یک مسئول در دانشگاه فردوسی مشهد مطرح کرد ضرورت توجه به کارایی در انتخاب گیاهان فضای سبز شهری

بهداد علیزاده در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص فضای سبز شهری اظهار کرد: فضای سبز یک شیء لوکس نیست که بخواهیم به عنوان یک کالای اضافه بر نیاز آن را در نظر بگیریم، فضای سبز شهری امری کاملا ضروری است بدون اینکه تصور کنیم می‌شود جایگزینی برای آن متصور بود.

عضو گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز دانشگاه فردوسی مشهد افزود: ما باید برای فضای سبز و توسعه آن استراتژی داشته باشیم که بر مبنای آن برای اجزای گوناگون فضای سبز کارکرد و وظیفه‌ای قائل باشیم که مانند چرخ‌دنده‌های یک ساعت همه با هم استراتژی مدنظر را برآورده کنند. به این منظور که هدف خود را از کاشت درخت در فضای سبز مشخص کنیم؛ آیا هدف تصفیه آلودگی هواست؟ آیا هدف تعدیل دما و کاهش جزایر حرارتی است؟ اگر مشخص شود که هدف ما برای کاشت درخت چیست، سپس می‌توانیم در خصوص گونه‌های مناسب برای رسیدن به آن هدف صحبت کرد.

 وی گفت: در واقع برای ما وظیفه‌ای که بر عهده گیاه در منظر شهری گذاشته‌ایم، مهم است. اگر وظیفه‌ای که بر عهده گیاه گذاشتیم این است که سطح آلودگی هوا را کاهش دهد یا از فرسایش خاک جلوگیری شود، باید گیاهی متناسب با همین هدف استفاده کنیم.

رئیس انجمن علمی منظر ایران تشریح کرد: متاسفانه در فضای سبز این دیدگاه وجود ندارد و معتقدند منظر شهری باید به وسیله گیاهان مختلف سبز باشد و چه بهتر که از گیاهانی استفاده کنیم که آب کمتری مصرف کند، این طرز تفکر و نگاه به فضای سبز شهری کاملا غلط است. همانطور که گفته شد در فضای سبز هر گیاه شغل و وظیفه‌ای دارد که باید آن ‌را به خوبی انجام دهد. به طور مثال اگر می‌خواهیم گیاه سایه ایجاد کند، نمی‌توان از گیاهی استفاده کرد که سطح سبز آن کم باشد ولو اینکه آب کمتری مصرف می‌کند.

دکتر علیزاده ادامه داد: بهتر است قبل هر موضوعی ابتدا راجع به این فکر شود که چه خواسته‌ای از گیاه داریم. اگر لازم است گیاه وظیفه خاصی در منظر شهری بر عهده گیرد و آن را به خوبی انجام دهد، بایستی نیازهای آن را فراهم کنیم، حتی اگر به آب بیشتری نیاز داشته باشد؛ لذا باید ملاک برای انتخاب گیاه و گونه گیاهی مناسب منظر شهری باشد که بتواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد و اگر با این دیدگاه جلو بریم به نتیجه خواهیم رسید.

 لزوم تنوع گیاهان در سطح مشهد

سرپرست فضای سبز دانشگاه فردوسی مشهد در رابطه با گیاهان استفاده شده در فضای سبز سطح شهر مشهد اظهار کرد: گیاهی که بتواند از نظر اکولوژیکی به ما سود برساند برای ما مناسب است. گیاهان سطح شهر مشهد به نظرم خوب هستند اما باید تنوع آن‌ها افزایش یابد؛ به عنوان مثال ما برای مدتی درخت زیتون تلخ با هدف افزایش مقاومت در مقابل کم آبی گسترش دادیم. اما در باد و طوفان سال گذشته، به میزان زیادی سقوط درخت زیتون تلخ را داشته‌ایم، این در حالی است که ما می‌خواستیم مشکلی را حل کنیم ولی متاسفانه مشکلی دیگر را اضافه کردیم. لذا باید بررسی شود چه گیاهی مناسب است که نداریم و آن گیاه را به کمک شکارچیان گیاه به دست آوریم و پس از آنکه مطمئن شدیم یک گیاه تهاجمی نیست، در منظر شهری استفاده کنیم.

وی افزود: گیاه یک پکیج اکولوژیک است و باید در استفاده، عدم استفاده و یا حذف آن از فضای سبز تمام جنبه‌های اکولوژیک آن را در نظر گرفت و توجه به نیاز آبی به تنهایی گره‌گشا نخواهد بود.

علیزاده در خصوص وجود چمن در فضای سبز گفت: همانطور که گفته شد باید پاسخ دهیم که از چمن چه انتظاری داریم. اگر هدف پوشش سطح خاک، جلوگیری از فرسایش، تعدیل دما، کاهش گرد و غبار و جلوگیری از ایجاد ریزگردها باشد، چمن گیاه مناسبی است.

سرپرست فضای سبز دانشگاه فردوسی مشهد گفت: این درست است که باید با توجه به امکانات، گیاهان مورد نیاز خود را انتخاب کنیم اما توجه به کارایی مهمتر است. اگر صرفا بخواهیم گیاهی استفاده کنیم که آب کمتری مصرف کند، شاید کارایی چمن در منظر شهری را نداشته باشد.

علیزاده ادامه داد: در برخی کشورها که بنا به دلایلی از جمله کمبود منابع آبی، کمتر از چمن استفاده می‌شود، فعالیت‌های دیگری را برای جایگزینی کارکردهای اکولوژیکی و زیست محیطی آن انجام می‌دهند. مثلا در شهری مانند دبی، ایستگاه اتوبوس مانند باکسی است که در آن وسایل خنک‌کننده وجود دارد و مردم برای فرار از گرما به آن پناه می‌برند تا در مدت زمانی که منتظر اتوبوس شهری هستند، دچار گرمازدگی نشوند.

عضو گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز دانشگاه فردوسی گفت: من معتقدم که چمن آب استفاده می‌کند اما به میزان آبی که استفاده می‌کند، کارکرد اکولوژیک به ما می‌رساند. برای کاری که چمن انجام می‌دهد، از نظر من گیاهی بهتر از آن نیست.

رئیس انجمن علمی منظر ایران گفت: ما می‌پذیریم که با محدودیت منابع آبی مواجه هستیم. از عوامل موثر در محاسبه سرانه فضای سبزی، میزان جمعیت و متوسط دمای منطقه است. ما می‌دانیم به دلیل تغییر اقلیم با افزایش دما مواجه هستیم، از طرف دیگر جمعیت ثابت و متغیر شهر مشهد رو به افزایش است پس برای آسایش دمایی شهروندان می‌بایست نسبت به گسترش فضای سبز شهری اقدام کنیم. اما فضای سبزی که کارایی لازم را داشته باشد و نه فضای سبزی که صرفا سبز باشد.