به گزارش بازارکار به نقل از خبرنگار ایمنا، هنوز خبری از مردم نیست و به جز پاکبان‌هایی که چمن‌ها را آبیاری می‌کنند و پرنده‌هایی که گندم‌های ریخته شده کف زمین را نوک می‌زنند، دیگر کسی دیده نمی‌شود. ساعت کمی از ۹ رد شد و مغازه دارها و یا به اصلاح حاجی بازاری‌ها حجره‌های خودشان را تک و توک باز کرده‌اند. به روبروی قیصریه نزدیک شدم، هر ساعت از شبانه روز که کنار درب اصلی قیصریه باشی یکی دو نفر نشسته‌اند و انگشتر می‌فروشند، بعد از اینکه به قیصریه وارد می‌شوی با حجم زیادی از نقره فروشی و قلم زنی در چهارسو ضرابخانه روبرو می‌شوی، البته چندتایی هم عتیقه فروش هستند. از اینجا که چند قدمی جلوتر بروی در سمت چپ کوچه ملک یا به اصطلاح بازار سنتی را می‌شود دید، اینجا مرکز فرش اصفهان است که از قدیم‌الایام هرکس که قصد خرید فرش داشته حتماً سری به اینجا می‌زده است. از سرای چیت سازها رد شدم و به سمت بازار رنگرزها رفتم، ساعت حدود ۱۰ شد و از خلوتی اول صبح خبری نبود، کم و بیش حجره‌ها باز شده بودند؛ پرداخت و برجسته، نخ و نقشه، تابلو فرش، قاب سازی، فرش ماشینی و فرش دستباف از اسم‌هایی بود که روی بیشتر مغازه‌های اینجا نقش بسته بود، از پله‌های اولین مغازه پایین رفتم و بعد از یکی دو دقیقه مرد جوانی به استقبالم آمد. شاگرد مغازه بود و مرا به استاد خود معرفی کرد؛ حاجی یکی از قدیمیان بازار فرش اصفهان است است که در سال‌های گذشته مویی در این حرفه سپید کرده است، نگاهی به تابلوهایی که به دیوار حجره اش آویزان است می‌اندازد و می‌گوید: «من صادراتچی بودم اما دیگر خبری از صادرات نیست، ناچار به خرده فروشی شده‌ام.»

کارمان شده نشستن و وقت گذرانی!

وی ادامه می‌دهد: دو سال است بازار فرش کاملاً در رکود فرو رفته و دیگر خبری از مشتریان سابق نیست؛ مشتری اصلی فرش دستباف ایرانی خارجی‌ها هستند و بازار داخلی سهم کمی در فروش فرش دارد همین است که کار اصلی فرش فروشان نشستن کنار مغازه و وقت گذرانی شده است! به سراغ یکی دیگر از مغازه‌های پاساژ رفتم تا علت رکود بازار فرش را جویا شوم، او هم از قدیمی‌های بازار است؛ حاج محمد صدایش می‌کنند، از شاگردی شروع کرده و تاکید می‌کند که قدیم‌ها بازار مثل امروز نبود. او وضعیت بازار فرش دستباف را وخیم می‌داند و می‌گوید: فرش ایران شناسنامه ندارد، همین موضوع منجر شده رقبای خارجی بتوانند به راحتی از فرش ایرانی کپی برداری کنند، هند، چین و پاکستان فرش مشابه ایران تولید و عرضه کرده و قیمت‌هایشان تفاوتی با فرش ایرانی ندارد، آنها بازار فرش را در این سال‌ها از ایران گرفتند!

شاید گردشگران فرش دستباف بخرند!

حاج محمد ادامه می‌دهد: تعداد مشتریان فرش دستباف محدود است و با وجود عرضه گسترده فرش دستباف سایر کشورها، ایران مشتری خود را از دست داده است، کارمان به جایی رسیده که فرش‌ها را به امانت به مغازه‌هایی که در میدان نقش جهان واقع شده و موقعیت بهتری دارند می‌سپاریم شاید یک گردشگر خریدار آن شود! وی تصریح می‌کند: اگر گردشگری تقویت نشود، فرش دستباف بیش از این هم مزین می‌خورد، این گردشگرانی که اکنون در بازار اصفهان می‌بینید توان مالی چندانی ندارند و نمی‌توانند فرش دستباف بخرند و حتی اگر قصد خرید داشته باشند بیشتر از هفت میلیون تومان به همراه خود ندارند.

مشتریان سابق فرش ایرانی از دست رفته‌اند

یکی دیگر از بازاریان از قطع صادرات فرش می‌گوید، موضوعی که توسط بسیاری از صادرکنندگان و عضو اتاق بازرگانی ایران نیز تأیید شده و به نظر می‌رسد حاصل برخی سیاست‌های ارزی است. حاج علی اکبر فرش فروش به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: در چندسال اخیر صادرات به سختی انجام می‌شود زیرا قانونی تحت عنوان رفع تعهد ارزی مصوب شده و می‌توان گفت که صادرات علناً انجام نمی‌شود، اوج صادرات فرش ایران در دهه ۷۰ تا ۹۰ به کشور آلمان بود، با توجه به مشکلاتی که در بخش صادرات و مبادلات ارزی پیش آمد این معاملات کمرنگ شده و حتی به صفر رسیده است. وی ادامه می‌دهد: بیشترین میزان صادرات فعلی فرش به کشورهای عربی مانند سوریه و لبنان است، اما ارز حاصل از این صادرات باید از طریق مسافری بازگردد که آن‌هم به دلیل وجود محدودیت، امکان جابه‌جایی پول قابل توجهی وجود ندارد. کلاهدوزان ادامه می‌دهد: از برخی کشورها مانند امارات و قطر جا به جایی پول از طریق صرافی انجام می‌شود که زمان زیادی طول می‌کشد تا پول از صرافی به حساب ما واریز شود، اکنون حدود سه ماه است که فرش را به تاجر داده‌ام تا در عراق آن را به فروشد، اما هنوز موفق به فروش فرش نشده است. وی تاکید می‌کند: معمولاً زمان زیادی طول می‌کشد تا فرش در بازارهای خارجی فروخته و پول آن به کشور بازگردد، اما قانون تعهد ارزی می‌گوید که ارز حاصل از صادرات در کمتر از شش ماه باید به کشور بازگردد در غیر این صورت معافیت‌های مالیاتی دیگر وجود نخواهد داشت.

فرش ماشینی جایگزین فرش دستباف شده است

یکی دیگر از بازاریان فرش به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بیشترخانواده‌های ایرانی‌ها دیگر فرش ماشینی خریداری می‌کنند و تقریباً می‌توان گفت که در تمام خانه‌ها دیگر فرش ماشینی پهن است، اما درسال‌های قبل بیشتر خانه‌ها فرش دستباف داشتند. وی اضافه می‌کند: مردمان قاره آمریکا شیفته فرش ایرانی هستند و مسافران کشورهای این قاره نیز خود مشوقی برای تبلیغ فرش ایرانی بودند، اما صادرات به این قاره به شکل قبل انجام نمی‌شود، در حال حاضر می‌توان گفت که فرش دستباف و ماشینی تولید ایران به بیشتر کشورهای عربی صادر می‌شود.

چین و پاکستان مشابه فرش ایرانی را تولید می‌کنند

این فروشنده فرش می‌گوید: یکی از علت‌هایی که از دهه ۹۰ به بعد خریداران فرش ایرانی در جهان کمتر شده‌اند این است که چین و پاکستان مشابه فرش ایرانی را تولید می‌کنند، در صورتی که فقط در ظاهر شبیه فرش ایرانی است، اما کیفیت آن متفاوت است. وی ادامه می‌دهد: در حدود ۱۰ سال پیش به تجار و یا به اصطلاح به صادراتچی‌ها جایزه و امتیازات ویژه‌ای در نظر گرفته می‌شد اما امروزه علاوه بر اینکه تمام هزینه‌ها با خود فرد تاجر و یا تولید کننده است، تمام فرایند جا به جایی و فروش به گردن آنها افتاده است. این فروشنده فرش با بیان اینکه هزینه انتقال و فروش فرش در کشورهای خارجی بسیار زیاد است، تاکید می‌کند: یک قالی اگر قرار باشد از ایران به آمریکا صادر و همان جا به فروش برود باید به اندازه نصف قیمت فرش را برای هزینه‌های فروش کنار بگذاریم.  

موتور محرک فرش ایرانی صادرات است

در این خصوص با مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران گفت‌وگویی داشتیم. عبدالله بهرامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: تا پیش از تحریم‌های آمریکا در سال ۹۷ نزدیک به ۲۵ درصد از صادرات سالیانه فرش ایرانی یعنی چیزی در حدود ۱۰۰ میلیون دلار درآمد سالیانه از دست رفت. این تحریم در حالی اتفاق افتاد که پس از آن نیز دولت‌ها حمایتی از فرش به عنوان یک کالای استراتژیک نکرد. وی بابیان اینکه در همان سال بانک مرکزی با تصویب قانون تعهد ارزی ضربه آخر را به صنعت فرش وارد کرد، اضافه می‌کند: تصویب این قانون باعث شد که فرش ایران که در بدترین شرایط تحریم سالانه ۴۰۰ میلیون دلار صادرمی شد به ۵۰ میلیون دلار رسید؛ ایران نزدیک به ۴۰ سال است که در تحریم به سر می‌برد اما هیچ موقع صادرات فرش متوقف و یا به طور کامل قطع نشده بود. مدیر اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران با بیان اینکه در قانون بودجه ۱۴۰۲ به موضوع معافیت صادرکنندگان فرش از بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره شده است، می‌گوید: اما بیش از نیمی از سال سپری شد، اما اثری از اجرای این قانون در صنعت فرش دیده نشد.

هویت بخشی به صنعت فرش با شناسنامه دار شدن محصولات

بهرامی با بیان اینکه شناسنامه دار شدن فرش ایرانی باعث هویت بخشی به این صنعت می‌شود، خاطر نشان می‌کند: وزارت صمت و سازمان استاندارد باید تاریخی را اعلام کنند و پس از آن هر فرشی که قرار است در داخل و یا خارج از کشور به عنوان فرش ایرانی فروخته شود، بدون این شناسنامه امکان پذیر نباشد. وی تاکید می‌کند: برای اولین بار در طول یک قرن، فرش ایرانی جایگاه اول خود را در جهان از سال ۱۳۹۷ و با تصویب قانون تعهد ارزی از دست داده است. این در حالی است که برگشت به بازارهای جهانی کاری بسیار دشوار است.

تسهیلات کم بهره در صنعت فرش دیگر وجود ندارد

مدیر اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران ادامه می‌دهد: واردات مواد اولیه فرش با ارز آزاد است، تسهیلاتی که در حال حاضر به بافنده‌ها داده می‌شود با نرخ ۲۳ درصد است و می‌توان گفت که دیگر تسهیلات کم بهره در صنعت فرش دیگر وجود ندارد. بهرامی تصریح می‌کند: این موضوع باعث بالا رفتن قیمت تمام شده و همچنین موجب از دست رفتن بازارهای جهانی شده است. زیرا کشورهای دیگر با تسهیلات کم بهره و امتیازات ویژه به آسانی فرش را صادر می‌کنند. فرش ایرانی تنها صنعت بومی سازی شده کشور است که تقریباً می‌توان در تمام شهرها و روستاهای ایران بافنده‌هایی را دید که در تولید این محصول مشغول به کار هستند. در سال‌های گذشته بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر به قالیبافی اشتغال داشتند که همراه با خانواده‌های خود و اصناف مرتبطشان جمعیتی حدود ۹ میلیون نفر را در بر می‌گرفت، اما آنها امروزه با چند مشکل اصلی از جمله بالا رفتن قیمت تمام شده، نداشتن شناسنامه برای اصالت فرش، کمبود بافنده، نبود حمایت لازم و به ویژه تصویب قانون تعهد بازگشت ارز حاصل از صادرات مواجه هستند. درواقع در سال ۱۳۹۷ و همزمان با تشدید تحریم‌های ظالمانه آمریکا بانک مرکزی قانون تعهد بازگشت ارز حاصل از صادرات را تصویب و بازه زمانی شش ماهه را برای بازگشت ارز تعیین کرد، این موضوع باعث شد تا بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش نتوانند به خوبی در این صنعت فعالیت کنند.