"اشتغال" فرد دارای معلولیت را به جامعه بر می‌گرداند

در حال حاضر بیش از ۷۵۰ هزار نفر در کشور نابینا و کم بینا هستند که مهمترین چالش آنها اجرا نشدن قانون حمایت از معلولان در بحث استخدام و اشتغال است. یافتن شغل و بحث گزینش و استخدام در دستگاه‌های اجرایی، مشکل عمومی همه معلولان بویژه نابینایان و کم بیناست.

به بهانه روز عصای سفید، بازارکار در گفتگویی با دکتر کامران عاروان؛ مدیرعامل جامعه معلولان کشور به بررسی مشکلات جامعه معلولان بویژه نابینایان و کم بینایان در حوزه اشتغال پرداخته است. وی معتقد است؛ اجرایی‌شدن قوانین مرتبط با معلولان، منجر به اشتغال‌زایی آنها می‌شود و بسیاری از مشکلات معلولان و خانواده‌هایشان رفع می‌شود. این گفت‌و‌گو را با هم می‌خوانیم.

آقای دکتر! چه تعداد معلول در کشور وجود دارد؟ و مهمترین مشکلات معلولان در حوزه استخدام، اشتغال و کارآفرینی از نظر شما چیست؟

ابتدا از رسانه بازارکار تشکر می‌کنم که توجه ویژه‌ای به معلولان دارد. بر اساس آماری که اعلام می‌شود بیش از ۱۰ در صد جمعیت کشور را معلولان تشکیل می‌دهند، اما آماری که خود بهزیستی از افراد تحت پوشش اعلام می‌کند، یک میلیون و هشتصد هزار نفر است. چالش اساسی در بحث قانون جامع حمایت از معلولان کشور موضوع اشتغال معلولان است. بحث اشتغال در مواد مختلف این قانون به صورت ویژه دیده شده و دستگاه‌ها موظف به اجرای آن هستند. حداقل باید سه درصد استخدام دستگاه‌های اجرایی باید به معلولان اختصاص یابد، اما این قانون در عمل با مشکلات و چالش‌هایی مواجه است. برخی دستگاه‌ها مثل آموزش و پرورش با وجود احراز شرایط فرد دارای معلولیت، امکان استخدام و جذب ندارند و در عمل با مشکل مواجه می‌شوند.

یعنی می‌فرمایید با وجود صراحت قانون دستگاه اجرایی برای استخدام معلولان همکاری نمی‌کند؟

بله، قانون برای استخدام حداقل سه درصدی معلولان در جذب و استخدام دستگاه‌ها صراحت دارد، اما این قانون در اجرا با مشکلات زیادی مواجه است. سازمان بهزیستی با همکاری تشکل‌های حوزه معلولان تلاش می‌کند این موضوع را تا حدودی حل کند. حرف ما به عنوان یکی از تشکل‌های حامی معلولان این است که مهمترین نیاز یک معلول در شرایط کنونی بحث استخدام و اشتغال معلولان است، همان چیزی که در قانون به آن اشاره و تاکید شده است.

از این آمار چه تعداد را نابینایان تشکیل می‌دهند و مهمترین مشکلات این افراد چیست؟

تعداد افراد کم بینا و نابینا در کشور به بیش از ۷۵۰ هزار نفر می‌رسد. نابینایان و کم بینایان هم مثل دیگر معلولان کشور با مشکل اشتغال و استخدام مواجه هستند. دستگاه‌های اجرایی ترجیح می‌دهند از افراد دارای معلولیت استفاده نکنند و یا کمتر استفاده کنند. همچنین بخش خصوصی در شرایط تعدیل نیرو ترجیح می‌دهد افراد دارای معلولیت را از چرخه کار و اشتغال تعدیل و حذف نماید.

چه تعداد افراد دارای معلولیت بیکار در کشور وجود دارد؟

بررسی‌های آماری ما نشان می‌دهد که بیش از ۴۰ در صد افراد دارای معلولیت با وجود داشتن توانایی کار بیکار هستند. در نظر داشته باشید ممکن است فردی معلول باشد، اما آنها دارای توانمندی‌های بسیاری هستند و توانایی و مهارت‌های خوبی برای کار کردن دارند. چهره‌های فرهنگی، علمی، ادبی و همچنین کارآفرین توانمندی از جامعه معلوان فعل توانستن را معنا کرده‌اند، جامعه، دولت و مردم نباید در قبال ظرفیت کار و تلاش معلولان بی تفاوت و یا کم لطف باشند. عدالت شغلی و استخدامی باید برای معلولان فراهم شود و از نگاه ترحمی و ... به این عزیزان پرهیز شود.

چه تعداد فارغ التحصیل یا دانش آموخته معلول و بیکار در کشور وجود دارد؟

آمار مشخصی در این زمینه نداریم، اما در آزمون استخدامی معلولان حدود ۲۰ هزار متقاضی درخواست شغل کردند، اما تنها چهار هزار نفر استخدام شدند. به عبارتی در یک آزمون حدود ۲۰ هزار نفر در مقاطع مختلف کاردانی، کارشناسی و ارشد در آزمون متقاضی شغل بودند، که تنها چهار هزار نفر استخدام شدند. البته این افراد هم در گزینش و مراحل مختلف جذب و استخدام مشکلاتی داشتند که تلاش شد برطرف شود.

برای برگزاری دومین آزمون استخدامی که بهزیستی اعلام کرده چه پیشنهادی دارید تا مشکلاتی که اشاره کردید کمتر شود.

خواسته اصلی ما این است که قانون جامع حمایت از استخدام و اشتغال معلولان به درستی اجرا شود. از سوی دیگر در برنامه‌های جذب و گزینش نمایندگان بهزیستی حضور داشته باشند و اجازه ندهند حق و حقوق افراد دارای معلولیت پایمال شود.

با توجه به اینکه روز ۲۳ مهرماه روز جهانی عصای سفید است، چه تعداد نابینا یا کم بینا در کشور وجود دارد، چه کمبود‌هایی در زمینه مناسب سازی، تجهیزات آموزشی، فناوری‌های کمک‌بینایی و وسایل ارتباطی برای نابینایان وجود دارد؟

بنابر اظهارات تشکل‌های نابینایان و کم‌بینایان کشور، در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد دانشجویان معلول کشور، نابینا هستند، به عبارتی نابینایان در زمینه تحصیل در دانشگاه‌ها سهم خوبی دارند، در نتیجه زمانی که از مشکلات اشتغال نابینایان صحبت می‌شود باید توجه کرد که بسیاری از نابینایانی هم که شاغل‌اند، شغل متناسب با تحصیلات و تخصص خود ندارند و صرفا شاغل هستند. توسعه آموزش‌های فنی و مهارتی، تولید منابع آموزشی و تامین تجهیزات گران قیمت از نیاز‌های اساسی جامعه نابینایان است.

خوشبختانه در سال‌های اخیر تعداد زیادی از نابینایان به عنوان وکیل، مشاور و فریلنسر و. در کشور مشغول هستند، اما هنوز تا نقطه مطلوب فاصله وجود دارد و همه باید از این جامعه حمایت کنیم.

در زمینه مناسب سازی نیز با وجود اقداماتی که انجام گرفته با استاندارد‌های لازم فاصله بسیاری وجود دارد.

آیا تشکل‌های حامی افراد دارای معلولیت در تعامل با بهزیستی و دستگاه‌های اجرایی موفق عمل می‌کنند؟ اساسا چه اقداماتی را برای جامعه هدف انجام دادید؟

تشکل‌های مختلف بویژه خیران حامی معلولان تلاش‌های خوبی دارند، بسیاری از این تشکل‌ها به دلیل اهمیت موضوع اشتغال و درآمدزایی برای معلولان، بحث مهارت آموزی و اشتغال را دنبال می‌کنند. ما تلاش کردیم مشاغلی مثل منشی گری و اپراتوری به نابینایان و کم بینایان و افراد دارای معلولیت اختصاص یابد، اما این کافی نیست و باید طیفی از مشاغل مختلف به همه معلولان بویژه نابینایان اختصاص یابد.

آیا در حوزه اشتغال سازمان بهزیستی و صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی مددجویان بهزیستی به وظایف خود عمل می‌کند؟

تشکیل و تاسیس صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی، آرزوی دیرینه مددجویان بهزیستی است و سازمان بهزیستی اعلام کرده است، صندوق برای اعطای تسهیلات، ضمانت‌های بانکی و ... گام‌های خوبی را از طریق این صندوق خواهد برداشت. اما تاکنون خبری از اعطای تسهیلات این صندوق نشده است. پرسش ما این است که چرا با گذشت هشت سال، صندوق فرصت‌های شغلی هنوز تشکیل نشده است که بتواند برای استقلال مالی و درآمدی معلولان کار بکند.

در پایان اگر صحبتی با افراد دارای معلولیت بویژه نابینایان و کم بینایان دارید بفرمایید؟

حرف با همه مسئولان، مدیران و تصمیم گیران دولتی و نیز کارفرمایت بخش خصوصی این است که در راستای مسئولیت اجتماعی و قوانین کشور عمل کنند و حقوق معلولان را در بحث اشتغال مورد توجه قرار دهند. اشتغال یک موضوع کلیدی است، اشتغال است که معلول را به جامعه باز می‌گرداند. همه باید تلاش کنند فرد دارای معلولیت منزوی و محروم نشود و بتواند به حق قانونی خود مثل همه افراد دیگر جامه در احراز شغل دست یابد.

گفت‌و‌گو: امیر علی بینام