نگاهی به آمار مهاجرت ایرانیان / صاحبان کدام مشاغل بیشتر مهاجرت می‌کنند؟

به گزارش بازارکار، نگاهی گذرا به آمار مهاجرت ایرانیان به ویژه متخصصان در سال‌های اخیر، به خوبی گویا است که این مسئله در مرز بحران قرار دارد اما به نظر می‌رسد بعضی مسئولان هنوز آن رو جدی نگرفته‌اند. شاید برای همین باشد که بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، چندی پیش هشدار داد: «در خصوص مهاجرت نخبگان، زمان را از دست داده‌ایم.» او در جلسه بررسی چالش‌ها و راهکارهای تدبیر مهاجرت نخبگان، ترک وطن این افراد را یک مسئله پیچیده‌ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توصیف کرد و افزود: «ما در خصوص مهاجرت نخبگان، زمان را از دست داده‌ایم و در برخی از تقسیم‌بندی‌ها، درصد مهاجرت به80 درصد هم رسیده است.» بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در آن نشست هشدار داد: «متاسفانه امروزه درصد قابل توجهی از اساتید، پزشکان و نخبگان میل به مهاجرت دارند و در میان افراد مهاجرت کرده، درصد ماندگاری آن‌ها عدد بالایی است. این میل به مهاجرت به غیر از اساتید و نخبگان، به شرکت‌های دانش‌بنیان و حتی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان هم رسیده و عمق موضوع بیشتر شده است.»

کدام شاغلان بیشتر به ترک وطن تمایل دارند؟

این روزها از فعالان استارتاپی گرفته تا بسیاری از پرستاران و پزشکان یا مهاجرت کرده‌اند یا در فرایند رفتن هستند. این موضوع در مورد کادر پزشکی به مرحله هشدار رسیده. به گونه‌ای دکتر محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی، اخیرا تاکید کرده است که آمارها در مورد مهاجرت پزشکان و متخصصان را باید جدی دانست؛ نه جوسازی. البته آمار دقیقی از تعداد پزشکان، متخصصان و پرستارانی که مهاجرت کرده‌اند اعلام نشده است. چندی پیش دنیای اقتصاد در این مورد نوشت که آمار غیر رسمی در این زمینه 6 تا 10 هزار نفر است. همچنین به گفته «حسین‌علی شهریاری»، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، 10 هزار پزشک از ایران مهاجرت کرده‌اند. چندی پیش، منصوری نمین رئیس شورای هماهنگی نظام پزشکی کشور نیز از مهاجرت 800 ماما از ایران در سال 1401 خبر داد (اعتماد). البته موضوع فقط محدود به کادر درمان نیست. بسیاری از نخبگان و متخصصان رشته‌های فنی و مهندسی و حوزه‌های دیگر نیز یا مهاجرت کرده‌اند یا قصد آن را دارند. در همین زمینه، سایت جاب‌ ویژن اخیرا اعلام کرده است که چهار گروه‌ شغلی، بیشترین تمایل را به مهاجرت دارند؛ «گردشگری و هتلداری»، «خدمات برگزاری همایش‌ و مجالس»، «ترجمه» و «ورزشی و تفریح و سرگرمی».

از مهاجرت نیروهای ماهر تا حضور دانش‌آموزان در میان مهاجران

البته در این سال‌ها موضوع از مهاجرت متخصصان دانشگاهی فراتر رفته است. نیروهای ماهر از جمله آرایشگران، خیاطان و کارگران بخش‌های فنی از جمله جوشکارها و برقکارها نیز به امید کار بهتر و حقوق بیشتر دلاری از ایران مهاجرت کرده‌ و می‌کنند. چند سال قبل موضوع مهاجرت استادکاران خیاطی مثل پیراهن یا شلوار دوزان حرفه‌ای به ترکیه، مشکلاتی را ایحاد کرد و حتی به تعطیلی بعضی کارگاه‌های تولید لباس هم منجر شد. حالا هم رسانه‌ها از جمله روزنامه اعتدال از مهاجرات کارگران فنی به عراق می‌نویسند. این سال‌ها سن مهاجرت نیز کاهش داشته و به دانش‌آموزان دبیرستانی رسیده است. چندی پیش روزنامه اعتماد، از مهاجرت دانش‌آموزان به کشورهایی مانند کانادا و ترکیه نوشت و دلیل آن را ناامیدی نسبت به آینده دانست.

افزایش آمار مهاجرت ایرانیان

در چنین شرایطی، آمارها نیز از افزایش مهاجرت ایرانیان می‌گویند. داده‌‌های منتشر شده از سوی رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد که در دو سال اخیر، آمار ایرانیان ترک وطن کرده نسبت به 30 سال قبل، دو برابر شده است. همچنین طبق بررسی‌های سالنامه مهاجرتی (که در سال گذشته منتشر شد)، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ میلادی، در اروپا و آمریکای شمالی و ترکیه، به‌طور متوسط سالانه حدود ۸۶ هزار ویزا یا اجازه اقامت غیرتوریستی برای ایرانیان صادر شده. بدون احتساب کشور ترکیه، جریان مهاجران ایرانی به دیگر مقاصد مورد اشاره، سالانه در حدود ۶۵ هزار نفر بوده است. در سوی دیگر، در ۱۲ سال اخیر، در مقاصد آمریکا، کانادا، استرالیا، بريتانيا و اتحادیه اروپا، که از جمله مقاصد اصلی مهاجرت ایرانیان محسوب می‎شوند، سالانه به‌طور متوسط حدود ۱۲ هزار ویزا یا اجازه اقامت موقت و دائم کاری برای هم‌وطنان ما صادر شده است. حسین سالار آملی، رئیس اندیشکده چرخه نوآوری نیز اخیرا اعلام کرده که بین 8 تا 10 درصد جمعیت کشور مهاجرت کرده‌اند و این ارقام از متوسط جهانی بیشتر است. در چنین شرایطی، به صورت منطقی مسئولان چاره‌ای غیر از جدی گرفتن آمار مهاجرت ایرانیان ندارند اما به نظر می‌رسد آنها راه انکار، ممنوعیت انتشار آمارها و ایجاد محدودیت برای رصدخانه مهاجرت را در پیش گرفته‌اند.