۹ رویکرد پژوهشی جهاد کشاورزی در مواجهه با تغییرات اقلیمی

مسعود نجف نجفی در گفت‌وگو با ایسنا درباره رویکردهای اصلی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی در مواجهه با تغییرات اقلیمی اظهار کرد: موضوع اصلی، تولید بذر است، به‌ویژه بذر محصولاتی چون گندم، جو، پنبه، قند، چغندر قند و ذرت که در سبد امنیت غذایی اولویت ماست، زیرا نیاز داریم بتوانیم روی پای خودمان بایستیم.

وی با اشاره به تغییر اقلیم خراسان رضوی یادآور شد: رقم گندمی که ۷ سال گذشته معرفی شده، در ۵ سال آینده ممکن است پاسخگو نباشد، بنابراین با آینده پژوهی‌ و پیش‌بینی‌هایی که از وضعیت آب‌وهوایی انجام می‌دهیم، باید برای ۵ سال آینده یک رقم جایگزین هم داشته باشیم. با در نظر گرفتن اینکه معرفی گندم یک فرآیند ۷ تا ۱۰ ساله است و نیاز به کار جدی دارد، بخش اعظم از وظیفه ما در حوزه تولید بذر قرار دارد.

توجیه اقتصادی استان در درختان هسته‌دار نیست 

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی ادامه داد: همین اولویت را در حوزه باغ‌ها و در معرفی نهال‌ها و رقم‌ها نیز داریم، مثلا در خراسان رضوی تولید سیب توجیه اقتصادی ندارد و اگرچه این محصول متعلق به خراسان رضوی بوده است و از این استان به دیگر نقاط رفته است، اکنون در رتبه چهارم تا پنجم تولید آن در کشور قرار داریم، زیرا توجیه اقتصادی در درختان دانه دار نیست و بدان دلیل که ارقام گیلاس ۳۰ سال قبل جوابگو نیست، باید ارقام جدید گیلاس معرفی شوند.

وی با اشاره به حوزه اقتصادی افزود: گیلاس از ۱۵ خرداد تا ۱۵ تیر برداشت می‌شود و سودجویان بازار در این مقطع باغات گیلاس را به حداقل قیمت از کشاورزان می‌خرند. همکاران ما در جهاد کشاورزی با معرفی ارقامی از گیلاس که در ۱۵ اردیبهشت ماه و یا در اوایل مرداد محصول می‌دهد، رویکردی اقتصادی را در این حوزه در نظر گرفته‌اند.

نجفی بیان کرد: از دیگر سیاست‌های وزارت کشاورزی در استان با توجه به کم‌آبی، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای است که محیط‌های کنترل‌شده‌ای هستند. بنابراین از دیگر کارهایمان پشتیبانی از چنین گلخانه‌هایی به لحاظ سازه، نور، فرآیند کشت، آفت‌های احتمالی و ... است.

 تولید خارج از فصل میوه در داخل گلخانه

وی درباره اهداف جهاد کشاورزی در گلخانه‌ها گفت: برخی از گلخانه‌ها به لحاظ اقتصادی برای سرمایه‌گذار توجیه ندارد، اما سرمایه‌گذاری بر روی آن نباید متوقف شود. در گلخانه‌ها دو مسیر تولید سبزیجات و صیفی‌جات، و تولید و پروش گل و گیاهان زینتی وجود داشته و برای اولین بار در کشور، درختان میوه برای تولید خارج از فصل میوه به داخل گلخانه آورده شده است.

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی درباره کشت میوه‌ها در گلخانه‌ها تشریح کرد: الگوی کشت میوه درخت انگور در حدود ۱۰ گلخانه استان به صورت آزمایشی کشت شده و موفقیت‌آمیز بوده است. در این الگو، انگور مطابق با شرایط گلخانه کشت شده و چندین بار در سال میوه می‌دهد. همچنین زمان میوه‌دهی درختان انگور در گلخانه به گونه‌ای طراحی شده است که مطابق با فصل برداشت معمول انگور نباشد.

وی افزود: با تغییر زمان کشت انگور در گلخانه، انگور در زمان‌های مختلف سال کشت می‌شود و می‌توان از این ظرفیت برای صادرات انگور به تهران، مناطق مرفه نشین، همچنین کشورهای حوضه خلیج فارس به‌منظور ارزآوری به داخل کشور و استان خراسان رضوی استفاده کرد.

نجفی خاطرنشان کرد: علاوه بر انگور که در محیط گلخانه کشت می‌شود، کشت و برداشت گیلاس هم با رویکرد کشت خارج از فصل و میوه‌دهی بیشتر از طریق کشت گلخانه‌ای در حال انجام است.

وی با اشاره به بهره‌وری و استفاده بهینه از آب در کشاورزی گفت: رویکرد اول افزایش بهره‌وری آب در تولید گندم است که با مصرف کمتر آب، میزان بالاتری گندم تولید کنیم. رویکرد دوم، روش آبیاری زیرسطحی کم فشار برای پسته است که هزینه حداقلی برای باغ‌های پسته دارد. به این منظور، باغات پسته با این روش آبیاری می‌شوند و آمار و عملکرد آن‌ها ثبت و با روش‌های مرسوم مقایسه می‌شود.

به دنبال شناسایی و استفاده از منابع جدید خوراک دام و طیور هستیم

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی درباره حوزه علوم دامی و مشکلات خوراک دام و طیور اظهار کرد: تحقیقات علوم دامی شامل دام و طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم است. عمده‌ترین مشکل حوضه دامی در خوراک دام و طیور است. ما در این زمینه وارد کننده هستیم و به دنبال شناسایی و استفاده از منابع جدید خوراک دام و طیور هستیم.

وی با اشاره به استفاده از پسماندها، ضایعات غذایی و منابع جدید برای تولید خوراک دام و طیور، گفت: پسماندها و ضایعات غذایی را می‌توان به بخشی از فرمول کنستانتره موادغذایی طیور تبدیل و جایگزین اقلام وارداتی کنیم. همچنین می‌توان از منابع جدید پروتئینی و کربوهیدراتی برای تغذیه دام و شیلات استفاده کرد.

نجفی افزود: در حوزه آبزیان، غذای ماهیان پرورشی لار و مگس است که منبعی پروتئینی و قندی است که در شرایط استاندارد خشک تهیه و به تغذیه ماهیان می‌رسد، همچنین تغذیه و گیاهان غذایی و بهبود خوراک دام و طیور از اهداف اصلی حوضه علوم دامی است. 

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در ارتباط با بهسازی خاک بیان کرد: خاک برای درمان و بهبود شرایط، نیازمند نمونه‌برداری و آنالیز در محیط آزمایشگاهی است. علاوه بر این، خاک همانند آب منبع اصلی کشاورزی است و نیازمند مراقبت و بررسی است. بدین منظور شرکت‌های تولید کود به‌عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان در حال تقویت و افزایش هستند تا از شور شدن و قلیایی شدن خاک استان خراسان رضوی که به علت تعریق و کمبود آب در حال شور شدن هستند، جلوگیری کنند.

وی با اشاره به چغندر که از محصولات مزیتی استان است، افزود: صنعت چغندر قند در خراسان رضوی متمرکز است و استان‌های همجوار مانند خراسان شمالی، خراسان جنوبی، شاهرود و گلستان مناطق تحت پوشش استان خراسان رضوی در زمینه فرآیند ورود چغندر به کارخانه و تولید قند و شکر از آن هستند.

نجفی در ارتباط با افزایش عملکرد چغندر گفت: چغندر گیاهی بهاره است که در بهار کشت می‌شود و اوج دوران آبدهی آن در تابستان است که با مشکل آب مواجه هستیم. بدین منظور در تلاش هستیم کشت چغندر را از بهار به پاییز انتقال بدهیم تا در فصل بهار فرآیند برداشت آن انجام شود. در نتیجه این عمل، کمک بسیار مفیدی در تامین آب کشاورزی می‌شود.

وی با اشاره به کشت نشایی چغندر بیان کرد: مزیت کشت نشایی بالا بردن عملکرد کشت و پایین آوردن مصرف آب است. در این روش در گلخانه نشاء پرورش پیدا می‌کند، توسط چغندرکار خریداری می‌شود و در مزرعه کشت با عملکرد بسیار بهتر تبدیل به قند و شکر می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی درباره پنبه استان، به‌عنوان دومین تولیدکننده پنبه کشور اظهار کرد: پنبه محصولی مهم و مزیت‌دار برای استان است. بدین منظور باید با رویکرد تولید پنبه‌هایی با کیفیت مناسب برای نخریسی که به لحاظ الیاف ویژگی‌های مد نظر کارخانه‌های تولید پوشاک و نخریسی را داشته باشند، آن را تولید و عرضه کنیم.

وی درباره زعفران که محصول اصلی استان خراسان رضوی است، بیان کرد: بخش عمده فعالیت‌های ما با دو رویکرد کاهش هزینه و اقتصادی کردن تولید زعفران و افزایش عملکرد مزارع زعفران است. در همین راستا مکانیزه کردن مزارع زعفران آغاز شده است که بتوانیم تولید پیاز زعفران را استاندارد کنیم.

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در پایان با اشاره به ضرورت ایجاد مزارع زعفران استاندارد و تولید پیاز زعفران استاندارد، خاطرنشان کرد: با تدابیر اتخاذ شده، عملکرد مزارع زعفران در سال‌های آینده چند برابر خواهد شد و با وجود سختی‌ها و مشقت‌های شغل کشاورزی، همکاران در حال تلاش هستند تا بهترین شرایط را فراهم کنند.