نگاهی به جایگاه بازارچه محلی روستایی/ کاهش بیکاری با روستابازارها

۲۰  تا ۲۳ درصد از سهم ارزش افزوده تولیدی کشور در سال‌های مختلف متعلق به روستاها بوده است و در مجموع یک چهارم اقتصاد کشور را روستاییان تأمین می‌کنند. خراسان شمالی بیش از ۸۶۰ روستا دارد و بخش زیادی از جمعیت آن را روستاییان تشکیل می‌دهند. روستاییان قشری زحمت‌کش و تأثیرگذار در بسیاری از حوزه‌ها هستند. آمار بالای جمعیت روستانشین در خراسان شمالی ایجاب می‌کند که مسئولین ارشد استان نگاه ویژه ای به آنان داشته باشند. نیروی انسانی جوان و قوی، زمین‌های مناسب کشت، آب و هوای مناسب، صنعت گردشگری و… از جمله ظرفیت‌های موجود و قابل استفاده است. تولید محصولات لبنی و صنایع دستی جزو ظرفیت‌های برتری است که با برنامه ریزی دقیق و پیگیری‌های لازم، می‌تواند جهش اقتصادی بزرگ و قابل توجهی را برای روستانشینان به ارمغان آورد. نقش بازارهای محلی و روستا محور در رونق اقتصادی روستاییان و تأثیر توسعه این نوع بازار بر مؤلفه‌های رونق اقتصادی که شامل افزایش تولید محصولات روستایی، درآمد، اشتغال، تنوع بخشی و مناسب سازی قیمت محصولات کشاورزی و صنایع دستی است از موضوعات مهم و قابل توجه در رفع معضل بیکاری به شمار می‌آید و می‌تواند در ایجاد اشتغال برای جوانان راهگشا باشد. بانوان پای کار اقتصاد روستا چندی است در روستای ارکان بجنورد، جمعه‌بازار بر پا می‌شود و مردم روستا به طور مستقیم و بدون واسطه، خودشان محصولات‌شان را به فروش می‌رسانند. کشاورزان و دامداران که همواره به علت فروش محصول به دلال، از سود واقعی خود بهره‌ای نمی‌بردند، اکنون با به وجود آمدن جمعه‌بازارها، طعم شیرین کسب سود واقعی را چشیده و بر تولیدات خود نیز افزوده اند. این امر به ویژه برای بانوان روستایی اثرگذار بوده است. یکی از این بانوان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ما در بازار محلی روستا به طور مستقیم محصولات خود را عرضه می‌کنیم و این برای مردم نیز بسیار مفید است. این بانوی روستایی گفت: دیگر نیازی نیست مردم هزینه‌های گزاف و سودهای اضافی به دلالان و واسطه گران پرداخت کنند. وی افزود: با راه‌اندازی بازارهای محلی، دیگر جوانان بیکار نمی‌مانند و در طول هفته نیز برای آنان دغدغه مندی ایجاد می‌شود چرا که مشتریان نه تنها در روزهای جمعه، بلکه در طول هفته هم محصول سفارش می‌دهند. تنوع محصولات در بازارچه محلی روستای ارکان با بیشتر کردن امکانات و رسیدگی به فضای بازارچه ارکان هم تعداد غرفه‌ها نسبت به گذشته افزایش پیدا خواهد کرد و هم بر کیفیت محصولات افزوده خواهد شد. البته هم اکنون در مقایسه با شروع کار، رفته رفته تعداد غرفه‌ها افزایش پیدا کرده و همچنین بر تنوع اقلامی که به فروش می‌رسد نیز اضافه شده است. یکی دیگر از جوانان روستای ارکان در گفت‌وگو به خبرنگار مهر در خصوص محصولات ارائه شده اظهار داشت: در جمعه بازارهای ارکان محصولات متنوعی به فروش می‌رسد. این جوان اهل ارکان گفت: دوغ، ماست، شیر، انواع نان و… از جمله محصولاتی هستند که طرفدار زیادی بین مردم دارند. وی افزود: علاوه بر محصولات لبنی، برخی صنایع دستی که خود مردم زحمت ساخت آن را می کشند نیز به مشتریان عرضه می‌شود. بازار محلی ارکان نمونه موفقی است که می‌توان از آن برای دیگر روستاها هم الگوبرداری کرد و متناسب با شرایط هر روستا آن را بومی سازی کرد. ۵ بازارچه روستایی در خراسان شمالی فعال است کلاته، مدیرکل امور روستایی و عشایر استانداری خراسان شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در بازارچه روستای ارکان صنایع دستی و مواد غذایی ارگانیک ارائه می‌شود. وی افزود: بازارچه محلی برای نخستین بار در روستاهای خراسان شمالی با کمک دهیار و شورا و توجه وزارت کشور صورت گرفته است. کلاته با اشاره به عنایت انجام شده از سوی وزیر کشور به این جریان، گفت: این طرح با همت مردم و مسئولین گسترش خوبی داشته و هم‌اکنون فاز توسعه نیز در حال اجراست. مدیرکل امور روستایی و عشایر استانداری خراسان شمالی با بیان این مطلب که بازارچه محلی ارکان، نمونه اولیه و پایلوت است، گفت: ۵ بازارچه دیگر نیز در استان فعال است. وی افزود: با برنامه ریزی سعی داریم برای هر بخش ۲ بازارچه راه اندازی کنیم تا چرخ اقتصاد روستاها بیش از پیش بچرخد. کلاته گفت: در کنار فروش محصولات لبنی و صنایع دستی مسابقات ورزشی، موسیقی، جشنواره بومی محلی نیز برگزار می‌شود. حفظ اصالت روستاها با فعال کردن ظرفیت آنها محور پیشرفت روستا باید دانش بومی و فکر و توان منابع انسانی هر روستا، قرار گیرد که این فرایند در نهایت به ارزش‌های موجود مربوط می‌شود که این ارزش‌ها، ارزش‌های مردمی است. با این رویکرد هویت و جایگاه اصلی روستا حفظ خواهد شد و روستا به عنوان یک واحد مستقل، اصالت‌های خود را حفظ خواهد کرد. با رونق گرفتن وضعیت اقتصادی و همچنین فعال شدن مردم بومی، هویت و اصالت روستا پایدارتر شده و از سویی میل مهاجرت به شهر نیز کاهش پیدا خواهد کرد. با بهبود وضعیت اقتصادی روستاییان شور و نشاط در روستاها بیشتر می‌شود و مردم زحمت‌کش علاوه بر کسب درآمد، زندگی شادتری را تجربه خواهند کرد. اما با ایستایی در نقطه فعلی و با بسنده کردن به همین تعداد محدود روستا بازار در استان، نمی‌توان انتظار زیادی داشت. از آنجایی که محصولات کشاورزی در کمترین زمان در معرض فساد قرار می‌گیرند ما حتی اگر در تولید محصولات کشاورزی بهترین و با کیفیت ترین محصول را تولید کنیم باید با فرآوری، از ضایعات آن بکاهیم. صنایع تبدیلی و تکمیلی عاملی است که می‌تواند آسیب پذیری محصولات کشاورزی را کاهش دهد و ارزش افزوده آنها را زیاد کند و بهره وری از منابع را افزایش دهد. بخش زیادی از سوغاتی‌هایی که مردم کشور به هنگام سفر به بجنورد در فروشگاه‌های استان تهیه می‌کنند، در روستاها تولید می‌شود. اما آنچه در روستا بازارها دیده می‌شود و آنچه در فروشگاه‌های شهرها به چشم می‌خورد، زمین تا آسمان تفاوت دارد. حال که این امکان برای مردم روستا به وجود آمده تا خود به صورت مستقیم وارد بحث اقتصاد شوند، این ظرفیت نیز وجود دارد تا بتوانند خام فروشی را کنار گذاشته و محصولی با ارزش افزوده بالا تولید کنند که این امر نیازمند توجه ویژه مسئولان است. در نظر گرفتن وام‌هایی با سود کمتر، ایجاد تعاونی‌ها و… راه‌هایی است که رسیدن به این هدف را سرعت می‌بخشد. ایجاد بازار در روستاهای دارای ظرفیت محمدرضا حسین نژاد، استاندار خراسان شمالی، طی بازدید از بازارچه روستای ارکان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: با همین امکاناتی که در روستای ارکان مشاهده می‌شود مثل غرفه‌های مسقفی که احداث شده است، می‌توان طرح‌هایی این‌گونه راه اندازی کرد. وی با اشاره به طرح یاریگران که با هدف ایجاد جامعه سالم و ایمن روستایی در استان در حال اجراست، گفت: در فاز اول با ۲۰ درصد روستاها شروع به کار کردیم و برای سال آینده نیز ۳۰ درصد اضافه می‌کنیم. حسین نژاد بیان داشت: در روستاهایی که امکان بهره برداری وجود دارد باید طرح‌های این‌چنینی که درحال حاضر نمونه موفق آن نیز موجود است را اجرا کنیم. استاندار خراسان شمالی بر توسعه بازارچه‌های روستایی تاکید کرد و گفت: تصمیم داریم طی سال‌های آینده بر تعداد این بازارچه‌های محلی بیفزاییم. بازدید مستمر مسئولین از بازارچه‌های محلی موجب می‌شود تا از نزدیک در جریان آنچه اتفاق می‌افتد قرار گیرند و ظرفیت موجود در روستاها را ببیند و این می‌تواند برای تصمیم گیری برنامه‌های آینده مؤثر باشد. همچنین باعث می‌شود مردم روستا به صورت مستقیم با مسئولان ارتباط داشته باشند و مشکلات خود را بیان کنند. انتظار می‌رود طبق قول مسئولین، سال آینده هم شاهد توسعه بازارچه روستای ارکان و هم شاهد افزایش این بازارچه‌های روستایی در نقاط مختلف استان باشیم.