ارتباط صنعت و دانشگاه فاصله‌ای که همچنان زیاد است

به گزارش ایرنا، در سال‌های اخیر، انگیزه دانشگاه‌های مختلف برای توسعه تمرکز از تحقیق و توسعه به سمت توسعه علوم کاربردی و ورود به دنیای کسب و کار افزایش یافته است بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ اقدام به توسعه برنامه‌های انتقال فناوری کرده‌اند که نتیجه آن، توسعه مراکز رشد فناوری و ارتباط نزدیک با پارک‌های فناوری بوده است.
پیشرفت این برنامه‌ها موجب شده است تا ارتباط نزدیک‌تری میان دانشگاه‌ها و صنایع مختلف برقرار شود بدین ترتیب دانشگاه‌ها می‌توانند نقش فعال‌تری در اقتصاد کشور‌ها ایفا کنند.
مفهوم دانشگاه کارآفرین به عنوان نسل سوم از نظام آموزش عالی ریشه در رابطه صنعت و دانشگاه دارد دانشگاه از یک سو، تأمین‌کننده نیروی انسانی متخصص موردنیاز در سطح عالی است و ا ز سوی دیگر، بسیاری از توانایی‌های علمی، تحقیقاتی و آزمایشگاهی در دانشگاه‌ها مستقرند. یعنی دو پیش شرط اساسی توسعه صنعتی کشور در دانشگاه‌ها تعریف شده است و از دیگر سو، صنعت نیز به عنوان بازوی اجرایی دانشگاه‌ها در تبدیل دانش به فناوری و توسعه نوآوری و کارآفرینی در نظر گرفته می‌شود.
پارک علم و فناوری استان مرکزی به دنبال ایجاد تحول بنیادی و بومی بین دانشگاه و صنعت است
همکاری و رابطه صنعت و دانشگاه یا به عبارت دیگر ارتباط پژوهشگران دانشگاهی با دانشمندان حوزه صنعتی تجاری سابقه‌ای تاریخی دارد. پژوهش‌ها نشان داده است که دانشگاه‌ها به عنوان مهمترین مشارکت کنندگان در مراکز صنعتی دانش محور به سه شکل به دولت، سازمان ها، موسسات و صنعت خدمت رسانی می‌کنند.
براساس آمار سال گذشته، همکاری دانشگاه‌ها با مراکز صنعتی در همه کشور یکسان نیست و برای نمونه استان تهران با ثبت بیش از ۲۰۰ فناوری در صدر و استان البرز با ۱۷۴ فناوری، گیلان ۱۵۴ فناوری، اردبیل با ۱۱۲ فناوری و خراسان رضوی با ۱۰۴ فناوری در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
اما استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر هر کدام با یک فناوری، مرکزی و قزوین با ۲ فناوری، خراسان جنوبی و هرمزگان هر کدام با سه فناوری، چهارمحال و بختیاری با ۴ فناوری، لرستان ۶ فناوری و ایلام با ۸ فناوری کمترین فناوری‌ها را در میان استان‌ها ثبت کرده‌اند.
این آمار آنجایی ناراحت‌کننده‌تر است که توجه کنیم، استان مرکزی به مرکزیت شهر اراک دومین قطب صنایع مادر تخصصی و چهارمین مرکز صنعت کشور است و حدود سه هزار واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در نقاط مختلف این استان فعالیت دارند.
قرارداد‌های ارتباط با صنعت در دانشگاه اراک زیاد نیست
استاد دانشگاه صنعتی اراک و مدیر ارتباط با صنعت این دانشگاه در گفتگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد قرارداد‌های ارتباط با صنعت اظهار داشت: قرارداد‌های ارتباط با صنعت در دانشگاه ما در مقایسه با دانشگاه‌های تهران و دانشگاه‌های وابسته به نهاد‌های نظامی کمتر است؛ ولی از لحاظ شاخص‌های نسبی حوزه ارتباط با صنعت که هر ساله وزارت علوم ارائه می‌دهد مانند تعداد قرارداد‌های ارتباط با صنعت نسبت به اعضای هیات علمی، جزء ۱۰ دانشگاه برتر کشور هستیم.
حمید قاسمی میقانی ادامه داد: در مورد صنایع استان مرکزی باید گفت چندین شهرک صنعتی در استان مرکزی و حوالی شهر اراک واقع است و حدود سه هزار واحد صنعتی در این استان وجود دارد و همچنین جزو صادرکنندگان کشور است که از لحاظ بافت فرهنگی شهر و نوع صنایع موجود در شهر مهم است، اما به دلیل نوع نگرش‌ها نسبت به دانشگاه‌ها در محیط شهرستان‌ها، از ظرفیت‌های موجود برای توسعه ارتباط صنایع و دانشگاه‌ها استفاده نشده است.
استاندار مرکزی گفت: پیشرفت و توسعه کشور با پیوند صنعت و دانشگاه محقق می‌شود و توجه به این مهم امری ضروری است.
«فرزاد مخلص‌الائمه» افزود: توجه رهبر معظم انقلاب به تولیدات دانش‌بنیان ذیل اقتصاد مقاومتی موجب شکوفایی در دانشگاه و صنعت شده است.
وی بیان کرد: دانشگاه‌ها در گذشته تا پشت دیوار‌های خود اثرگذاری نداشتند، اما اکنون به برکت انقلاب اسلامی این نهاد‌ها نقش موثری در مسایل اجتماعی، صنعتی، اقتصادی و تولیدی در کشور دارند و نقش نخبگان در مسایل جامعه افزایش یافته است.
استاندار مرکزی ادامه داد: ۶۱ دانشگاه در این استان وجود دارد که این تعداد موجب شده تا استان مرکزی به یکی از قطب‌های دانشگاهی کشور تبدیل شود.
مخلص‌الائمه عنوان کرد: بیش از ۱۰۰ هزار دانشجو در گذشته در دانشگاه‌های استان مرکزی به تحصیل اشتغال داشتند که این تعداد اکنون به ۶۴ هزار نفر رسیده و این قشر باید نقش پررنگتری در همکاری با صنایع استان داشته باشند.
دانشگاه صنعتی استان مرکزی که مولود دانشگاه‌های بزرگ کشور است، ظرفیت مناسبی دارد تا با کمک این مجموعه، پیوند صنعت و دانشگاه در جامعه تقویت شود.
وی ادامه داد: استان مرکزی استان پهناوری نیست، اما ظرفیت‌های بسیاری در حوزه صنعت به خود اختصاص داده و این استان نخستین رتبه نخست صنایع بزرگ، رتبه چهارم در زمینه شرکت‌های صنعتی را داراست و در حوزه کشاورزی و تجارت نیز از جایگاه خاصی برخوردار است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری مرکزی نیز معتقد است: ارتباط صنعت و دانشگاه به عنوان یک سیاست کارا در توسعه و پیشرفت کشور‌ها باید مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.
«حسن میرزاخانی» افزود: کارآمدی کشور‌های پیشرفته و توسعه‌یافته، ناشی از تولید دانش و استفاده آن در صنعت است که باعث مزیت رقابتی شدن را فراهم می‌کند.
وی بیان کرد: ارتباط صنعت و دانشگاه در سال‌های گذشته مورد توجه قرار گرفته و سیاست‌های برای آن طراحی شده و تلاش‌هایی برای ارتقا آن صورت گرفته است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری مرکزی گفت:، ولی متاسفانه ارتباط سیستمی بین آن‌ها به وجود نیامده و یا به عبارتی ارتباط نظام‌مندی شکل نگرفته است.
میرزاخانی افزود: یکی از بزرگترین چالش‌ها برای ساماندهی این ارتباط، ایجاد هماهنگی و برنامه‌ریزی مشترک بین کنشگران درگیر در این موضوع، شامل وزارتخانه‌های علوم، صمت و همچنین معاونت علمی ریاست جمهوری و در مواردی شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
وی بیان کرد: نبود انگیزه در دانشگاه برای ارتباط با صنعت و نبود انگیزه در صنعت برای ارتباط با دانشگاه، انعطاف ناپذیری ساختار‌ها و فرایندها، ناتوانی در شبکه‌سازی از دلایل عدم شکل‌گیری این ارتباط بشمار می‌آید.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری مرکزی گفت: نسل دوم دانشگاه‌ها، همراه با پژوهش، دانش فنی تولید کرده و در اختیار صنعت قرار می‌دهند، بنابراین ارتباط تنگاتنگی با صنعت دارند.
در نسل سوم دانشگاه‌ها، علاوه بر تامین نیاز‌های فناورانه صنعت، خود دانشگاه‌ها به سمت کارآفرینی حرکت کرده و با ایجاد شرکت‌های زایشی، خروجی پژوهشی خود را به محصولات فناورانه تبدیل کرده و به فروش می‌رسانند.
وی بیان کرد: متاسفانه دانشگاه‌ها در ایران نتوانسته‌اند نسل دوم را به درستی عملیاتی کنند و به عنوان یک کنشگر فعال در تامین دانش فنی صنعت عمل کنند و صنعت هم به صورت سنتی، فناوری مورد نیاز خود را از خارج از کشور تامین می‌کند.
میرزاخانی افزود: اخیرا اقدام خوبی در خصوص بورسیه دانشجویان در برخی صنایع استان صورت گرفته که می‌تواند در شکل گیری ارتباط بین دانشگاه و صنعت موثر باشد.
ارتباط هدفمند صنعت و دانشگاه پیش‌نیاز رونق تولید
نماینده، ولی فقیه در استان مرکزی معتقد است: ارتباط هدفمند صنعت و دانشگاه و بهره‌گیری هر چه بیشتر از ظرفیت نخبگان در فرآیند صنعتی شدن و بهبود مناسبات اقتصادی، پیش‌نیاز رونق تولید و در نتیجه توسعه پایدار است.
آیت‌الله «قربانعلی دری نجف‌آبادی» افزود: مراکز آموزش عالی استان مرکزی باید تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت را در دستور کار قرار داده و پژوهش‌های علمی و کاربردی را به نیاز‌های بخش صنعتی استان گره بزنند.
وی ادامه داد: وجود صنایع بزرگی همچون ماشین‌سازی و آذرآب در اراک ظرفیت‌های صنعتی کم‌نظیر کشور است که در صورت بهره‌گیری از دانش و فناوری روز و ارتباط بیشتر این صنایع با دانشگاه‌ها می‌توان تمام ظرفیت این واحد‌های مادرتخصصی را در راستای تحقق منویات اقتصادی رهبر معظم انقلاب بارور کرد.
نماینده، ولی فقیه در استان مرکزی اظهار داشت: دانشجویان، اساتید و نخبگان باید از فرصت انقلاب اسلامی در راستای تحولات عظیم علمی و پژوهشی استفاده کرده و در توسعه و آبادانی کشور بیش از پیش تلاش کنند.
آیت‌الله دری نجف‌آبادی بیان کرد: بالندگی و توسعه صنعتی بدون نوآوری، ایده‌پردازی و اقدامات نرم‌افزاری رقم نمی‌نخورد، بنابراین دانشگاه‌ها و مراکز علمی استان وظیفه دارند با تقویت انگیزه معنوی در دانشجویان در این زمینه نقش‌آفرینی کنند.
ضرورت ارتباط دانشگاه و صنعت
رییس دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی هم گفت: رابطه صنعت و دانشگاه فرآیندی است که در طول زمان شکل می‌گیرد و برگرفته از نیاز‌ها و ضرورت‌های ملی در دوره‌های تاریخی است.
«مرتضی قاسمی» افزود: ارتباط بین صنعت و دانشگاه موضوعی است که از سال‌های گذشته در جامعه مطرح بوده و اقدامات نظری و عملی فراوانی در این حوزه انجام شده است.
وی با بیان اینکه، در هزاره سوم ضرورت ارتباط و تعامل بین این دو نهاد بیش ازپیش احساس می‌شود، ادامه داد: ضرورت ارتباط دانشگاه و صنعت حاصل نیاز‌های متقابل این دو نهاد و سرعت بخشیدن به فرایند توسعه است.
رییس دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی گفت: صنعت هم به نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص برای مشاغل فنی و مدیریتی و هم به تحقیق و توسعه نیاز دارد بنابراین اگر توانمندی‌هایی که در دانشگاه‌ها وجود دارد برای رفع نیاز‌های جامعه استفاده شوند، گام‌های نخست برای خودکفایی صنعتی با هدف توسعه ملی برداشته می‌شود.
رییس دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی هم گفت: یکی از اهداف مهمی که در صنعت تحول فعالیت دانشگاه‌ها مورد توجه قرار داد، ارتباط صنعت با دانشگاه و مراکز علمی است.
قاسمی افزود: بر این اساس رویکری با شعار (کلاس، کارگاه و کارخانه) همراه با دروس نظری، عملی و مهارتی در دانشگاه‌ها شکل گرفته است تا رشته‌های دانشگاه به شکل مهارتی برگزار شوند.
وی بیان کرد: در این خصوص زیرساخت‌های لازم از طریق تامین نوآوری و مراکز کار بنیان از قبیل مرکز بنیان تولید قطعات صنعتی، مرکز کار بنیان طراحی دوخت، مرکز کاربنیان مکانیک، مرکز کار بنیان مشاوره و کشاورزی شکل گرفته است.
رییس دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی گفت: همچنین قرارداد با سازمان‌های و صنایع استان برای اجرای کارآموزی و کارورزی در تمامی رشته‌های فنی و مهندسی با هدف افزایش ارتباط صنعت با دانشگاه منعقد شده است.
قاسمی به اجرای ۳۰ درصد سرفصل کارآموزی و کارورزی مهارتی دانشجویان اشاره کرد و افزود: علاوه بر رشته‌های فنی، در رشته‌های علوم انسانی، با تاسیس دانشکده تعلیم و تربیت با هدف آموزش مهارت محوری، تربیت معلم از طریق ایجاد کارآموزی در مدارس سما برای دانشجویان محقق شده تا ارتباط این بخش نیز توسعه یابد.
نتیجه‌گیری:
در مجموع می‌توان اینگونه استنباط کرد که تقویت رابطه صنعت و دانشگاه از عوامل مهم در پیشرفت هر کشور است این در حالی است که در ایران با وجود توان بالقوه بالا این ارتباط با اندازه کافی وجود ندارد. به عبارت دیگر محیط و بستر لازم برای استعداد‌های کشور فراهم نشده و جامعه علمی و صنعتی کشور پژوهشگر محور نیست. از یک سو دانشگاه‌ها مهارت‌های علمی و عملی را به درستی در اختیار دانشجویان قرار نمی‌دهند. از سوی دیگر صاحبان صنایع و مالکان شرکت‌ها نیز روی خوشی به پژوهشگران نشان نمی‌دهند و استقبالی از آن‌ها نمی‌شود.