پای صحبت‌های معاون جهاد دانشگاهی؛ از تشریح دوره‌های آموزشی تا طراحی آموزش‌ها مبتنی بر انتقال مهارت

جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد انقلابی در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و در زمینه‌های دیگر فعالیت می‌کند. نکته حائز اهمیت این است که جهادگران جهاد دانشگاهی بدون ادعا برای رفع نیازهای جامعه فعالیت می‌کنند که اهم فعالیت‌ آنان در حوزه آموزشی را از معاون آموزشی این نهاد جویا شدیم. محمدمحسن غفوریان معاون آموزشی جهاد دانشگاهی از دوره‌های آموزشی مختلف جهاد دانشگاهی و مهارت محوری در این حوزه صحبت کرد که مشروح گفت‌وگوی ما با غفوریان را در زیر می‌خوانید: دسته‌بندی فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در حوزه‌ آموزش فارس: به طور کلی از فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در بخش آموزش صحبت کنید که چه دوره‌هایی و به چه شکل در جهاد برقرار است؟ غفوریان: معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی به عنوان یکی از چند حوزه عملکردی اصلی این نهاد فعالیت می‌کند، تقریبا فعالیت‌های حوزه آموزشی در مجموعه جهاد از اوایل دهه ۷۰ و بیش از ۳۰ سال است که آغاز شده و در حال حاضر در سه زیرنظام آموزشی خدماتی را ارائه می‌کنیم. فارس: چه زیرنظام‌هایی؟ غفوریان: نخستین زیرنظام آموزشی که جهاد دانشگاهی در آن فعال است، زیرنظام آموزش عالی است که ما ۲ دانشگاه و ۶ موسسه آموزش عالی را زیرمجموعه داریم، 2 دانشگاه جهاد در تهران و یزد مستقر هستند و موسسات آموزش عالی ما در خوزستان، اصفهان، کرمانشاه، گیلان همدان و خراسان رضوی فعالیت می‌کنند. دومین زیر نظام آموزشی جهاددانشگاهی، زیر نظام علمی کاربردی است که ذیل مقررات دانشگاه جامع علمی کاربردی مجوز دارد و فعالیت می‌کند. این زیر نظام حدود ۲۴ هزار دانشجو را به‌عنوان دانشجوی شاغل به تحصیل تحت پوشش دارد، همچنین سومین و گسترده‌ترین زیر نظام آموزشی جهاددانشگاهی آموزش‌های مهارتی و تخصصی کوتاه مدت است که یک شبکه ملی برای این کار داریم و بیش از ۱۶۰ مرکز آموزشی کوتاه مدت در نزدیک به ۹۰ شهر و شهرستان در کشور مشغول به فعالیت هستند و جمعیت فراگیر بیش از ۸۰۰ هزار و بعضاً تا یک میلیون فراگیر را هم در سال پوشش می‌دهد. به طور کلی می‌توانم بگویم که جهاد دانشگاهی سهم ۱۰ درصدی از کل آموزش علمی کاربردی را دارد سومین زیرنظام هم آموزش کوتاه مدت تخصصی است که ما در نزدیک به ۹۰ شهر و شهرستان در کشور حدود ۱۶۰ مرکز آموزش تخصصی کوتاه مدت داریم که تعداد فراگیران این مراکز در سال به حدود یک میلیون نفر می‌رسد. حدود ۶۰۰ عضو هیأت علمی و پژوهشی در بدنه جهاددانشگاهی در پژوهشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها و گروه‌های تخصصی و پژوهشی مشغول به فعالیت بوده و بدنه کارشناسی علمی بسیار خوبی در این مجموعه‌های علمی مستقر هستند. در دوره مدیریتی جدید آقای مسلمی نائینی چه اولویتی در حوزه آموزش برای شما در نظر گرفته شده است؟ غفوریان: در بیش از ۶ ماه گذشته که تغییر مدیریت داشتیم تلاش اصلی ما این بوده که با حفظ گستردگی مخاطبان و جنس فعالیت های جهاد بتوانیم تمرکز خودمان را در اولویت هایی قرار دهیم که مهم‌ترین اولویت برای مجموعه جهاد دانشگاهی با توجه به ماموریت‌هایی که دارد این است که خدمات آموزشی جهاد صرف دانش افزایی نباشد، بلکه ما با توجه به نگاه فرهنگی جهاد و ماموریتی که از ابتدای تاسیس داشته است تلاش می کنیم تقویت زمینه‌های فرهنگی تربیتی و پیوست‌های فرهنگی را در حوزه آموزشی لحاظ کنیم که برای این منظور با حوزه معاونت فرهنگی تعامل داریم و کمک خواستیم که در طراحی برنامه‌ها به ما کمک کنند. ما با حوزه‌های عملکردی دیگر جهاددانشگاهی مانند فرهنگی- پژوهشی و تجاری‌سازی سال‌ها تعامل داشته‌ایم، اما تقویت این تعاملات در دوره جدید و یک سال گذشته در دستور کار جدی قرار داشته است، بر این اساس تا به امروز جلسات مشترک کاری با کل تیم مدیران ارشد دو حوزه فرهنگی و معاونت پژوهش فناوری و با حضور معاونان و مدیران کل برگزار کردیم تا مسائل مشترک بین ما و حیطه‌هایی که قابلیت هم افزایی دارد را کشف کنیم. نکته بعدی افزایش مراکز آموزشی جهاد به لحاظ زیرساخت‌ها، تجهیزات و بازنگری در محتوای آموزشی و به روز رسانی آنهاست. ما مدعی هستیم که جهاد همیشه در کیفیت محتوای آموزشی پیشتازی داشته و نباید این پیشتازی را از دست بدهد بلکه باید تقویت شود که این امر به بهبود مستمر نیاز دارد و تلاشمان این است که تقویت کیفیت آموزشی را در دستور کار قرار دهیم، البته کار زمان بری است و نیاز به برنامه مدون دارد اما سعی کردیم مقدمات کار را با مشارکت خود واحدهای سازمانی پیش ببریم. * ظرفیت وسیع جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش مجازی اولویت دیگری هم که می‌توانم از آن نام ببرم این است که ما ظرفیت بزرگی در حوزه آموزش مجازی داریم و امروز فضای آموزش‌های عمومی و مهارتی در کشور می‌طلبد که از این ظرفیت بیشتر استفاده شود. در این زمینه چه کرده‌اید؟ غفوریان: در این زمینه هم تلاش کردیم دوره‌های جدیدی طراحی کنیم که اگر افرادی در سراسر کشور دسترسی به دوره های حضوری ندارند بتوانند از این دوره‌ها استفاده کنند که این کار هم نیاز به سرمایه گذاری و مشارکت تمام واحدهای جهاد دارد، تلاش داریم با تأمین اعتبار مورد نیاز در زمینه آموزش‌های مجازی هم بتوانیم فعالیت داشته باشیم. در حوزه تولید محتوای الکترونیکی بعضی از واحدهای ما ورود کردند و تجربه‌های خوبی در این مدت کسب شد، تولید محتوای الکترونیکی از اهداف اصلی در برقراری عدالت آموزشی کشور است. چندی پیش مقام معظم رهبری بر توسعه فعالیت‌ها در حوزه هوش مصنوعی نیز تأکید داشتند، آیا جهاد دانشگاهی در زمینه آموزش حوزه هوش مصنوعی هم برنامه‌ای دارد؟ غفوریان: جهاد در حوزه آموزش‌های تخصصی و مهارتی از سال‌های قبل در ۹ گروه در ساختار نسبتا سنتی فعالیت داشته است که یکی از آموزش‌های مهارتی ما علوم کامیوتر بوده که در دوره های تخصصی هم در این زمینه فعالیت‌هایی داشته‌ایم، اما هوش مصنوعی مقوله جدیدی است که ورود به آن سطح دانشی مطلوبی نیاز دارد، در دوره مدیریت آقای مسلمی با نگاه جدیدی شروع شده اما اصل قضیه این است که ما پژوهشکده‌هایی در جهاد داریم که به این موارد ورود می‌کنند. آموزش های ما از پشتوانه علمی، پژوهشی و فرهنگی برخوردار است و امیدواریم تلاش معاونت پژوهشی منجر به خروجی‌هایی شود که در حوزه آموزش هم بتوانیم در حوزه هوش مصنوعی ورود کنیم اما به طور کلی هنوز این کار در مرحله طراحی و برنامه ریزی است. طراحی آموزش‌های مبتنی بر انتقال مهارت در جهاد دانشگاهی با توجه به اینکه آموزش مسأله محور در دستور کار وزارت علوم نیز قرار گرفته است، آیا شما هم در مراکز آموزشی جهاد این موضوع را مدنظر دارید؟ غفوریان: بله، حتما. ما نیازها را بررسی می‌کنیم و براساس آن آموزش‌هایی را در نظر می‌گیریم. میزان اشتغال دانش آموختگان مراکز آموزشی جهاد دانشگاهی چقدر است؟ غفوریان: لزوما همه دانشجویان یا دانش آموختگان ما شاغل نیستند اما در حوزه آموزش عالی از سوی وزارت علوم هم تکالیفی برای همه دانشگاه‌ها بوده است که رصد اشتغال فارغ‌التحصیلان را در همه رشته‌ها در دستور کار داشته باشند، ما تلاشمان این است که تعامل با دانش آموختگان را داشته باشیم که ساختارهایی برای این کار در جهاد ایجاد شده مثلا دفتر ارتباط با صنعت و جامعه داریم که هر دو دانشگاه ما بنیادی را به نام بنیاد کسب و کار ایجاد کردند و تلاش می کنند که توانمندی های مربوط به اشتغال را برای دانشجویان سال آخر فراهم کنند. این ادعای سختی است که بگوییم تمام دانش آموخته‌های ما وارد بازار کار می‌شوند اما تلاش جهاد از ابتدا هم این بوده که نیازهای کشور را شناسایی کرده و بر مبنای آن دوره‌هایی طراحی کنیم، می‌توانیم بگوییم عملکرد ما در این زمینه موفق بوده است به طور کلی آموزش‌های جهاد مبتنی بر انتقال مهارت طراحی می‌شود و معمولا فراگیران ما بیشتر با این هدف گذاری در دوره های ما شرکت می کنند که در راستای ارتقای شخصی و‌کارآفرینی در دوره های ما شرکت می کنند. می توانیم این ادعا را داشته باشیم که خروجی مجموعه فراگیران و دانشجویان جهاد مهارت‌های قابل قبولی برای ورود به بازار کار دارند. ما سعی کردیم توجه و تمرکز اصلی‌مان را در توسعه آموزش‌های مهارتی متمرکز کنیم تا از ظرفیت‌هایی که در جهاددانشگاهی وجود دارد در این زمینه استفاده شود و بیشتر به دنبال ارتقای کیفی و هم افزایی در مجموعه آموزش عالی هستیم و امیدواریم با همراهی مراجع بیرونی مانند وزارت علوم و دانشگاه جامع بتوانیم در این سیاست موفق عمل کنیم. در حوزه هدایت شغلی دانشجویان و دانش‌آموختگان نیز کارهای علمی بسیار خوبی انجام شده که این تجربه‌ها و ظرفیت‌ها همچنان موجود است. جهاددانشگاهی در چند سال گذشته تجربه همکاری خیلی خوبی را با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی داشته است و در این راستا طرحی را در حوزه مشاغل خرد و خانگی از سال ۹۹ شروع کردند که در پایان سال ۱۴۰۱ به اتمام رسید. در این طرح ما متعهد بودیم که ۵۴ هزار و ۲۰۰ شغل را بتوانیم ایجاد کنیم. این‌ها مواردی هم هستند که با ارزیابی خود وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سامانه‌هایی که دارند اطلاعات باید وارد و چک شود و در صورت تأیید، ما بتوانیم طرح را پیش ببریم که این کار انجام شده و مدل بسیار خوبی برای توسعه مشاغل خرد و خانگی در جهاددانشگاهی طراحی شده است. حرکت به سمت طراحی دوره‌های دارای مزیت در بازار برای توسعه آموزش‌های کوتاه مدت باید به سمت طراحی دوره‌های دارای مزیت در بازار حرکت کنیم. دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت در جهاد دانشگاهی از ابتدا به‌صورت مسأله محور و نیاز محور در کشور طراحی شده است، چراکه هم تنوع بسیار زیادی با توجه به منطقه‌ای که این آموزش‌ها ارائه می‌شود وجود دارد و هم این‌که با سرعت بسیار زیادی به روز شونده است. اما باید به سمت طراحی دوره‌هایی برویم که مزیتی در بازار داشته و فراگیرانی علاقه‌مند به پذیرش آن مهارت‌ها باشند. از این رو در بیش از سه دهه از ابتدای فعالیت جهاد تا به امروز بیش از ۲ هزار دوره کوتاه مدت و مهارتی طراحی، تصویب و اجرا شده که بسیاری از این دوره‌ها امروزه دیگر قابلیت اجرا ندارند و دائما این فهرست در حال به روز شدن است. حوزه آموزش و کارآفرینی جدی‌ترین رویکرد در برنامه هفتم توسعه است و در این حوزه رویکرد ارتقای کیفیت مدنظر است، ما هم در جهاد دانشگاهی همین مسأله را مدنظر داریم، بدنه جهاددانشگاهی و بدنه دانشجویی جوان و خلّاق است و یکی از مزایا و ظرفیت‌های ما همیشه همین طور بوده و باید تلاش کنیم ورودی این نیروهای جوان، نخبه و خلاق همچنان به جهاد باز باشد. در زمینه توسعه کمی هم برنامه ریزی دارید؟ غفوریان: در بحث توسعه کمّی معتقدیم که در سال‌های گذشته در جهاددانشگاهی به‌خوبی پیش رفته است و امروز به ارتقای کیفی نیاز جدی داریم، آموزش مدیران، کارشناسان و مدرسان یکی از بخش‌ها و برنامه‌های جدی ما برای آینده است که امیدواریم بتوانیم آن را پیش ببریم تا موجب ارتقای کیفی فعالیت‌هایمان شود. کلام آخر. غفوریان: ما مدعی هستیم جهاددانشگاهی علاوه بر دانش‌افزایی و مهارت افزایی یک وظیفه و مأموریت جدی دیگر در حوزه آموزشی دارد که از انتظارات رهبری معظم از جهاد نیز بوده و آن تربیت جوانان انقلابی، مؤمن و متخصصان کارآمد است که سرلوحه کار ما قرار دارد و تبدیل شدن این امر به برنامه مشارکت جدی همکاران حوزه فرهنگی را می‌طلبد که امیدواریم بتوانیم این بسترسازی را انجام دهیم. امیدواریم امسال بتوانیم بهتر و مناسبت‌تر از سال‌های گذشته به وظایفمان عمل کنیم تا انتظاراتی که از مجموعه جهاددانشگاهی وجود دارد را بتوانیم انجام دهیم.