تازه ها
حمید صابرفرزام خبر داد
طرح "تکمیل تحصیلات برای اشتغال" برای کارآفرینی جوانان اجرا می شود
رئیس سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی از اجرای طرح «تکمیل تحصیلات برای اشتغال» به عنوان راهبرد جدید جهاددانشگاهی در مسیر کارآفرینی جوانان خبر داد و گفت: در قالب این طرح فارغ‌التحصیلان دانشگاهی می‌توانند علاوه بر دانش آکادمیک، آموزش‌های تخصصی مرتبط با محیط کاری خود را دریافت کنند.
حمید صابر فرزام جهاددانشگاهی به‌عنوان نهادی برآمده از بطن انقلاب اسلامی و با رسالتی علمی، فرهنگی و فناورانه در طول چهار دهه گذشته همواره تلاش کرده است تا نقشی مؤثر و الهام‌بخش در فرآیند توسعه علمی و اقتصادی کشور ایفا کند. اکنون که در آستانه چهل و پنجمین سالگرد تأسیس این نهاد انقلابی قرار داریم، بازخوانی مسیر پیموده شده و ترسیم افق‌های پیش‌رو، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند؛ به‌ویژه در شرایطی که کشور نیازمند شتاب در تجاری‌سازی دستاورد‌های علمی، حمایت از نوآوری و تقویت پیوند میان دانشگاه، صنعت و جامعه است.
در این میان، سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی به‌عنوان یکی از بازو‌های راهبردی این نهاد، مسئولیت سنگینی در زمینه خلق ارزش اقتصادی از پژوهش‌ها، حمایت از شرکت‌های فناور، توسعه زیست‌بوم نوآوری و تسهیل ارتباط دانشگاه با بازار بر عهده دارد. از هدایت ایده‌های نو به سمت بازار گرفته تا توانمندسازی مراکز رشد، خدمات مالکیت فکری، شبکه‌سازی ملی و بین‌المللی و نیز راه‌اندازی نهاد‌های مالی پشتیبان نوآوری، همه و همه بخشی از مأموریت‌های این سازمان هستند که با هدف شکل‌دهی به اقتصادی دانش‌بنیان و مقاومتی دنبال می‌شوند.
در رابطه با مأموریت‌ها و برنامه‌های سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی در دوره مدیریت جدید این نهاد انقلابی به گفت‌و‌گو با حمید صابرفرزام، رئیس این سازمان پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
جهاددانشگاهی در ۴۵ سال گذشته یکی از بازو‌های علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی بوده است. به نظر شما مهمترین نقاط عطف این نهاد در چهار دهه گذشته چه بوده است؟
جهاددانشگاهی در طول ۴۵ سال گذشته همواره به‌عنوان یکی از بازو‌های علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی ایفای نقش کرده و دارای نقاط عطف متعددی در مسیر تحول و توسعه خود بوده است. نخستین و مهمترین نقطه عطف این نهاد، تأسیس آن در سال ۱۳۵۹ به‌عنوان بازوی اجرایی انقلاب فرهنگی و در چارچوب تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی بود. این نهاد با هدف بازسازی و ساماندهی دانشگاه‌ها در راستای تحقق اهداف انقلاب فرهنگی تشکیل شد. در شرایطی که دانشگاه‌ها پس از انقلاب اسلامی به‌دلیل فضای ناآرام سیاسی و عدم تمرکز علمی برای مدتی تعطیل شده بودند، جهاددانشگاهی مأموریت یافت تا بستر مناسب علمی و فرهنگی را برای بازگشایی مجدد دانشگاه‌ها فراهم کند.
همزمان با این مأموریت، کشور با تحمیل جنگ تحمیلی مواجه شد و جهاددانشگاهی با بهره‌گیری از شناخت خود نسبت به ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها، نقش مهمی در پشتیبانی فنی و علمی جبهه‌های جنگ ایفا کرد. در این مسیر، گروهی از جهادگران نیز در قالب پشتیبانی‌های فنی و مهندسی جان خود را فدا کردند که از جمله می‌توان به شهدای بمباران سوله‌ها و آزمایشگاه‌های تبریز اشاره کرد. در ادامه مسیر، جهاددانشگاهی فعالیت خود را در سه حوزه فرهنگی، پژوهشی ـ فناورانه و آموزشی توسعه داد و پس از پایان جنگ، با توجه به بازگشت کشور به شرایط اداری عادی، تصمیم بر آن شد که این نهاد از مدیریت مستقیم دانشگاه‌ها فاصله گیرد. با وجود برخی پیشنهاد‌ها مبنی بر ادغام یا تغییر ساختار جهاد همانند برخی دیگر از نهاد‌های انقلابی، جهادگران با حفظ روحیه جهادی و بدون اتکا به حمایت‌های ویژه، نقش و جایگاه این نهاد را بازآفرینی کرده و آن را به‌عنوان حلقه واسط میان دانشگاه، صنعت و جامعه تثبیت کردند.
یکی دیگر از نقاط عطف مهم، دوره مدیریت جناب منتظری از سال ۱۳۷۷ است که طی آن جهاددانشگاهی با تمرکز بر فرهنگ‌سازی جهادی و گسترش فعالیت‌ها در حوزه‌های فرهنگی، آموزشی و پژوهشی، شاهد رشد و تولد نهاد‌های علمی متعددی بود. در این دوره، بخش عمده‌ای از پژوهشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌های وابسته به جهاد، سازمان‌ها و مراکز علمی و فرهنگی تأسیس شد و ساختار جهاددانشگاهی به‌طور چشمگیری گسترش یافت. از سال ۱۳۸۵ با تغییر مدیریت و با توجه به شرایط جدید، تمرکز جهاددانشگاهی بیش از پیش بر فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه قرار گرفت، هرچند این تمرکز تا حدودی منجر به کمرنگ شدن نقش فرهنگی این نهاد شد. در دوره مدیریتی جدید و با بازگشت جناب منتظری، مجدداً رویکرد فرهنگی جهاددانشگاهی تقویت شده و تلاش بر آن است تا در کنار فعالیت‌های علمی، پژوهشی و آموزشی، توجه ویژه‌ای به احیای فرهنگ جهادی و نقش‌آفرینی فرهنگی این نهاد صورت گیرد.
شعار جهاددانشگاهی در چهل و پنجمین سالگرد تأسیس «جهاددانشاهی؛ نماد علم، ایمان و تلاش» است. چگونه این سه مؤلفه را در مسیر تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان پیاده‌سازی می‌کنید؟
تحقق این سه مؤلفه در مسیر تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، نیازمند نهادینه‌سازی عمیق مبانی علمی، باورمندی به رسالت‌ها و تلاش خستگی‌ناپذیر در بستر زیست‌بوم نوآوری کشور است. جهاددانشگاهی را می‌توان نمونه‌ای بارز از نهاد اقتصاد دانش‌بنیان در کشور دانست. البته همان‌گونه که همواره در بیانات ریاست جهاد مورد تأکید قرار گرفته است، جهاددانشگاهی یک بنگاه اقتصادی نیست، همان‌طور که یک باشگاه سیاسی نیز نیست. این سخن به معنای بی‌توجهی جهاددانشگاهی به اقتصاد نیست، بلکه مراد آن است که جهاد به دنبال الگو‌های رایج اقتصادی مبتنی بر منطق سرمایه‌داری، سودجویی صرف و تعاملات مبتنی بر منافع اقتصادی متداول نیست. جهاددانشگاهی هرگز قصد ندارد فعالیت اقتصادی خود را صرفاً با هدف کسب سود یا بر پایه ساختار بنگاه‌داری تجاری تعریف کند، بلکه به‌عنوان نهادی فعال در عرصه‌های گوناگون کشور در چارچوبی گسترده و با رویکردی مسئله‌محور عمل می‌کند.
جهاددانشگاهی نمونه‌ای منحصر‌به‌فرد از نهادی است که صد درصد در خدمت منافع ملی بوده و تنها بخش اندکی از منابع خود را از دولت دریافت می‌کند، بدون آنکه از سرمایه‌های درآمدزای مادی بهره‌مند باشد
در حال حاضر، جهاددانشگاهی کمتر از ۲۵ درصد بودجه خود را از منابع عمومی دولت تأمین می‌کند. به‌طور میانگین، طی سال‌های گذشته حدود ۱۷ تا ۱۸ درصد بودجه اداری این نهاد از محل بودجه عمومی دولت تأمین شده است. با وجود این، جهاددانشگاهی در خدمت دولت و نظام است. حتی همین بودجه اندک نیز با سرمایه‌گذاری چند برابری از سوی جهاد، به خدمت فعالیت‌های گسترده این نهاد درآمده است. بخشی از این منابع نیز به منظور حمایت از نهاد‌های همکار و فعال در حوزه‌های مشترک تخصیص می‌یابد و صرفاً برای اداره درون‌سازمانی جهاد به‌کار گرفته نمی‌شود. برخلاف بسیاری از سازمان‌هایی که یا تمام بودجه خود را از دولت دریافت می‌کنند یا از امکاناتی نظیر معادن، کارخانه‌ها یا سایر منابع درآمدزای پایدار برخوردارند، جهاددانشگاهی فاقد این گونه منابع است. تنها سرمایه واقعی جهاد، نیروی انسانی جوان، متخصص و تحصیل‌کرده دانشگاهی آن است.
اگر این نهاد توانسته بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد از بودجه خود را تأمین کند، این موفقیت حاصل ارائه خدمات علمی، فرهنگی و آموزشی از سوی همان سرمایه انسانی دانش‌بنیان است. این امر نشانگر تحقق عملی اقتصاد دانش‌بنیان در جهاد دانشگاهی است؛ نهادی گسترده که بر پایه دانش و تخصص خود تأمین مالی می‌شود. در واقع، جهاددانشگاهی نمونه‌ای منحصر‌به‌فرد از نهادی است که صد درصد در خدمت منافع ملی بوده و تنها بخش اندکی از منابع خود را از دولت دریافت می‌کند، بدون آنکه از سرمایه‌های درآمدزای مادی بهره‌مند باشد. این نهاد انقلابی تنها با تکیه بر توان علمی و فکری متخصصین خود، توانسته دستاوردی عظیم را رقم بزند. از این رو، می‌توان گفت جهاددانشگاهی نماد واقعی اقتصاد دانش‌بنیان است. با توجه به شعار سال، سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نیز تلاش می‌کند در راستای فرهنگ جهادی و سیاست‌های نظام، اقدامات مؤثری را به انجام رساند.
اگر نگاهی اجمالی به نام‌گذاری سال‌ها از سوی مقام معظم رهبری از سال ۱۳۶۹ تاکنون داشته باشیم، درمی‌یابیم که در دهه ۷۰، سه یا چهار سال با محوریت اقتصادی و اشتغال نام‌گذاری شده‌اند. در دهه ۸۰ نیز همین روند ادامه داشته است. اما از ابتدای دهه ۹۰، از ۱۰ سال، ۹ سال به‌صورت مستقیم به مسائل اقتصادی و اشتغال اختصاص یافته‌اند. همچنین، در پنج سال اخیر نیز از سال ۱۴۰۰ تاکنون، تمام سال‌ها به موضوعاتی، چون تولید، تولید دانش‌بنیان، رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها معطوف شده‌اند. جهاددانشگاهی با پیشینه‌ای طولانی در فعالیت‌های دانش‌بنیان، امروز نیز این رسالت را بر دوش دارد که در راستای اهداف نظام، در عرصه اقتصاد و اشتغال دانش‌بنیان فعالیت کند.
سازمان ما که پیش‌تر با عنوان «سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان» شناخته می‌شد، اکنون با رویکردی تازه، بیش از گذشته بر مقوله اشتغال دانش‌بنیان تمرکز دارد. در این چارچوب، ضمن پیگیری موضوعات اقتصادی و فناورانه مرتبط با تجاری‌سازی فناوری، به مقوله اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز توجه ویژه‌ای شده است؛ اشتغالی که مبتنی بر دانش تخصصی افراد باشد. متأسفانه شاهد آن هستیم که برخی از افراد پس از سال‌ها تحصیل و دستیابی به مدارج عالی علمی، ناگزیر به اشتغال در حوزه‌هایی می‌شوند که هیچ‌گونه ارتباطی با تخصص آنان ندارد. این مسئله به معنای اتلاف سرمایه علمی، فکری و زمانی جامعه است و یکی از معضلات جدی کشور به‌شمار می‌رود. بنابراین، لازم است اقدامات مؤثری در این زمینه صورت گیرد که سازمان ما نیز در راستای سیاست‌های کلان جهاددانشگاهی در این حوزه گام برمی‌دارد.
به‌عنوان رئیس این سازمان، مهمترین مأموریت‌ها و اهدافی که در دستور کار دارید چیست؟
تغییر رویکرد این سازمان از ابتدا تاکنون نشان‌دهنده تحولات اساسی در حوزه اشتغال و آموزش در کشور است. در زمانی که مسئله اشتغال به شکل گسترده مطرح نبود، جهاددانشگاهی در سال ۱۳۷۷ با هدف ورود به این حوزه و ایجاد ساختاری با عنوان «سازمان همیاری اشتغال تحصیلات» فعالیت خود را آغاز کرد. این سازمان با توجه به اهمیت موضوع، سال‌ها در این زمینه به فعالیت پرداخت و سپس وارد مباحث اشتغال فارغ‌التحصیلان و تجاری‌سازی فناوری شد. در یک رویکرد جدید و با استدلال اینکه بخش عمده‌ای از مسائل اشتغال مرتبط با حوزه آموزش است، بحث اشتغال از این سازمان تفکیک و به حوزه آموزش جهاددانشگاهی منتقل شد. البته آموزش نقش بسیار مهمی در اشتغال دارد، ولی صرف آموزش کافی نیست. تعداد زیادی از افراد آموزش‌های مختلف را دیده‌اند، اما هنگام ورود به فضای کار، با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند.
یکی از چالش‌های اصلی، انتظار اشتغال تنها از طریق افزایش تحصیلات است. بسیاری از جوانان و دانشجویان پس از گذراندن چندین مقطع تحصیلی انتظار دارند که تحصیلات بیشتر بتواند زمینه اشتغال آنها را فراهم کند؛ در حالیکه واقعیت‌های بازار کار این‌گونه نیست. برای حل این معضل، سازمان ما طرحی را با عنوان «تکمیل تحصیلات برای اشتغال» تدوین کرده است. این طرح به‌گونه‌ای طراحی شده که فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بتوانند علاوه بر دانش آکادمیک، آموزش‌های تخصصی مرتبط با محیط کاری خود را دریافت کنند. برای مثال، مهندس مکانیکی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شود، باید آموزش‌های تخصصی و عملیاتی مرتبط با فعالیت در کارخانه یا سازمان مربوطه را ببیند تا بتواند به‌طور مؤثر وارد بازار کار شود. علاوه بر آموزش تخصصی، سازمان ما بر ارائه خدماتی نظیر راهنمایی شغلی، استعدادسنجی و کمک به تدوین مسیر شغلی افراد تمرکز دارد.
این اقدامات به‌منظور تسهیل ورود جوانان به بازار کار و ایجاد فرصت‌های مناسب شغلی انجام می‌شود. در حال حاضر، موضوع اشتغال در این سازمان به‌صورت جامع و همه‌جانبه دنبال می‌شود. هدف این است که افراد توانمند شوند تا بتوانند به‌عنوان نیروی متخصص در سازمان‌ها و صنایع مختلف استخدام شوند یا خود کسب‌وکار‌های مستقل ایجاد کنند و به خوداشتغالی و کارآفرینی روی آورند. جهاددانشگاهی همچنین با بهره‌گیری از ظرفیت پارک‌های فناوری، مراکز رشد و شکوفایی، زمینه مناسبی برای حمایت و تسهیل فعالیت‌های جوانان فراهم کرده است. این فضا‌ها امکان مشاوره، فعالیت‌های پژوهشی و اجرایی، حمایت‌های مالی و اداری را برای جوانان فراهم می‌کنند تا پس از گذراندن دوره‌های لازم، بتوانند مستقل شده و خدمات ارزشمندی به جامعه ارائه دهند. امید است با ادامه این روند و رویکرد‌های نوین، مأموریت‌های سازمان با موفقیت و در راستای سیاست‌های کلان جهاددانشگاهی تحقق پیدا کند.
آینده اقتصاد دانش‌بنیان در ایران را چگونه می‌بینید و نقش جهاددانشگاهی در این مسیر چیست؟
جوانان و فعالان استارتاپی با همت، استعداد و شور و علاقه‌ای که دارند، به اعتماد نیازمندند. اعتماد به جوانان، تحویل دادن فضای مناسب و همراهی با آنها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در واقع، اعتماد و حمایت کلید موفقیت در مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است و هیچ‌کس نمی‌تواند مدعی شکست در این اعتماد باشد. از آغاز، جهاددانشگاهی بر پایه این فلسفه استوار بوده است. در دوره‌ای که مفاهیمی مانند پارک‌های فناوری، انکوباتور‌ها و شتاب‌دهنده‌ها هنوز وارد ادبیات کشور نشده بودند، جهاددانشگاهی با اعتماد به جوانان و فراهم کردن فضای مناسب، مسیر را برای رشد و شکوفایی آنها هموار کرده است.
در جهاددانشگاهی برخلاف بسیاری از نهاد‌ها و مراکز رشد، هیچ تکلیف یا تسهیلاتی به ما داده نشده است که برای راه‌اندازی پارک‌های فناوری یا مراکز رشد اقدام کنیم، بلکه خود جهاد براساس احساس مسئولیت و تکلیف دست به چنین اقداماتی زده است تا مشکلات و چالش‌های موجود را حل کند
هر چند در سال‌های اخیر فاصله‌ای میان فعالیت‌های جهاد و ارزش‌های اصلی آن در زمینه اعتماد به جوانان و دانشگاهیان ایجاد شده بود، اما هم‌اکنون با رویکردی نوین و بازگشت به این اصول، اطمینان داریم که اگر فضایی مساعد و اعتماد لازم به جوانان و استادان داده شود، مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان با سرعت و کیفیت بالایی پیش خواهد رفت. قطعاً اگر محدودیت‌ها و موانعی که دست و پای فعالان این حوزه را می‌بندند، کاهش پیدا کند، کشور می‌تواند به روز‌های بسیار درخشان و موفقی در زمینه توسعه اقتصادی برسد. جهاددانشگاهی با تجربه و سابقه‌ای که در این حوزه دارد، نقش محوری در ایجاد این فضا و حمایت از جوانان و فعالان دانش‌بنیان ایفا می‌کند و همچنان در مسیر توسعه اقتصادی دانش‌بنیان کشور پایبند به این ارزش‌ها باقی خواهد ماند.
بزرگترین چالشی که در این مسیر با آن روبه‌رو شده‌اید چیست؟
بزرگترین چالشی که در حال حاضر در فضای استارتاپی و فعالیت‌های جوانان دانشگاهی با آن مواجه هستم، فقدان اعتماد به این افراد است. عدم اعتمادی که به جوانان می‌شود و قوانین دست‌وپاگیر، بسیار پیچیده و بروکراتیکی که برای آنها ایجاد شده است، مهمترین مانع در مسیر رشد و پیشرفت ایشان به شمار می‌رود. اگر بتوانیم مسائل اصلی و بنیادین را بهبود بخشیم و حداقل فضا را برای این جوانان سخت‌تر از وضع موجود نکنیم، بقیه مسیر به صورت خودران و طبیعی طی خواهد شد.
بنابراین، نیازی نیست که ما خود قول بدهیم که موتور محرکه باشیم؛ چراکه در این زمینه فقط کافی است فضا را تسهیل کنیم و مانع‌تراشی نکنیم. چالش واقعی در سیستم بروکراتیک و دست‌اندازی‌ها، عدم اعتماد و عدم فراهم کردن فرصت‌های کافی برای دانشجویان و دانشگاهیان است که مانع اصلی در این مسیر محسوب می‌شود
چه پیامی به جوانان و نخبگانی دارید که می‌خواهند در حوزه فناوری و نوآوری فعالیت کنند؟
در جهاددانشگاهی برخلاف بسیاری از نهاد‌ها و مراکز رشد، هیچ تکلیف یا تسهیلاتی به ما داده نشده است که برای راه‌اندازی پارک‌های فناوری یا مراکز رشد اقدام کنیم، بلکه خود جهاد براساس احساس مسئولیت و تکلیف دست به چنین اقداماتی زده است تا مشکلات و چالش‌های موجود را حل کند. نمونه‌ای از این تلاش‌ها، احیای کارخانه تولید سوربیتول است؛ محصولی که پایه بسیاری از دارو‌های کشور محسوب می‌شود. سال‌ها پیش این کارخانه به دلایل فناورانه و تکنولوژیکی با مشکلاتی روبه‌رو و در نهایت تعطیل شد؛ در حالی که نیاز کشور به این محصول به طور کامل از طریق واردات تأمین می‌شد. اما با اعتماد به جوانان، دانشگاهیان و متخصصان داخلی، جهاددانشگاهی توانست این کارخانه را به طور کامل بازسازی و فعال کند؛ به گونه‌ای که امروز این کارخانه به صورت سه شیفت و شبانه‌روزی فعالیت کرده و ۵۰ درصد نیاز کشور را تأمین می‌کند. این اقدام علاوه بر جلوگیری از خروج قابل توجه ارز، موجب برنامه‌ریزی برای توسعه و افزایش ظرفیت تولید شده است تا بتوانیم به‌زودی نیاز کشور را به طور کامل پوشش داده و حتی در آینده صادرات نیز داشته باشیم.
این موفقیت با بهره‌گیری صد درصدی از توان متخصصان داخلی محقق شده و هیچ نیروی خارجی در این فرایند دخیل نبوده است. این مثال فقط یکی از نمونه‌های متعدد درخشان است که نشان می‌دهد با وجود محدودیت‌ها و کمبود امکانات مالی می‌توان با اعتماد به جوانان و نخبگان گام‌های مؤثری در مسیر توسعه فناوری و نوآوری برداشت. پیام من به جوانان این است که حتی با منابع محدود، اگر به شما اعتماد شده و فضای لازم برای فعالیت فراهم شود، کشور می‌تواند به سمت توسعه پایدار و رشد اقتصادی حرکت کند.
گفت‌و‌گو از مجتبی افشار
آگهی استخدام
مطالب بیشتر
ارسال نظرات