بزرگترین واقعه بشری، هوش مصنوعی است که اگر کنترل نشود آخرین می‌شود!

در این کارگاه که ویژه اساتید هیئت علمی دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبایی بود، پرفسور فرهاد سراجی؛ استاد تمام دانشگاه تهران، به بررسی و تحلیل چالش ها و کاربردهای هوش مصنوعی پرداخت.

معلم قرن 21 باید تکنولوژی را با تمام ابعادش درک کند

دکتر سراجی بیان کرد: کارکرد این جلسه ها تولید مسئله وسوال است. وقتی ما می‌گوییم استاد قرن 21، این استاد چه شایستگی هایی باید داشته باشد؟ تکنولوژی، یک مفهوم مدرن است که به زعم من اگر کسی ابعادش را در زندگی امروزه درک نکند، درواقع زندگی مدرن را نمی‌تواند درک کند. زندگی مدرن که از 300  سال پیش شروع شده، دو مشخصه دارد که آن سیستم و فناوری است. بنابراین، معلم قرن 21 باید تکنولوژی را با تمام ابعادش درک کند. ما با نسلی که اسمش آلفا یا z است نمی‌توانیم مانند نسل های قبلی رفتار کنیم، چراکه اگر این اتفاق بیفتد، دانش‌آموزان نسبت به مدرسه بی اعتماد می‌شوند و مدرسه و دانشگاه نزد این بچه‌ها تنزل پیدا می‌کند. یکی از نگرانی ها و موانع بسیار بزرگی که ما در حوزه کارآفرینی فناورانه نتوانسته ایم موفق شویم وثروت آفرینی کنیم، نبودن مالکیت فکری است که با وجود هوش مصنوعی، اینها تشدید خواهد شد. آموزش ما، باید فرصت خلق دانش برای شاگردها را فراهم کند.

وی افزود: ما مشاهده می‌کنیم که جمعیت دانشگاه رو به کاهش است؛ که بخشی از آن به خاطر بحث های جمعیتی و بخش دیگر به دلیل همسو نشدن دانشگاه با تحولات است. از اساتید انتظار می‌ر‌ود تسلط موضوعی بر درس داشته باشند. استاد باید بتواند پرسشگری را به شاگردانش یاد بدهد و مهم تر از این ها باید از تکنولوژی شناخت داشته باشد. استاد باید دانش عریض و طویلی از تکنولوژی داشته باشد و همیشه آن را گسترش بدهد که البته این دشواری هایی را نیز به همراه دارد، زیرا ما گاه با دانشجویانی سر و کار داریم که با وجود سن کمی که دارند، یادگیری سریعی در حوزه استفاده از تکنولوژی دارند، اما ما به عنوان اساتیدی که مشغله‌های فراوان داریم، برایمان امکان پذیر نیست. اما یکی از راه های یادگیری برای اساتید، همین یادگیری از دانشجوها و فرزندانمان است.

پرفسور سراجی افزود: همواره باید از تکنولوژی در سه سطح مصرف، نقد و خلق بهره برد. در واقع، ما حداقل باید مهارت مصرف تکنولوژی را داشته باشیم، اما اگر شهروندان فقط به عنوان مصرف‌کنندگان عمل کنند و توانایی نقد و خلق را نداشته باشند، پیامدهای جدی خواهد داشت. بنابراین، باید با دانشجویان درباره این سه سطح صحبت کرده و آن‌ها را تشویق کرد که فقط به مصرف کردن محدود نشوند، بلکه بتوانند به شیوه‌های نقادانه فکر کنند و توانایی خلق نیز داشته باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان این پرسش که "درعصری که به سوی استفاده بیش‌تر ازهوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف حرکت می‌کنیم، آموزش به کدام سمت پیش می‌رود؟"، از اساتید درخواست کرد که بر اساس تخصص و رشته‌ی خودشان، درباره آینده آموزش با حضورهوش مصنوعی بحث کنند.

دانشجو براساس نظردادن دارای قیمت می‌شود نه براساس اطلاعاتش

درپی این چالش، اساتید حاضردر جلسه به موضوعاتی پیرامون این بحث پرداختند. ازجمله دکتر محمد محمدی گرگانی دراین‌باره گفت: در کلاس های ما دیگر اطلاعات، مبنا نیست. ما دوست داریم در کلاس‌های ارشد و دکتری دانشجوها تحلیل اطلاعات داشته باشند، زیرا اطلاعات با امکانات امروز در دست همه قرار دارد، به خصوص در رشته ما که حقوق است می‌گوییم حقوقدان کسی نیست که اطلاعات دارد، بلکه کسی است که بتواند نظربدهد یا استنباط کند. نقطه‌ای که من معلم و استاد می‌توانم کار کنم آنجایی است که دانشجو بتواند به مسئله بپردازد و نظر دهد. یعنی اطلاعات را داشته باشد و آن را تحلیل کند. دانشجو براساس نظردادن دارای قیمت می‌شود نه براساس اطلاعاتش. پس مسئله این است که کارمعلم، اطلاعات دادن نیست، بلکه کارمعلم، تحلیل اطلاعات ومسئله درست کردن است. یکی ازعیب‌های تکنولوژی این است که با دادن اطلاعات بسیار، اساسا افراد را از فکر کردن و نظر دادن بی‌نیازمی‌کند و اگر دانشجویی نظری هم می‌دهد، فکر او بسیار خام است.

آیا هوش مصنوعی به عنوان پدیدآورنده یا خالق، جایگزین انسان می‌شود؟

دکتر محمدهادی میرشمسی یکی دیگر از اساتید حاضر در این جلسه دغدغه‌هایی را مطرح کرد و گفت: من درباره هوش مصنوعی دو دغدغه دارم؛ یکی از این دغدغه ها، موضوع جلسه است و دیگری هم، حوزه رشته کاری من است. من در حوزه حقوق مالکیت فکری کار می‌کنم. در بحث هوش مصنوعی از خیلی وقت پیش این مطرح بوده است که هوش مصنوعی می‌تواند فعالیت خلاقانه داشته باشد. این دغدغه در حوزه مالکیت فکری مطرح است که این ها آیا به عنوان پدیدآورنده یا خالق جایگزین انسان می‌شوند ؟ آیا باید حقوقی به آنها داده شود یا نه؟ این یک بحث مفصل جداگانه است، اما چیزی که از عنوان این جلسه برمی‌آید این است که من معلم که زمانی از گچ و تخته برای آموزش استفاده می‌کردم، الان از این هوش مصنوعی و دیتابیس ها چگونه می‌توانم در آموزش بهتر استفاده کنم به شرطی که اولا نقش خودم به عنوان معلم و دانش من کمرنگ نشود یا از بین نرود یا به نحوی فکر من تعطیل نشود و درعین‌حال ازامکانات روزهم بتوانم استفاده کنم.

 دکتر سراجی در جواب به بیانات اساتید پاسخ داد:  هوش مصنوعی در حال بالغ شدن است و هنوز به مرحله‌ای نرسیده است که بتواند مانند یک انسان پردازش انجام دهد. اخلاق بر هوش مصنوعی ناظر است و اجازه‌ی هرکاری به آن داده نمی‌شود اما چون به اقتصاد و فناوری وصل است، تا جایی که بتواند به صورت تدریجی پیش خواهد رفت و گسترش می‌یابد، درواقع بزرگترین واقعه بشری هوش مصنوعی است، که اگر کنترل نشود آخرین می‌شود. بنابراین ما نباید دید اغوا کننده به آن داشته باشیم، بلکه باید با دید درست به هوش مصنوعی نگاه کنیم.

وی افزود نگرانی هایی وجود دارد از جهت این‌که هوش مصنوعی تا حدی می‌‌تواند کارهای ما را انجام دهد.  یک سری فعالیت های روتین شناختی وجود دارد که هوش مصنوعی بدون تردید جایگزینش خواهد شد، اما یک تعداد فعالیت شناختی غیرروتین داریم که راجع آنها صحبت های زیادی انجام شده است، به عنوان مثال در حوزه مسائل حقوقی که بحث های انتزاعی وجود دارد، هوش مصنوعی با توجه به اطلاعات و مستنداتی که به او داده شود می‌تواند حکم صادر کند ولی یک سری اتصالات و تحلیل هایی نیز نیاز داردکه هوش مصنوعی هنوز قادر به انجام آن نیست.

وی در جواب به این سوال که آیا هوش مصنوعی در آینده  قادر به انجام این تحلیل ها نیز خواهد شد یا نه، پاسخ داد: آنچه شواهد نشان داده، در حوزه گسترش تکنولوژی، اخلاق این اجازه را نداده است و نهاد ها و سازمان های مختلفی مانند یونسکو، درحال تنظیم سندهایی برای حفظ نظام اجتماعی دراین‌باره هستند.

دکتر فرهاد سراجی، در پایان جلسه ابزارهایی کاربردی برای پژوهش به اساتید حاضر در جلسه معرفی کرد و برای آشنایی و شناخت بیشتر دانشجویان با هوش مصنوعی و استفاده از تکنولوژی های نوین درعصر حاضر پیشنهاد کردند که یک فرصت یادگیری درحوزه هوش مصنوعی دراختیار دانشجویان قرار بگیرد وبه طورمثال، هردانشکده چهارجلسه آشنایی با هوش مصنوعی برای دانشجویان برگزار کند.

خبرنگار: زیلان نقشبندی