دوران تحصیل؛ بهترین زمان برای ورود دانشجویان و دانش آموختگان خبرنگاری به بازارکار

انتخاب رشته و متعاقب آن تحصیل و ورود به بازارکار همواره یکی از موضوعات اساسی برای دانشجویان و دانش آموختگان است. رشته‌های ارتباطات، روابط عمومی و روزنامه نگاری و خبرنگاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. پشت میز‌ها و صندلی‌های دانشگاه نمی‌توان خبرنگار شد، باید به دل کار زد و تلاش کرد و مهارت آموخت. باید نوشت تا نویسنده شد، باید به دل حوادث و رویداد‌ها رفت تا بتوان خبرنگار یا روزنامه گاری قابلی شد، باید مهارت‌ها و آموزش‌های روز را دنبال کرد و همواره به روز بود.
۱۷ مرداد "روز خبرنگار" سالروز شهادت محمود صارمی خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی است که به همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران در مزار شریف افغانستان به دست طالبان به شهادت رسیدند. این روز در تقویم فرهنگی و رسانه‌ای کشور بنام روز خبرنگار نامگذاری شده است. فارغ از این نامگذاری خبرنگاری در دنیای امروز با چالش‌های فراوانی همراه است چه اینکه توسعه شبکه‌های اجتماعی و شهروند خبرنگاری و نیز افزایش سواد رسانه‌ای از یک سو و نیز چالش آموزش حرفه‌ای این رشته در نظام آموزشی از سوی دیگر، این رشته را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است.
چالش‌های آموزش روزنامه‌نگاری در ایران
کمبود لوازم و امکانات آموزشی در دانشگاه‌ها مشکل دیگر روزنامه نگاری ما است. ارتباطات بیش از هر علمی تغییرات را به خود دیده است و سرعت این تغییرات بسیار بالا است، ولی متأسفانه ما هنوز در سیستم چندین سال قبل مانده ایم و مباحث پنجاه سال پیش غرب را در دانشگاه‌ها تعلیم می‌دهیم. همچنین در بعضی از دانشگاه‌ها وسایل مورد نیاز مانند رایانه برای خبر نوشتن و بررسی سایت‌ها و اخبار در اختیار دانشجو قرار داده نمی‌شود.
دانشگاه‌های روزنامه نگاری ما چندین مشکل اساسی و پایه‌ای دارند. نکته اول این است که شیوه گزینش دانشجو در دانشگاه‌های ما اشتباه است. نظام آموزشی ما از پایه مشکل دارد به این دلیل که فکر می‌کند دانشجوی تنبل تنها می‌تواند وارد رشته علوم انسانی شود و چاره دیگری ندارد و متاسفانه این قبیل دانشجویان وارد حوزه روزنامه نگاری می‌شوند و علیرغم اینکه ادبیات خوانده اند، اما نمی‌توانند حتی یک انشای خوب بنویسند.
از سوی دیگر محیط دانشگاه‌های روزنامه نگاری ما مشکل دیگر این حوزه است به عنوان مثال در رشته هنر به فرد می‌گویند که طراحی بکند و در واقع کار‌های عملی از دانشجو می‌خواهند، اما در ادبیات و روزنامه نگاری حتی از دانشجو نمی‌خواهیم که یک نامه بنویسد و دانشجو در ترم‌های آخر تازه متوجه می‌شود که وارد چه حوزه‌ای شده است و گاهی مشاهده می‌شود که دانشجو به رشته روزنامه نگاری ابراز بی علاقگی می‌کند و این نشان از گزینش‌های اشتباه ما در دانشگاه دارد.
تجربه و دانش مکمل موفقیت در رشته روزنامه نگاری هستند
احمد توکلی مدرس روزنامه نگاری می‌گوید: کمبود لوازم و امکانات آموزشی در دانشگاه‌ها مشکل دیگر روزنامه نگاری ما است. ارتباطات بیش از هر علمی تغییرات را به خود دیده است و سرعت این تغییرات بسیار بالا است، ولی متأسفانه ما هنوز در سیستم چندین سال قبل مانده ایم و مباحث پنجاه سال پیش غرب را در دانشگاه‌ها تعلیم می‌دهیم. همچنین در بعضی از دانشگاه‌ها وسایل مورد نیاز مانند رایانه برای خبر نوشتن و بررسی سایت‌ها و اخبار در اختیار دانشجو قرار داده نمی‌شود. در نتیجه با این همه مساله بسیار دشوار است که روزنامه نگار حرفه‌ای تربیت کنیم و به قول معروف از کوزه همان برون تراود که در اوست.
تجربه و دانش مکمل یکدیگر هستند و طبیعتاً وقتی شما از راه آموزش مسائل و تکنیک‌هایی را درک می‌کنید در عمل متوجه می‌شوید که دانش صد در صد پاسخگوی شما نیست. فوت و فن‌هایی وجود دارد که در بستر تجربه به دست آید. پس باید هر دو را با هم داشت. اگر کسی بدون علم آکادمیک و یادگیری فنون روزنامه نگاری شروع به کار کند مثل آدمی است که یک مسیر طولانی را پیاده طی می‌کند در حالی که دانش مانند دوچرخه یا موتور سیکلت است. حرفه‌ای شدن کمک می‌کند که مسیر پیشرفت را سریع‌تر طی کنیم؛ بنابراین علم و تجربه در روزنامه نگاری لازم و ملزوم یکدیگر هستند.
ورود افراد به حوزه رسانه و یا ورود شان به رشته روزنامه نگاری در دانشگاه به صورت اتفاقی است و تحت شرایط خاصی وارد این حوزه می‌شوند. به نظر من دوران دانشجویی بهترین فرصت برای دانشجویان این رشته است تا وارد فضای کار شوند و مسائل عملیاتی روزنامه نگاری را یاد بگیرند توصیه من این است که حتی به صورت رایگان هم شده در رسانه‌ها کار کنند چرا که این پلی است بین عمل و تئوری.
یکی از پاشنه آشیل‌های روزنامه نگاری ما عدم تخصص گرایی است. ما نیاز به روزنامه نگار و خبرنگار تخصصی داریم. در دنیایی که سرعت حرف اول را می‌زند تخصص بسیار مهم می‌شود چرا که شما نمی‌توانید همه کاره و یا به نوعی آچار فرانسه باشید و به تمام حوزه‌ها و مسائل بپردازید. اگر می‌خواهیم رشد کنیم باید متخصص شویم
چالش ورود فارغ‌التحصیلان روزنامه‌نگاری به بازارکار
هر سال تعداد زیادی از دانشجویان رشته روزنامه‌نگاری از دانشگاه‌های دولتی همچون دانشگاه تهران، علامه، دانشکده خبر و دانشگاه‌های آزاد و نیز مراکز علمی و کاربردی فارغ التحصیل می‌شوند. آن‌ها برای این‌که بتوانند از روش‌ها و تکنیک‌هایی که در طول سال و در دانشگاه یاد گرفته‌اند، استفاده کنند باید برای کار به مطبوعات، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های نوین مراجعه کنند، اما متاسفانه زمانی که به سمت مطبوعات و خبرگزاری‌ها می‌روند با در‌های بسته روبه‌رو می‌شوند و مورد استقبال قرار نمی‌گیرند.
عباس اسدی، عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در یادداشتی به چالش‌های پیش روی دانش‌آموختگان رشته روزنامه‌نگاری پرداخته است و می‌گوید: متاسفانه به‌رغم تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان رشته روزنامه نگاری، اما تعداد بسیار اندکی از آن‌ها جذب کار می‌شوند. این در حالی است که اگر فارغ‌التحصیلان در دانشگاه خوب آموزش ببینند و به قول معروف بر تکنیک‌ها و روش‌ها سوار باشند و از سوی دیگر هم با اقبال رسانه‌ها برای جذبشان روبه‌رو شوند، حتما شاهد رشد کیفیت در روزنامه‌نگاری خواهیم بود، اما تا به امروز این اتفاق نیفتاده است و به همین دلیل شاهد کیفیت در کار روزنامه‌نگاری نیستیم.
وی می‌افزاید: طبیعی است که اگر ما از تکنیک‌ها و روش‌های جدید در کار روزنامه نگاری استفاده کنیم، می‌توانیم شاهد تحول در مطبوعات و خبرگزاری‌ها باشیم، ولی تمام این حرف‌ها در تئوری باقی مانده است، مگر آن‌که روزنامه‌نگار ذاتاً خودش به‌دنبال تحول در کارش باشد و با بهره‌گیری از توانایی هایش در حرفه‌اش به پیشرفت برسد. در این صورت چنین روزنامه‌نگارانی می‌توانند گزارش، گفتگو، خبر و... را خیلی خوب بنویسند.
مبحث دیگر این است که گاهی دانشجویان بدون شناخت، رشته روزنامه‌نگاری را انتخاب می‌کنند، چون این رشته عنوان دهان پرکن دارد و با پرستیژ همراه است، ولی زمانی که دانشجو وارد دانشگاه می‌شود، متوجه خواهد شد این رشته سختی‌های زیادی دارد، به همین دلیل یا تغییر رشته می‌دهد یا این‌که بعد از فارغ التحصیلی سراغ شغل دیگری می‌رود.
متاسفانه برای فارغ‌التحصیلان رشته روزنامه‌نگاری نه بازار کار خوب موجود است و نه این‌که برای آن‌ها به اندازه کافی ارزش قائل هستند. این در حالی است که در کشور‌های دیگر به فارغ‌التحصیلان بهای زیادی می‌دهند و حتی مزایای مختلف هم به آن‌ها تعلق می‌گیرد. به‌عنوان مثال در فرانسه، فارغ‌التحصیلان وارد روزنامه و خبرگزاری می‌شوند و در همان ماه اول هم حق الزحمه دریافت می‌کنند، اما در کشور ما این طور نیست و اگر نیرویی از دانشگاه به رسانه معرفی شود، این شرایط برایش حاکم نیست.
نکته پایانی
بر کسی پوشیده نیست که جذب فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور در بازار کار منوط به داشتن توانایی‌ها و ویژگی‌هایی است که بخشی از آنهـا می‌بایست در طول دوران تحصیل در دانشگاه در افراد ایجاد شود، در این رابطه نظام آموزش عالی کشور به طور روزافزون در معرض انتقادات و چالش‌های عدم تعادل بازار کار دانش آموختگان است، به نظر می‌رسد عدم تناسب بین فرایند‌ها و مواد آموزشی رشته‌های تحصیلی موجود در دانشگاه‌ها با مهارت‌ها و توانایی‌های مورد نیاز بازار کار، مهمترین عامل موفق نبـودن فارغ التحصیلان در کاریابی و اشتغال است. "دوران تحصیل" بهترین زمان برای ورود دانشجویان و دانش آموختگان خبرنگاری به بازارکار است و این موضوع را هر علاقمند به رشته روزنامه نگاری و خبرنگاری باید بداند.

لیلا قرنفلی