تازه ها
از مدل اقتصادی پایدارتر و یکپارچگی جهانی شدن اقتصاد گرفته تا افزایش اندازه بخش خصوصی، عدم محدودیت کارگران به دستمزدهای پایین تر، تقویت پیوند بین آموزش عالی و بازارکار در واقع انتقال از مدرسه به کار همه و همه از دلایل حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان است.
امر مهمی که موجب نامگذاری سال ۱۴۰۱ به «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» شد، اگرچه در طول سال های گذشته، توجه به اقتصاد دانش پایه، پیوسته مورد تاکید رهبر انقلاب اسلامی بوده است اما بدون تردید، اقتصادی که بر پایه دانش پیشرفته نباشد با سقوط مواجه خواهد شد و هیچ یک از مؤلفه‌های اقتصاد، بدون مطالعه و علم پیش نخواهد رفت. رقابت پذیری، صادرات، ارتقای کیفیت، انتخاب و تامین مواداولیه، طراحی محصول، افزایش بهره وری و ... همگی نیازمند دانش پیشرفته است و از این رو تولید باید دانش بنیان و مبتنی بر تحقیقات باشد.
برای بررسی عوامل تاثیر گذار و اقدامات لازم برای تحقق شعار سال مبنی بر "تولید، دانش‌بنیان و اشتغال آفرین به سراغ "رسول خالقی" مدیر مرکز نوآوری و توسعه تعاون آذربایجان شرقی و مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان آذربایجان شرقی رفتیم و طی گفت‌وگویی از وی در رابطه با نحوه تحقق شعار سال پرسیدیم که در ادامه می‌خوانیم.
تولید دانش بنیان چیست؟
تولید دانش بنیان، تولیدی است که از تحقیق و توسعه توأم با نوآوری و فناوری نشأت گرفته و از طراحی تا بومی سازی محصول، حاصل فعالیت و دانش نیروی انسانی متخصص داخلی باشد. این نوع تولید است که ضمن اینکه می‌تواند ارزش افزوده داشته، رقابت پذیر نیز باشد و امکان توسعه و بروز رسانی بر اساس نیاز بازار را بدهد تا در نهایت موجب توسعه اقتصادی شود.
وقتی دانش و نوآوری در جریان تولید دخیل باشد؛ یعنی محصول با دانش و فناوری ارزش بالاتری پیدا کرده و محصول دانش بنیان تولید می‌شود و برای این نوع تولید و توسعه محصول نیاز به نیروی انسانی متخصص، تحصیل کرده و نخبه وجود دارد.
وقتی دانش وارد تولید یا خدمات بشود، ارزش افزوده ایجاد می‌کند و این در واقع موجب ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد می‌شود. به همین دلیل و با توجه به نیاز فعلی اقتصادی کشور و ظرفیت نیروی انسانی، دانش بنیان کردن تولید برای کشور یک اولویت بوده و تولید دانش بنیان مهمترین گام در انتقال از اقتصاد منبع بنیان به اقتصاد دانش بنیان است.
تولید دانش بنیان چگونه محقق می‌شود؟
مهمترین موضوع در توسعه اقتصاد دانش بنیان، دانش بنیان کردن تولید بوده و یکی از مهمترین راه‌های دانش بنیان کردن تولید در تمامی ابعاد آن، راه اندازی واحد تحقیق و توسعه در بطن مجموعه تولیدی یا حتی در شروع فعالیت است، که در صورت فعالیت مناسب واحد تحقیق و توسعه پویا؛ تولیدی برخاسته از نیاز بازار، نوآور و فناور خواهیم داشت که تحقق این امر موجب توسعه محصول بر اساس نیاز بازار و فروش مناسب خواهد بود.
مطالعه دقیق مسیر تولید و فناوری در سطح بین‌المللی که فرآیندی نه چندان ساده است؛ می‌تواند به عنوان یک اصل اساسی در انتخاب نوع محصول تولیدی بر آن تکیه کرد، که می‌توان از آن به عنوان عامل موفقیت بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی بزرگ جهان که تماماً برندهای شناخته شده هستند، نام برد.
خوشبختانه در کشور ما نیز به جهت ضرورت امر، فعالیت‌های خوبی صورت گرفته است که با بهره‌مندی از آنها، می‌شود بخشی از تحقیقات اولیه در این حوزه را مرتفع نمود، برای مثال؛ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فهرستی از کالا خدمات دانش بنیان تهیه و بروز رسانی می‌کند که شامل برخی تفصیلات جزئی و مسیر دهی تولید محصول دانش بنیان می‌باشد، که می‌توان با مطالعه فنی و تحلیل بازار نسبت به اقدامات اولیه تولید از آن بهرمند شد.
ضرورت بهره‌مندی از توان دانش و تخصص و متخصصان برای تحقق تولید دانش‌بنیان
یکی دیگر از راهکارهای ضروری در دانش بنیان کردن تولید؛ بهره مندی از توان دانش و تخصص، متخصصین، نخبگان و نیروی انسانی تحصیل کرده است که می‌توانند در ایجاد و عملیاتی کردن ایده‌های نوآورانه و تولید محصولات دانش بنیان نقش کلیدی ایفا کنند.رابطه مستقیمی بین تولید محصول با ارزش افزوده بالا و به کارگیری نیروی انسانی متخصص، تحصیل کرده و نخبه وجود دارد؛ چراکه اگر محصولی با بهره‌گیری از دانش و تخصص نیروی انسانی با ارزش‌تر شود، نیازهای متناسب و در شأن نیروی انسانی شاغل نیز از فروش محصول برآورده و تأمین خواهد شد و بلاتردید چرخه ایده پردازی و نوآوری در توسعه محصول و کسب و کار در جریان خواهد بود و در نتیجه رقابت پذیری و توسعه کسب و کار را به دنبال خواهد داشت و این یعنی تولید و اشتغال دانش بنیان که می‌توانند نیازهای بالفعل و بالقوه همدیگر را پوشش دهند.
لطفا بفرمایید به نظر شما شعار سال تا چه اندازه‌ای محقق شده است؟ آیا به تولید و اقتصاد دانش‌بنیان مدنظر مقام معظم رهبری رسیده‌ایم؟
با توجه به توسعه زیست بوم نوآوری و فناوری کشور در سال های اخیر، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نیز در حال توسعه می باشد،
همچنین تصویب و ابلاغ قانون جهش تولید دانش بنیان نیز یکی از امید بخش‌ترین طرح‌ها و برنامه‌های توسعه اقتصاد دانش بنیان بوده که در صورت تسریع در عملیاتی کردن قوانین مصوب، طبیعتا شاهد افزایش رشد چشمگیری در تحقق توسعه اقتصاد دانش بنیان خواهیم بود، اما تاکنون اقدامی ملموس خصوصا از سوی ارگان‌های متولی در این زمینه صورت نگرفته است تا شرکت های دانش بنیان بصورت اجرایی و عملیاتی بتوانند از مزایای قانون مذکور بهره مند شوند.
موضوع بسیار حائز اهیمت در تحقق شعار سال (تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین) و در واقع توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور مشروط به همکاری تمامی بخش‌های زیست بوم نوآوری و فناوری در کشور می‌باشد، در صورتی که یکی از عوامل به وظایف ذاتی خود آگاهی نداشته و یا از عمل بدان سرباز زنند، به احتمال بسیار بالا نتایج به دست آمده، نتایجی مطلوب نخواهد بود.
برای مثال حتی در صورت تولید محصول با کیفیت از طرف شرکت دانش بنیان، عدم توجه در اعطا مجوزهای لازم به موقع و یا تسهیلات و خدمات ضروری مورد نیاز برای تجاری سازی، قطعاً تجاری سازی و فروش شرکت محصول دانش بنیان را با چالش مواجه خواهد نمود، لذا باید توجه داشت که این موضوع به صورت زنجیروار بهم وابسته می‌باشند.
خوشبختانه قوانین و حمایت‌های قابل توجهی برای توسعه دانش بنیانی در کشور تصویب شده است (قانون جهش تولید دانش بنیان) که می‌شود با عمل به این قوانین و حمایت از تولیدات دانش بنیان، گام‌های مؤثری در افزایش سهم دانش بنیانی و ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد کشور برداشت.در صورت تحقق برنامه‌های تولیدی با بهره گیری از نوآوری، دانش نوین، پیشرفت‌های علمی و در واقع تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی برپایه دانش و تخصص، بدون تردید توسعه اقتصادی محقق می‌گردد و آثار این امر در ایجاد اشتغال پایدار، حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم، کاهش تورم، افزایش رشد اقتصادی، افزایش درآمد سرانه، افزایش رفاه اجتماعی، کم رنگ تر شدن مهاجرت متخصصین، افزایش صادرات هدفمند و چشم گیر، کاهش واردات بی رویه، نمایان خواهد شد.
وظیفه صنایع، بنگاه‌های اقتصادی، کارآفرینان و سرمایه گذاران بخش صنعت، خدمات و کشاورزی در راستای تحقق شعار سال
-راه اندازی واحد تحقیق و توسعه عملیاتی و هدفمند در بطن مجموعه تولیدی
- اهمیت دادن به نوآوری به عنوان یک اصل اساسی در پیشبرد برنامه‌های مجموعه تولیدی
- استفاده از تمامی ظرفیت‌های مجموعه تولیدی جهت تحقق برنامه‌های تولید محصول دانش بنیان و نگاه سرمایه گذار محور به این امر خطیر
- به کار گیری و استفاده از ظرفیت‌های نیروی انسانی متخصص، تحصیل کرده و نخبه در بدنه مجموعه تولیدی به عنوان یک ضرورت
- افزایش سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه در تولید
- ارتقای کارآیی هزینه‌های تحقیق و توسعه
وظیفه ارگان‌های دولتی و ذیربط
- بهبود فضای کسب و کار و رقابت عادلانه با تاکید بر نقش دانش
وظیفه صاحب‌نظران اقتصادی و دولتمردان
_ تدوین و اصلاح برنامه توسعه اقتصادی کشور بر پایه اقتصاد دانش بنیان در تمامی ابعاد
- حمایت از بنگاه‌های اقتصادی دانش بنیان در راستای افزایش سهم شاغلان دارای تحصیلات عالی و گسترش شرایط رقابتی در اقتصاد به منظور ایجاد تقاضا برای استخدام نیروی انسانی متخصص و توجه به تحقیق و توسعه
- سیاستگذاری در راستای عملیاتی نمودن شعار سال تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین در حالت خرد و کلان
- تسهیل و سریع در روند اعطا مجوزهای لازم
- خرید و استفاده از محصولات و خدمات شرکت‌های دانش بنیان در صورت نیاز ارگان ذیربط
- توسعه فرهنگ اقتصاد دانش بنیان در درون لایه‌های مختلف ارگان‌های ذیربط
- تغییر اساسی در استفاده و بکارگیری محصولات و خدمات دانش بنیان و نهادینه کردن همکاری همه جانبه با شرکت‌های دانش بنیان
- برقراری ارتباط بین سهم اعتبارات آموزشی بنگاه‌های اقتصادی و رشد بهره وری
- ارتقای کارآیی هزینه‌های تحقیق و توسعه
*وظیفه حوزه آموزش و مراکز آموزشی و همچنین مدرسین دانشگاه‌ها در راستای تحقق تولید دانش‌بنیان و اشتعال آفرین*
- توجه بیشتر به نیاز بازار کار در تربیت نیروی انسانی متخصص
- تغییر و اصلاح اساسی در امور آموزشی و انطباق واحدهای درسی با نیازهای بازار کار و بر این اساس مهارت افزایی فارغ التحصیلان دانشگاهی
- ایجاد و افزایش برنامه‌های فعالیت عملی دروس کاربردی و دوری از حالت تشریفاتی تحقق این امر
- افزایش سطح آگاهی و معلومات مدرسین از نیازهای بروز بازار کار و تمرکز بر آموزش این بخش‌ها
- بررسی نیازهای تخصصی در تولید محصولات دانش بنیان و ایجاد و سازگار نمودن سیستم آموزشی پاسخگو به این نیازها
وظیفه دانش آموختگان و فارغ التحصیلان
- کسب دانش و مهارت در طول دوره آموزش
- افزایش مهارت از تمامی جهات در رشته تحصیلی و کاری به عنوان یک اصل اساسی
- شناسایی تخصص‌های لازم و افزایش مهارت کاربردی در این حوزه‌ها
- انجام فعالیت‌های عملی و کاربردی نمودن دانش کسب شده
وظیفه شرکت‌های فناور و دانش بنیان
- شناسایی مسیر فناوری برگرفته از بازار محصول دانش بنیان به صورت جامع بین المللی یا حداقل ملی (جهت جلوگیری از اتلاف انرژی بیهوده)
- تولید و توسعه محصولات دانش بنیان با کیفیت و رقابت پذیر و با قابلیت تجاری سازی بالا
- شناخت از تمامی بازیگران زیست بوم نوآوری و فناوری کشور و ظرفیت‌های آنها و استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها در پیشبرد برنامه‌های کسب و کار
- مدیریت صحیح منابع انسانی به عنوان اصلی ترین دارایی مجموعه‌های دانش بنیان
_ تولید محصولات دانش بنیان با محوریت صادرات در صورت ظرفیت در تولید
وظیفه سایر بازیگران زیست بوم فناوری و نوآوری در کشور
سایر بازیگران زیست بوم فناوری و نوآوری کشور اعم از؛ حامیان نمونه سازی و تولید، سرمایه گذاران، متخصصین تجاری سازی و صادرات و ارگان‌های دولتی اعطا کننده معافیت‌ها و کفالت‌ها بر اساس وظیفه ذاتی خود، باید که همه انرژی خود را صرف تأمین نیازهای مجموعه‌های تولیدی دانش بنیان نمایند. تا زنجیره تولید و اشتغال دانش بنیان و به طبع آن توسعه اقتصاد دانش بنیان، قطع نشده و پویا پیشرفت نماید.
وظیفه آحاد مختلف مردم
با توجه به اینکه در وضعیت فعلی اکثر محصولات دانش بنیان، محصولاتی B۲B (محصولی که در یک واحد تولیدی یا بنگاه اقتصادی دیگر کاربرد دارد) هستند، احتمالاً ارتباط مستقیم آحاد مختلف مردم با حوزه تولیدات دانش بنیان متصور نباشد. موضوع بسیار حائز اهمیت در خصوص شناخت از این مجموعه‌ها برای سرمایه گذاری آحاد مختلف مردم هست که از سرمایه گذاری‌های غیر اصولی و غیر مولد در سایر حوزه‌ها متضرر می‌شوند. اما این موضوع بسیار حائز اهمیت، نیاز به فرهنگ سازی عمیق و توسعه همه جانبه کسب و کارهای دانش بنیان را می‌طلبد تا سرمایه گذاری در حوزه دانش بنیانی میان مردم به یک فرهنگ سرمایه گذاری امن و پر سود شناخته شود.
در سالی که مزین به شعار "تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین" است برای تحقق این شعار چه اقداماتی در طی هشت ماهه انجام گرفته است؟
استان آذربایجان شرقی بواسطه ظرفیت بسیار بالا می تواند بعنوان یکی از استان های پیشرو در توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور باشد در سال های اخیر در برخی از حوزه ها موفقیت ها و پیشرفت هایی صورت گرفته ولی از حیث توسعه همه جانبه در این زمینه جایگاه مناسبی در سطح ملی محقق نشده بود.
در سال جاری بواسطه ایجاد ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان و اشتغال آفرین و کمیته های تخصصی تحت نظارت ستاد که ذیل استانداری آذربایجان شرقی می باشد، توسعه اکو سیستم فناوری و دانش بنیانی پیشرفت خوبی داشته و از جمله موارد زیر ساختی؛ افتتاح دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی در استان، افتتاح پردیس فناوری دانشگاه تبریز، اختصاص بودجه های مناسب برای توسعه بخش فناوری و دانش بنیانی در استان و ایجاد انسجام، یکپارچگی و وحدت رویه در توسعه اقتصاد دانش بنیان و اجتناب از موازی کاری و فعالیت های جزیره ای و سایر فعالیت های زیرساختی و امید بخش، تحقق پیدا کرده است.
ارسال نظرات