گزارش مرکز ملی فضای مجازی از آمار کسب‌وکارهای دیجیتال ۶۰درصد کسب‌وکارهای خرد در پلتفرم‌ داخلی فعال هستند شبکه‌های بومی ۲۳ میلیون کاربر دارند

به گزارش بازارکار به نقل از ایسنا، آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس جمهوری برگزار شد، ابوالحسن فیروزآبادی - دبیر شورای عالی فضای مجازی- در حاشیه این جلسه درباره بسته حمایت دولت از کسب‌وکارهای اینترنتی گفت: استفاده بیشتر از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های داخلی در کشور و ثبات آن بررسی شد و آمارها نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد کسب‌وکارهای خرد در ۱۰ زیرساخت داخلی فعال شده‌اند. دبیر شورای عالی فضای مجازی افزود: در این جلسه شاخص‌هایی از قبیل تحویل بسته‌های پستی بررسی شد که حکایت از رشد قابل توجه نسبت به مرداد و شهریور داشت و نشان‌دهنده بازگشت رونق اقتصادی دیجیتال در حوزه کسب‌کار خرد و فضای مجازی بود. طبق قول وزیر ارتباطات امیدوار هستیم ظرف یک ماه مصوبه حمایت دولت از کسب‌وکارهای اینترنتی اجرایی شود. در این راستا مرکز ملی فضای مجازی امروز اعلام کرد مصاحبه تلویزیونی دبیر شورای‌عالی فضای مجازی در هفدهم آبان ماه سال جاری در خصوص مهاجرت کسب‌وکارهای خرد به سکوهای داخلی، انعکاس نادرست برخی از رسانه‌ها را به همراه داشته است؛ زیرا تاکید فیروزآبادی در این مصاحبه بر «کسب‌وکارهای خرد» بوده که برخی از خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری با حذف عبارت «خرد»، به اشتباه این آمار را به کل کسب‌وکارها تعمیم داده‌اند. از این رو این مرکز، گزارش تشریحی مربوط به آمار ارائه‌شده را جهت تنویر افکار عمومی ارائه داد. طبق این گزارش، پس از بررسی، صحت‌سنجی و تطبیق گزارش‌های آماری منتشره از مراجع ذیل در خصوص اقتصاد اینستاگرام و تطبیق این گزارش‌ها با گزارش‌های رصدی مرکز ملی فضای مجازی، ابعاد مختلف وابستگی اقتصاد دیجیتال کشور به این سکوی خارجی احصاء و به اطلاع تصمیم‌گیران ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ وزارت صنعت، معدن، تجارت؛ سازمان نظام صنفی رایانه‌ای؛ اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنی؛ گزارشات دوره‌ای ایسپا؛ گزارش تجاری تکراسا؛ گزارش بازار تبلیغات تکراسا؛ کمیسیون دانش بنیان و فدراسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق بازرگانی؛ مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) (سپهرا)؛ گزارش‌های منتشره از شرکت‌های بورسی (اپراتورهای ثابت و سیار و...) و گزارش برخی از شرکت‌های بخش خصوصی فعال در زیست بوم فضای مجازی کشور؛ رسانده شده است. آنچنان که در مصاحبه دبیر شورای عالی فضای مجازی به آن اشاره شده است، سکوهای داخلی قابلیت میزبانی از کسب‌وکارهای خرد را داشته و می‌توانند بستر مناسبی برای خرید و فروش و پشتیبانی از صنوف و مشاغل مختلف باشند. جدول زیر ۱۰ سکوی داخلی (که مورد اشاره دبیر شورای عالی فضای مجازی بوده‌اند) را از حیث امکانات کارکردی و تجاری با نمونه مشابه خارجی مقایسه کرده است. امکانات کارکردی به مجموعه‌ای از قابلیت‌های پایه‌ای در سکو اشاره دارد که امکان تعامل، بازخوردگیری، فروش و شبکه‌سازی را برای صاحبان کسب‌وکار فراهم می‌کند. امکانات تجاری نیز به گروهی از مولفه‌ها توجه دارد که امکان بازارسازی را برای بازیگران اصلی اقتصاد دیجیتال فراهم می‌کند.

آنچنان که اقتصاد دیجیتال را در سه لایه‌ی «هسته»، «اقتصاد دیجیتال» و «اقتصاد دیجیتالی‌شده» تقسیم‌بندی می‌کنند، اقتصاد اینستاگرام نیز در این سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است. از مجموع گزارش‌های آماری که در بخش قبل ذکر شد، حجم بازار اینستاگرام در ایران در سال ۷۰ هزار میلیارد تومان است که اگر بخش‌های فاقد آمار را به‌صورت تخمینی به آن اضافه کنیم حداکثر ۷.۳ درصد از اقتصاد دیجیتال کشور را تشکیل خواهد داد. این ۷.۳ درصد نسبت حجم بازار اینستاگرام به کل اقتصاد دیجیتال کشور بوده و سهم اقتصاد اینستاگرام نسبت به تولید ناخالص داخلی بسیار کمتر از این مقدار است. مشروح این آمار بدین صورت است که الف) سهم ترافیک اینستاگرام از کل حجم بازار فروش ترافیک توسط کاروران ارتباطی ثابت و سیار ۵۰ درصد بوده و معادل ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال جمع‌بندی شده است. ب) برآورد میزان حجم بازار اینستاگرام در لایه دوم اقتصاد دیجیتال در حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان در سال برآورد می‌شود. حجم بازار در این بخش محصول فعالیت خدماتی همچون خدمات تبلیغاتی، خدمات پشتیبانی مشتریان، خدمات لجستیک، خدمات راهکار جامع و... است. ج) برآورد حجم بازار «اقتصاد دیجیتال‌شده» با اینستاگرام (شامل صفحات فروش البسه و پوشاک، هنرهای تجسمی و دستی، لوازم آرایشی و بهداشتی، زیورآلات، خدمات آموزشی و ...) ۲۵ هزار میلیارد تومان در سال تخمین زده می‌شود.

مشاغلی که بر بستر اینستاگرام شکل گرفته یا توسعه یافته‌اند را در سه بخش اصلی می‌توان تقسیم‌بندی کرد: پخش اول مشاغل صنفی، این دسته از مشاغل دارای مجوز فعالیت از صنوف مختلف بوده و از شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان بستری برای بازاریابی استفاده می‌کنند. فروش اصلی این دسته از مشاغل در خارج از اینستاگرامو با استفاده از درگاه‌های پرداخت اختصاصی یا به‌صورت حضوری صورت می‌پذیرد. بخش دوم مشاغل خرد، این دسته از مشاغل به‌صورت صنفی فعالیت نمی‌کنند و علاوه بر بازاریابی، از اینستاگرام و دیگر پیام‌رسان‌ها بعنوان ابزار ارتباطی با مشتریان خود استفاده می‌کنند. بر اساس بررسی‌‎های صورت‌گرفته حدود ۴۱۵ هزار صفحه اینستاگرامی متعلق به مشاغل خرد بوده که شامل کسب‌کارهای خانگی و مشاغل زیرپله‌ای هستند. پرداخت این گروه از مشاغل عمدتا بصورت کارت به کارت یا پرداخت در محل انجام می‌شود. بخش سوم، شاغل محتوایی؛ درآمدزایی این دسته از مشاغل مبتنی بر فروش کالا یا خدمات نیست، بلکه از طریق مدیریت صفحات اینستاگرامی و جذب مخاطب اقدام به جذب تبلیغات و درآمدزایی می‌کنند. اگرچه حدود ۶۰ درصد از مشاغل ایجادشده در اینستاگرام در این بخش قرار دارند ولی حجم بازار این گروه ۷.۵ درصد از کل است. بر اساس پیمایش‌ ملی که در شهریورماه سال جاری انجام شده، تنها ۶.۴ درصد از شهروندان خرید اینستاگرامی را ترجیح می‌دهند و دلایلی از قبیل بی‌اعتمادی نسبت به فروشنده و تحویل کالا (۳۹ درصد)، تحویل کالا با مشخصات متفاوت (۱۱ درصد) تاخیر در تحویل کالا (۳ درصد) و عدم امکان شکایت و پیگیری تخلفات (۸ درصد) به‌عنوان مهمترین دلایل بی‌اعتمادی به خرید اینستاگرامی ذکر شده است. بر اساس گزارش‌های دریافتی از سکوهای داخلی و بررسی و صحت‌سنجی آن‌ها، در حال حاضر بیش از یک میلیون کسب‌وکار خرد در ۱۰ سکوی داخلی مشغول به فعالیت هستند. پس از تقاطع‌گیری و حذف موراد مشترک مشخص شد که بیش از ۶۰ درصد از کسب‌وکارهای خرد در سکوهای داخلی مشغول فعالیت هستند. آنچنان که در مصاحبه رئیس مرکز ملی فضای مجازی تاکید شده و در این گزارش نیز نیز توضیح داده شده است، سکوهای داخلی امکانات لازم برای خدمت‌دهی به کسب‌وکارهای خرد را دارا بوده و مصوبه کارگروه اقتصاد دیجیتال، تسهیلات مناسبی را برای این گروه از خدمات در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، سکوهای داخلی هیچکدام از نقاط ضعف بی‌اعتمادی به خرید اینستاگرامی را ندارند و می‌توانند با افزایش اعتماد عمومی نرخ فروش کسب‌وکارهای خرد را به مراتب افزایش دهند. در حال حاضر ۴۱.۸ درصد از جامعه کاربران شبکه‌های اجتماعی (معادل ۲۳ میلیون کاربر یکتا) در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی عضو شده و به کاربران فعال این سکوها تبدیل شده‌اند. تلاش این سکوها برای ارتقاء کمی و کیفی خدمات و تامین حداکثری نیازهای کاربران به مرور موجب افزایش کاربران فعال، افزایش جذب کسب‌وکارهای خرد در سکوهای داخلی و بالتبع رشد و توسعه زیست‌بوم کسب‌وکارهای مجازی در سکوهای داخلی خواهد بود.