تلخ‌کامی کارآفرینان حوزه تولید نبات

نبات، یک محصول نام آشنای صنعت قنادی ایران است که از دیرباز در این کشور تولید می‌شده و ایران به عنوان پل ارتباطی این فناوری بین اروپا، آسیا و آمریکا شناخته است به گونه ای که در کشورهایی از پنج قاره جهان محصولات متنوعی به بازارها عرضه می‌شود.

صنعت نبات با سرمایه اولیه کم، ضمن ایجاد اشتغال زیاد، با جلوگیری از خام فروشی زعفران قابلیت ایجاد ارزش افزوده و ارزآوری برای کشور را دارد و در این میان مصرف نبات زعفرانی از جذابیت بیشتری در دنیا برخوردار است.

در استان خراسان رضوی کارگاه ها و کارخانه های صنعتی بسیاری در تولید این محصول به عنوان سوغات مشهد فعالیت دارند که سهم بخش خصوصی در راه اندازی و سرمایه‌گذاری در این کارخانه‌ها بیش از ۹۰ درصد می‌رسد.

گرانی مواد اولیه و سرمایه در گردش به‌طور معمول یکی از گلایه‌های و خواسته‌های مشترک مالکان صنایع کوچک است که ادعا می‌کنند در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی بدون حمایت دولت توان رقابت و بقای آن ها در این بازار امکان‌پذیر نیست.

برای آشنایی با مشکلات و واکاوی موانع سد راه تولید در صنایع کوچک و تولید محصول نبات در این مصاحبه با مدیرعامل کارخانه نبات «جوریز» یکی از صنعتگران و کارآفرینان خراسان رضوی ساعاتی را به گفت‌وگو نشستیم که در ذیل می‌خوانید.

* لطفاً خودتان را معرفی بفرمائید

محمدرضا بزرگواری متولد ١٣۶٨ دارای کارشناسی مدیریت بازرگانی و در حال حاضر مدیرعامل کارخانه نبات جوریز هستم.

* واحد تولیدی شما چه محصولی را تولید می‌کند؟

من از سال ١٣٩۴ زمین‌های این واحد صنعتی را در شهرک صنعتی چناران خریداری کرده و مشغول به ساخت آن بوده‌ام.

خوشبختانه این واحد صنعتی امسال پروانه بهره‌برداری را اخذ کرده و به مرحله تولید رسیده است. این در حالی است که فاز یک این واحد تولید نبات تحت خلأ است.

* نبات تحت خلأ آیا روش جدیدی برای تولید است؟

به‌طورکلی می‌توان گفت با افزایش هزینه‌ها تولیدات از حالت سنتی باید به‌صورت صنعتی تبدیل شوندچراکه با افزایش قیمت انرژی‌ها و مواد اولیه تولیدات سنتی صرفه اقتصادی ندارد ازاین‌رو تولیدات صنعتی و پیشرفته صرفه اقتصادی بیشتری نیز دارد تا با کاهش برخی هزینه‌ها در بازار فروش موفق‌تر باشند.

خط تولیدی ما نیز از این قاعده مستثنا نیست و با روش‌های پیشرفته به تولید نبات می‌پردازد که ویژگی آن در مقایسه با روش‌های سنتی این است که در روش های سنتی پس از پنج بار پخت، شکر تخلیه می‌شود اما درروش های پیشرفته بیش از 95 درصد شکر به نبات تبدیل می‌شود و همچنین کیفیت نبات‌های تحت خلأ بسیار مرغوب تر است.

* چقدر برای این کار سرمایه‌گذاری کردید؟

در سال ۱۳۹٧ تسهیلاتی برای ساخت مجموعه به مبلغ ۵٠٠ میلیون تومان از بانک‌ کشاورزی دریافت کرده‌ام که این مبلغ در مقابل تمامی هزینه‌ها بسیار، اندک است و به‌طورکلی ١٠ میلیارد تومان تاکنون با هزینه شخصی برای این واحد صنعتی تأمین کرده‌ام .

* برای چند نفر در این کارخانه اشتغال ایجاد شده است؟

با توجه به اینکه ما در ابتدای راه بهره‌برداری از این واحد صنعتی هستیم، به‌طور مستقیم برای ۶ نفر و به‌طور غیرمستقیم برای ١۵ نفر اشتغال‌زایی شده است اما به‌طور قطع این تعداد افزایش خواهد یافت.

* تا چه میزان دولت از محصولات تولیدی شما حمایت کرده است؟

متأسفانه حمایت دولت از واحدهای قدیمی بیشتر است. به‌طور مثال وقتی واحدهای صنعتی برای اخذ وام به بانک مراجعه می‌کنند، به‌طورقطع بانک‌ها تسهیلات راحت‌تری را در اختیار برندهای شناخته‌شده و قدیمی‌تر قرار می‌دهد .درصورتی‌که واحدهای تازه تأسیس نیاز بیشتری به این تسهیلات دارند.

در این رابطه توقع می‌رود، دولت با معرفی تولیدکنندگان جوان به بانک‌ها آن‌ها را حمایت کنند.

* با چه مشکلاتی در مسیر تولید دست‌وپنجه نرم کردید؟

یکی از مشکلاتی که در ابتدا مسیر تولیدکننده وجود دارد، موضوع برند سازی است چراکه تمامی برندها ثبت‌شده می‌باشند و گاهی تولیدکننده به‌اجبار باید اسمی که مورد سلیقه‌اش نیست را انتخاب کند و به ثبت برساند و یا هزینه زیادی حدود ٨٠ میلیون تومان را برای خرید برند بپردازد.

به‌طورکلی کار تولید مشکلات فراوانی دارد .به‌طور مثال من با سمت مدیرعاملی در مجموعه کارهای بنایی، کارگری، آنالیز نقشه دستگاه‌ها، خرید ملزومات و ... انجام داده و به‌طور کامل واقف هستم تا مشکلات را با تلاش و علم مربوط به آن بخش برطرف سازم.

اما برخی مشکلات مربوط به روندهای اداری است که تا به سرانجام رسیدن آن زمان زیادی از زمان تولیدکننده صرف آن می‌شود که انتظار می‌رود با رعایت کامل قوانین سرعت انجام آن را افزایش دهند.

* تحریم‌ها چه اثری بر روی کار و فعالیت شما داشته است؟

به‌طورقطع تحریم‌ها روی روند کار ما مانند دیگر تولیدکنندگان تأثیر منفی داشته است اما نیاز است، تولیدکنندگان با آنالیز شرایط ،آینده را تا حدی پیش‌بینی کرده و میزان اثرات منفی را کاهش دهند.

* برای تهیه مواد اولیه چه مشکلاتی دارید و افزایش قیمت‌ها برای شما چه مشکلاتی را ایجاد کرده است؟

مواد اولیه موردنیاز ما شکر است که آن را از شهر ای تربت و یا استان خوزستان تهیه می‌کنیم.در ابتدا فعالیت من در این زمینه، قیمت شکر کیلویی ١٢ هزار تومان بود و در حال حاضر این رقم به کیلویی٢١ هزار تومان رسیده است.

مشکل دیگری که در این بحث وجود دارد ،این است که من به این دلیل که کار تولید را به‌تازگی آغاز کرده‌ام و نمی‌توانم شکر را با تناژهای بسیار بالا تهیه کنم، مجبور هستم ،مواد اولیه را از واسطه‌ها یا دست سوم تهیه کنم و این اتفاق باعث افزایش قیمت تمام‌شده خرید شکر برای من می‌شود.

اما واحدهایی که با اخذ وام‌ها و حمایت‌های دولتی می‌توانند ،شکر را از دست‌اول تهیه کنند. آن را کیلویی ٢ تا ۴ هزارتویمان ارزان‌تر تهیه می‌کنند.

* به نظر شما چه موانعی را باید از سر راه برداشت و چه پشتیبانی لازم دارید؟

من به‌عنوان تولیدکننده جوان که علاقه زیادی به صنعت و تولید دارم،عامل اصلی پیشرفت را تلاش می‌دانم و با توجه به تعداد زیاد کارخانه جات بزرگ و سنتی، تولیدکنندگان جوان باید به دنبال خلاقیت درروند تولیدات گذشته باشند.

به اعتقاد من شروع فعالیت برای نسل جدید و به نتیجه رساندن آن فعالیت‌ها ،مستلزم گذشتن از موانع فراوان ،بدون هیچ‌گونه حمایت از سوی دولت است که این نشان‌دهنده تمایز واحدهای صنعتی تازه تأسیس با واحدهای صنعتی قدیمی‌تر است که تحت حمایت دولت ، بانک‌ها و انواع یارانه‌ها بوده‌اند.

از طرفی لازم به یادآوری است که در حال حاضر قیمت مواد اولیه به‌طور تقریبی برای تمامی کارخانه‌ها یکسان است و فقط تلاش و خلاقیت تولیدکننده باعث متفاوت بودن محصولات می‌شود.

* ظرفیت تولید در واحد صنعتی شما به چه میزان است؟

با توجه به سیستم گرمخانه، این واحد صنعتی، قابلیت تولید روزانه از یک تا هشت تن را دارد.به‌طورکلی هرچه مساحت گرمخانه بیشتر باشد و گرمخانه مجهزتر باشد ،میزان تناژ افزایش خواهد یافت.

* بازار فروش تولیدات شما در چه شهرها یا کشورهای است؟

ما دارای پروانه بهره‌برداری هستیم اما برای پروانه ساخت بهداشت اقدامات لازم را انجام داده‌ام اگرچه زمان‌بر است به همین علت ،تولیداتمان را وارد بازار فروش نکرده‌ایم تا پروانه ساخت‌های موردنیاز اخذ شود و استانداردسازی‌ها انجام شود.چراکه بازار هدف ما خارج از کشور است .خوشبختانه ،برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای صادرات به کشورهای عراق و افغانستان است .

همچنین بازار فروش هدف ما در داخل ایران برای شهرستان‌های استان خراسان ،استان‌های مازندران و گیلان و شهرهای جنوبی است.

شایان‌ذکر است که مجموعه ما مشغول به ابداعاتی بر روی نبات است تا بازار فروش را در کشورهایی مانند روسیه را نیز فراهم سازد. به‌طور مثال برخی از نبات‌های گیاهی با استفاده از پودرهای گیاهی که روی نبات وجود دارد، تولید می‌شود و هنگامی‌که نبات داخل چای قرار می‌گیرد ،پودرها، بالای چای جمع می‌شود اما مجموعه ما در حال انجام آزمایش‌هایی است تا عصاره‌های گیاهی به‌طور کاملاً طبیعی داخل نبات مخلوط شوند.وب زودی محصولات جدیدی را درزمینهٔ های متفاوت و مختلف نبات در بازار را ارائه خواهد داد.

تلاش برای جهان پسند کردن سوغات مشهد

تلاش برای جذب مشتری در بازار های جهانی و رقابت پذیری برای فروش این محصول در قاره های دنیا موجب شده تا محققان موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی در مشهد مقدس بتازگی به فرمولاسیون نخ خوراکی برای استفاده در تولید شاخه نبات زعفرانی با استفاده از فناوری دانش بنیان برای نخستین بار در کشور دست پیدا کنند.

دکتر ابراهیم فولادی، مجری این طرح نیز در مورد ضرورت انجام این پژوهش می گوید: در فرآیند تولید نبات زعفرانی، اضافه کردن زعفران به شربت شکر و قرارگرفتن آن در معرض حرارت می‌تواند باعث کاهش کیفیت متابولیت‌های زعفرانی آن شود.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، هدر رفت زعفران باقی مانده در شربت زعفران و تاثیر منفی آن در فرآیند کریستالیزاسیون نبات را از دیگر مشکلات تولید نبات دانسته و بیان می کند: هنگام مصرف شاخه نبات، باقی مانده نخ پنبه ای یا پلاستیکی اثر ناخوشایندی برای مصرف کننده دارد که استفاده از نخ خوراکی زعفرانی می تواند به عنوان راه حل مشکلات شرح داده شده محسوب شود و با این روش می توان با محافظت از ترکیبات زعفران در دماهای بالای تولید نبات، محصولی سلامت محور، اقتصادی و مورد پسند جامعه تولید کرد.

فولادی با بیان این که این صنعت نیاز به حمایت دولت برای افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی دارد ادامه می دهد: صنعت نبات با سرمایه اولیه کم، ضمن ایجاد اشتغال زیاد، با جلوگیری از خام فروشی زعفران قابلیت ایجاد ارزش افزوده و ارزآوری برای کشور را دارد.

وی در مورد نخ خوراکی تولید شده در این کار پژوهشی اظهار می کند: در ساختار این محصول پژوهشی – کاربردی علاوه‌ بر کربوکسی متیل سلولز از پروتئین و عصاره زعفران نیز استفاده شده که با وجود ایجاد ساختار فیزیکی مناسب برای تحمل شرایط دمایی و ویسکوزیته بالا، خوراکی بوده و می‌تواند در تهیه محصولات غذایی دیگر نیز استفاده شود.

فولادی ابراز می کند: این محصول دانش بنیان مورد توجه بخش خصوصی قرارگرفته و تولید صنعتی این محصول جدید، تنها نیازمند تغییراتی جزئی در تجهیزات تولید نبات است.