه جهانی تلاش می کنند سرمایه گذاری در حوزه علم و فناوری را بیش از پیش در دستور کار خود قرار دهند. در واقع می توان گفت که امروزه علم، فناوری و نوآوری نمادهایی از رفاه و قدرت ملی و بین المللی شده اند. نتایج بررسی ها در جهان نشان می دهد که پیشرفت فناوری با پیشرفت علمی همسو است بدین معنی که کشورهایی که در توسعه فناوری ها موفق بوده اند لزوماً در حوزه های علمی نیز از کشورهای پیشرو به حساب می آیند. طبیعی است توسعه فناوری منجر به خلق ثروت و رفاه وآسایش جامعه، کاهش نرخ بیکاری و مشکلات مترتب برآن خواهد شد.

توسعه فناوری ها در یک بستر و محیط علمی یا آکادمیک شامل دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و پارک های علم و فناوری و... صورت می گیرد و خمیرمایه این بستر نیروهای باهوش، خلاق، متخصص، نوآور، جسور، متعهد هستند که در قالب دانشجویان مستعد و توانمند و یا اساتید متخصص و متعهد در یک اکوسیستم دانش پایه مشغول فعالیت اند و تحولات کشور را می توانند رقم بزنند. خروج این افراد از بوم یا زادگاه خویش، به بازی نگرفتن یا ایجاد یاس و ناامیدی در آنها و کاستن حس دلبستگی آنها به کشور منجر به توقف یا اختلال در چرخش چرخ دنده های توسعه علمی و فناوری و در نهایت اختلال در توسعه همه جانبه کشور خواهد شد.

نکته قابل تامل اینجاست که کشور برای کسب تخصص و خبرگی نخبگان و ظهور استعدادهای ذاتی آنها متحمل صرف هزینه های مادی و معنوی قابل توجهی می گردد و طبیعی است که بایستی در استفاده از میوه دانش، خلاقیت، نوآوری و توانمندی های ذاتی و اکتسابی نخبگان خود حساس باشد.

حال سوال اینجاست که برای اثربخشی نخبگان و استعدادهای برتر کشور چه باید کرد؟ مقاصد مهاجرت نخبگان چه جذابیت هایی برای آنها ایجاد می‌کند؟ چگونه می توان جذابیت های لازم برای نگهداشت نخبگان کشور و حتی جذب نخبگان سایر کشورها را فراهم کرد.

تجربیات کشورهای پیشرو در زمینه جذب و نگهداشت نخبگان و استعدادهای برتر نشان می دهد که در این کشورها کلیه اجزای اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی به خوبی تعریف شده و کار خود را به نحو مطلوب انجام می دهند. این امر سبب رونق محیط کسب و کار و حذف قوانین دست و پاگیر و مخل انجام فعالیت های اقتصادی می گردد. بنابراین ما هم جهت نگهداشت نخبگان و استعدادهای برترمان، بایستی ابتدائاً در فرهنگ سازی و سپس اجرایی سازی زیست بوم دانش بنیان در کشور بیش از پیش حرکت کنیم. فرهنگ سازی عمومی و ایجاد حساسیت در مسئولین و تصمیم سازان کشور و تدوین قوانین تسهیلگر رونق دهنده محیط کسب و کار دانش بنیان یکی از اقدامات ضروری در این مسیر است، گرچه خوشبختانه اقدامات خوبی در این زمینه  صورت گرفته است و ایجاد قریب به 8000 شرکت دانش بنیان گواه این مدعا است ولی قطعاً این اقدامات کافی نبوده و حتماً اقدامات و تلاش های بیشتری را طلب می کند. قانونگذاری های کارشناسی و اجرای بی کم وکاست این قوانین در این مسیر می تواند بسیار راهگشا باشد.

در حوزه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، تدوین و توسعه رشته های دانشگاهی متناسب با طرح آمایش آموزش عالی (در چارچوب نقشه جامع علمی کشور) در هر دانشگاه، ترویج فرهنگ کسب و کار دانش بنیان و فرهنگ کارآفرینی و ارتقای توانایی علمی فناوری و مهارتی افراد با تأکید بر نیازهای جامعه و ایجاد آمادگی برای پذیرش مسئولیتهای شغلی، پاسخگو کردن دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی به نیازهای محلی، منطقه‌ای، ملی یا بین المللی، توجه به موضوع اشتغال پذیری و توانمندی فارغ التحصیلان در کسب شغل و نظم یابی مجدد حجم آموزش عالی در توازن با رشد اقتصادی کشور، تغییر و بهینه سازی محتوای دروس آموزشی متناسب با نیازهای جامعه، افزایش اختیارات و اثرگذاری دفاتر ارتباط جامعه و صنعت در دانشگاهها، افزایش سهم اثرگذاری دانشگاه ها در جامعه در رده بندی و اختصاص بودجه و امکانات به آنها از جمله اقداماتی است که می تواند در تقویت زیست بوم دانش بنیان کشور موثر واقع شود.

توجه به حکمرانی نخبگانی در کشور و استفاده از ظرفیت های فکری و علمی نخبگان در مدیریت تحولات کشور می تواند مسیر توسعه را بسیار هموارتر نماید. بهره گیری از پیشنهادات کارشناسی نخبگان فرصت مغتنمی است تا کشور با کمترین هزینه های مادی و معنوی مسیر توسعه را طی کرده و بیشترین بهره وری را داشته باشد.

در نهایت بایستی اذعان کرد که نخبگان (با تعریف سند راهبردی کشور در امور نخبگان) به دلیل مرجع بودن در جامعه و اثرگذاری که می توانند در محیط پیرامون خود داشته باشند قادرند در تعیین مسیر حرکت جامعه خود پرچمدار باشند لذا حساسیت نسبت به حفظ و نگهداشت نخبگان عملگرا و متعهد به پیشرفت کشور یک ضرورت اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

حمزه امیری

رئیس بنیاد نخبگان استان لرستان