مردم با ماهیت زنان کارآفرین آشنا نیستند

برای ایجاد یک کارآفرینی، همواره چالش‌های بزرگی وجود دارد. از طرفی باتوجه به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، چالش‌های کارآفرینی زنان نسبت به مردان بیشتر است. بی‌شک توجه اصلی‌ترین حامی اکوسیستم دانش‌بنیان یعنی معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش‌بنیان از بانوان کارآفرین و فناور، امری امیدبخش است، اما چالش‌های فعالیت بانوان در این اکوسیستم روایتگر نفوذ نگرش انتخابی بین زن و مرد، در بدنه این صنعت است و حمایت‌های معنوی نهاد‌های متولی به‌تن‌هایی راهگشای رفع این مشکل نخواهد بود. در حقیقت، نیازمند تغییر نگرش ساختاری در فرهنگ جامعه هستیم.

زنان نقش مهمی در ارتقای اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه ایفا می‌کنند. هویت دادن و استقلال بخشیدن به آنان و فراهم کردن زمینه مشارکت فعال آن‌ها در امور مختلف اقتصادی ـ اجتماعی به‌ویژه فعالیت‌های کارآفرینی، عامل مهمی در انگیزش بیشتر این نیروی عظیم در چرخه‌های تولیدی اجتماعی است. خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی از ارکان اصلی توسعه پایدار هستند. کارآفرینی می‌تواند با ارتقای دانش و ظرفیت‌های علمی زنان، آنان را توانمند سازند و با آموزش اصول توسعه مشارکتی و پرورش اعتماد به نفس، به آن‌ها خدمت موثری کنند. اما باوجود این موضوع، ورود زنان به عرصه کارآفرینی همواره با موانع و محدودیت‌های زیادی روبه‌رو بوده است. آمار‌ها نشان می‌دهد کمتر از ۱۰ درصد از کارآفرینان در ایران زن هستند و عوامل گوناگونی مانع از بروز و رشد استعداد‌های بالقوه زنان در عرصه کارآفرینی شده است.

گاهی در برخی موارد نگرش جامعه نسبت به بانوان کارآفرین، نگاه برابری با مردان ندارد و این نگرش در اکوسیستم دانش‌بنیان هم وجود دارد. تجربه شخصی من نشان داده است که مذاکره و همکاری یک بانوی فعال در عرصه دانش‌بنیان با اهالی صنعت و روسای کارخانه‌های صنعتی که اغلب مرد هستند، فرآیند دشوارتری به‌نسبت یک مرد فعال در حوزه دانش‌بنیان دارد. گاهی اعتماد کمتری به کارآفرینان زن می‌شود و یک بانوی کارآفرین باید تلاش زیادی برای جلب اعتماد افراد داشته باشد. به‌همین‌دلیل تعامل و همکاری برای بانوان فناور نسبت به مردان دشوارتر است.

در برخی مشاغل و فعالیت‌های اقتصادی نیز استفاده از توان و تخصص زنان در درجه دوم اهمیت و انتخاب قرار می‌گیرد. اینکه زنان کارآفرین با مردان کارآفرین یکسان در نظر گرفته نمی‌شوند، نه‌تن‌ها در ایران بلکه در اغلب جوامع در حال توسعه و حتی در برخی جوامع مدرن هم دیده می‌شود.

حمایت‌های متولیان اکوسیستم دانش‌بنیان ناکافی است. فقدان تسهیلات ملموسی که فعالیت بانوان فناور را در عرصه دانش‌بنیان راحت‌تر کند، به‌شدت احساس می‌شود. به‌همین‌دلیل، فناور بودن برای یک بانو به‌نسبت یک مرد دشوارتر است.

چالش اصلی بانوان فناور؛ اعتمادسازی فعالان عرصه‌ای است که در آن فعالیت می‌کند. در برخی موارد نیز، نگرش سنتی حاکم بر جامعه باعث شده است آحاد مردم با ماهیت زنان کارآفرین آن‌طور که باید، آشنا نباشند و در بدنه صنعت، حکایت زنان کارآفرین چندان ملموس نیست. گفتنی است، رفع چالش‌های گفته‌شده در تغییر نگرش عمومی جامعه نسبت به استقلال زنان مهم است. مشکلات فعالیت بانوان فناور و در کل، بانوانی که کسب‌وکار مستقل دارند، زمانی حل می‌شود که برخی از نگرش‌ها اصلاح

در واقع، جنسیت فعالان در عرصه‌های گوناگون اقتصادی و شغلی نباید به‌عنوان یک مولفه تعیین‌کننده در نظر گرفته شود. بنابراین، ابتدا باید زیرساخت‌های فرهنگی لازم ایجاد شود تا پس از آن، انتظار حمایت‌های ویژه از برخی نهاد‌ها نظیر معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش‌بنیان یا صندوق نوآوری و شکوفایی داشت.

باتوجه به تجربه کمتر بانوان از تعاملات در بازار، معمولا نسبت به مردان کمتر ریسک می‌کنند و با داه‌های منطقی‌تری به تعاملات اقتصادی در بازار می‌پردازند. به‌همین‌دلیل احتمال شکست بانوان به‌نسبت مردان کمتر است. در واقع، آن‌ها با اهداف کوتاه‌تر و منطقی‌تری گام در مسیر دانش‌بنیان شدن می‌گذارند و همین امر باعث می‌شود کمتر زمین بخورند و به‌تدریج موفق شوند.

ریسک‌پذیری کمتر بانوان، معمولا باعث ماندگاری و دوام بیشتر آن‌ها در اکوسیستم دانش‌بنیان می‌شود، چراکه آن‌ها با یک برنامه‌ریزی دقیق‌تر و پله پله و با صبر و حوصله بیشتری به فعالیت می‌پردازند، اما برخی مردان با برداشتن گام‌های بزرگ که اغلب از واقعیت‌ها غافل شده‌اند، معمولا بیشتر در این اکوسیستم شکست می‌خورند. گفتنی است، داشتن نگرش انتخابی، در اکوسیستم دانش‌بنیان که اصلی‌ترین رویکردش نوآوری و گسترش تفکرات نو در کسب‌وکار است، خود جای سوال دارد. بانوان ایرانی در هر عرصه و زیست‌بومی در ایران مجال فعالیت دارند و با تولیدات خود نقش پررنگی در رشد و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان داشته‌اند؛ نقشی که نیازمند توجه بیشتر از سوی مسئولان برای بسترسازی توسعه کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان زنان است تا شاهد بهبود و تثبیت جایگاه زنان در زیست‌بوم نوآوری و فناوری و افزایش اثربخشی نقش آن‌ها در توسعه اقتصاد ایران باشیم.

بشری قنبری-فعال دانش‌بنیان