تازه ها
گفت‌و‌گو با افشین صندوقدار، عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی و رئیس مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش‌مصنوعی جهاددانشگاهی
از راهبری پژوهش تا خلق فرصت‌های شغلی در زیست‌بوم هوش‌مصنوعی کشور
مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش‌مصنوعی جهاددانشگاهی در مردادماه ۱۴۰۴ و با ابلاغ رسمی اساسنامه آن توسط ریاست محترم جهاددانشگاهی تأسیس شد. این مرکز به‌عنوان یک نهاد راهبردی و بین‌رشته‌ای، مأموریت دارد تا با نگاهی ملی، هم‌افزایی علمی و فناورانه میان واحد‌های مختلف جهاددانشگاهی را در حوزه هوش‌مصنوعی ایجاد کرده و به هدایت و هماهنگی پروژه‌های ملی در این عرصه بپردازد.
هدف اصلی از تأسیس مرکز، حرکت به‌سوی ایجاد زیست‌بوم هوش‌مصنوعی در کشور، ساماندهی فعالیت‌های علمی، تدوین نقشه راه پژوهش و فناوری، و ارتقای جایگاه ایران در تولید علم و فناوری هوش‌مصنوعی در سطح منطقه‌ای و جهانی است. این مرکز زیر نظر مستقیم ریاست جهاددانشگاهی فعالیت می‌کند و با همکاری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع، در تلاش است تا پیوند مؤثری میان پژوهش، آموزش و صنعت ایجاد نماید. باتوجه به این مهم گفت وگویی ترتیب دادیم با افشین صندوقدار رییس مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی جهاددانشگاهی
انگیزه و ضرورت تأسیس مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش‌مصنوعی چه بود و چه خلأی در زیست‌بوم هوش‌مصنوعی کشور را پر می‌کند؟
در چند سال اخیر، سرعت رشد فناوری هوش مصنوعی در جهان به‌حدی بوده است که بسیاری از کشور‌ها آن را در رأس سیاست‌های علمی و اقتصادی خود قرار داده‌اند. در کشور ما نیز فعالیت‌های متعددی در این حوزه در حال انجام بود، اما پراکندگی آنها مانع از شکل‌گیری هم‌افزایی علمی و هم‌راستایی راهبردی می‌شد. از همین رو، جهاددانشگاهی به‌عنوان نهادی پیشرو در پیوند علم و عمل، تصمیم گرفت مرکزی راهبردی ایجاد کند تا بتواند مسیر پژوهش، سیاست‌گذاری و توسعه هوش‌مصنوعی را به‌صورت منسجم هدایت نماید.
تمرکز مرکز بیشتر بر توسعه فناوری است یا حل مسائل ملی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی لطفاً توضیح دهید؟
هدف از تأسیس این مرکز، ایجاد مرجعیت علمی و پژوهشی در حوزه هوش‌مصنوعی است تا بتواند نقش حلقه واسط میان نهاد‌های پژوهشی، دانشگاهی، صنعتی و حاکمیتی را ایفا کند. در واقع، این مرکز با نگاه آینده‌محور تأسیس شد تا علاوه بر جهت‌دهی به پژوهش‌ها، زمینه کاربردی‌سازی فناوری‌های هوش‌مصنوعی را در بخش‌های مختلف کشور فراهم آورد
مأموریت‌ها، اهداف کلان و جایگاه مرکز در ساختار جهاددانشگاهی چیست؟
مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش‌مصنوعی مأموریت دارد تا به‌عنوان بازوی سیاست‌گذار و هماهنگ‌کننده پژوهش‌های هوش‌مصنوعی در جهاددانشگاهی عمل کند. این مأموریت شامل چند محور اصلی است؛ تدوین نقشه راه پژوهش و فناوری هوش‌مصنوعی، توسعه زیرساخت‌های داده و محاسبات، ایجاد شبکه هم‌افزایی میان واحد‌های جهاددانشگاهی فعال در این حوزه، و هدایت پروژه‌های کلان ملی مرتبط با فناوری‌های هوشمند
بر اساس اساسنامه، مهم‌ترین مسئولیت‌های مرکز در پیشبرد سیاست‌های پژوهشی کشور چیست؟
در اساسنامه مصوب، وظایفی نظیر شناسایی نیاز‌های ملی در حوزه هوش‌مصنوعی، تعامل با نهاد‌های سیاست‌گذار، تعریف اولویت‌های تحقیقاتی و ترویج فرهنگ استفاده مسئولانه از هوش‌مصنوعی نیز برای مرکز تعیین شده‌است. این مرکز با اتکا به ظرفیت گسترده جهاددانشگاهی در حوزه‌های بین‌رشته‌ای، نقش پل ارتباطی بین مراکز تحقیقاتی، صنعت، دولت و دانشگاه را ایفا می‌کند و تلاش دارد این حوزه را از منظر علمی و اجرایی سامان دهد.
از زمان تأسیس مرکز، چه پروژه‌ها و فعالیت‌های شاخصی آغاز شده و در حال پیگیری است؟ لطفاً به نمونه‌های عملی نیز اشاره کنید؟
از زمان ابلاغ رسمی اساسنامه در مردادماه ۱۴۰۴، مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی جهاددانشگاهی گام‌های مؤثری در جهت تثبیت ساختار، تعریف مأموریت‌ها و آغاز پروژه‌های کاربردی برداشته است. در مرحله نخست، شورای راهبردی مرکز با حضور جمعی از نخبگان علمی، مدیران فناوری و اساتید برجسته کشور تشکیل شد و کارگروه‌های تخصصی در حوزه‌های گوناگون از جمله یادگیری ماشین، بینایی رایانه‌ای، پردازش زبان طبیعی، هوش مصنوعی در آموزش و حکمرانی دیجیتال ایجاد گردید.
مهم‌ترین دستاورد‌ها و نتایج حاصل از فعالیت‌های علمی، پژوهشی و اجرایی مرکز چه بوده است؟
از جمله دستاورد‌های شاخص این مرکز، طراحی و توسعه «دستیار هوش مصنوعی حقوقی دادگر» است که با همکاری مؤسسه حقوقی دادگر در حال اجراست. هدف این طرح، ایجاد بستری هوشمند برای دسترسی سریع، دقیق و ساختارمند به قوانین، مقررات و آیین‌نامه‌های کشور است. این دستیار حقوقی می‌تواند به وکلا، کارشناسان، دانشجویان حقوق و حتی عموم مردم در دریافت پاسخ‌های حقوقی مستند و ساده کمک کند. این پروژه گامی عملی در مسیر هوشمندسازی خدمات حقوقی کشور و کاهش خطای انسانی در تفسیر و استناد قانونی به شمار می‌رود و در آینده می‌تواند به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های ملی در تحول دیجیتال نظام حقوقی کشور ایفای نقش کند.
حضور مرکز در نمایشگاه OIC-۱۵ چه دستاورد‌هایی در سطح بین‌المللی داشته و چگونه توانمندی‌های جهاددانشگاهی را معرفی کرده است؟
مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی با حضور فعال در نمایشگاه دستاورد‌های دانش‌بنیان و هوش مصنوعی کشور‌های اسلامی (OIC-۱۵) که در اردیبهشت ۱۴۰۴ در تهران برگزار شد، نقش برجسته‌ای در معرفی توانمندی‌های جهاددانشگاهی در عرصه بین‌المللی ایفا کرد. در این رویداد، جهاددانشگاهی به‌عنوان یکی از نهاد‌های علمی پیشرو، مجموعه‌ای از پروژه‌ها و نوآوری‌های خود را در زمینه‌های هوش مصنوعی در سلامت، طراحی مواد پیشرفته مبتنی بر الگوریتم‌های هوشمند، سامانه خبرگزاری هوشمند و تحلیل داده‌های خبری و ربات هوشمند گیاهی با کاربرد‌های آموزشی و زیست‌محیطی به نمایش گذاشت. این حضور علاوه بر معرفی ظرفیت‌های علمی و فناورانه کشور، موجب تقویت دیپلماسی علمی و گسترش همکاری‌های بین‌المللی میان نهاد‌های دانشگاهی کشور‌های اسلامی گردید.
از دیگر فعالیت‌های مرکز برایمان بفرمایید و توضیح دهید که هر یک چگونه در پیشبرد اهداف علمی و پژوهشی مرکز موثر بوده‌اند؟
از دیگر فعالیت‌های مرکز، برگزاری جلسات متعدد با ریاست خانه معدن ایران و اعضای هیئت مدیره این خانه در خصوص اهمیت و کاربرد هوش مصنوعی در بخش صنعت و معدن بود که در پی آن نشست‌های تخصصی با برخی از معدن‌داران برگزار شد. همچنین، این مرکز به‌عنوان بازوی علمی در نهمین جشنواره «اندیشمندان و دانشمندان جوان» حضور خواهد یافت. برگزاری نشست‌های تخصصی با نمایندگان فراجا البرز، حضور در دومین دوره المپیک فناوری ۲۰۲۵ و برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی با محوریت هوش مصنوعی از دیگر اقدامات مؤثر مرکز بوده است.
سامانه ملی پایش پژوهش‌های هوش مصنوعی چه اهدافی دارد و چگونه به تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری کمک می‌کند؟
مرکز در حال طراحی و توسعه سامانه ملی پایش پژوهش‌های هوش مصنوعی کشور است که با هدف گردآوری و تحلیل داده‌های پژوهشی، نقشه‌ای جامع از فعالیت‌ها، توانمندی‌ها و نیاز‌های علمی کشور ارائه خواهد داد. این سامانه به تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا بر مبنای داده‌های واقعی، برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای توسعه هوش مصنوعی در کشور داشته باشند.
چشم‌انداز مرکز در پنج سال آینده چیست و چه برنامه‌هایی برای توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی در کشور دارید؟
چشم‌انداز مرکز، تبدیل شدن به مرجع ملی در حوزه سیاست‌گذاری، پژوهش و توسعه هوش‌مصنوعی است. تمرکز اصلی بر طراحی نقشه راه ملی هوش مصنوعی جهاددانشگاهی، توسعه زیرساخت‌های داده و ابرمحاسبات، راه‌اندازی سامانه‌های آزمایشگاهی هوش مصنوعی و همکاری گسترده‌تر با دستگاه‌های اجرایی کشور خواهد بود.
مرکز چه برنامه‌هایی برای مهارت‌افزایی نیروی انسانی و ایجاد فرصت‌های شغلی در زیست‌بوم هوش مصنوعی کشور دارد؟
هوش‌مصنوعی نه‌تنها ابزاری برای تسریع فرآیند‌های صنعتی و خدماتی است، بلکه بستری برای خلق مشاغل جدید در حوزه‌های تحلیل داده، طراحی الگوریتم، توسعه نرم‌افزار‌های هوشمند و مدیریت سامانه‌های خودکار محسوب می‌شود. مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی با همکاری واحد‌های جهاددانشگاهی دوره‌های مهارت‌افزایی تخصصی برگزار کرده و ایجاد «مرکز کارآموزی و نوآوری هوش مصنوعی» در دستور کار قرار دارد.
با توجه به دستاورد‌ها و برنامه‌های مرکز، چشم‌انداز شما برای نقش ایران در هوش مصنوعی در سطح منطقه‌ای و جهانی چیست و مرکز چگونه قصد دارد به این هدف برسد؟
مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی جهاددانشگاهی با تکیه‌بر سرمایه انسانی متخصص، پشتوانه علمی جهاددانشگاهی و نگاه ملی، تلاش دارد تا الگویی نو از همکاری میان علم، فناوری و سیاست ارائه دهد. هدف صرفاً توسعه ابزار‌های هوش مصنوعی نیست، بلکه پرورش تفکر هوشمند و توسعه‌محور در جامعه علمی کشور است تا ایران به یکی از قطب‌های علمی هوش مصنوعی در منطقه تبدیل شود و سهمی مؤثر در پیشرفت آینده بشریت داشته باشد.
گفت‌و‌گو: لیلا قرنفلی
ارسال نظرات