معاون نوآوري و فناوري وزير علوم مطرح کرد؛ دهکدههاي فناوري در 10 استان کشور راه اندازي ميشود

ايجاد معاونت فناوري و نوآوري در وزارت علوم، يکي از برنامههاي وزير علوم به مجلس شوراي اسلامي بود که آذرماه سال گذشته سازمان امور اداري استخدامي با راه اندازي آن موافقت کرد؛ اين معاونت که با اهداف مهمي همچون «توسعه فناوري و نوآوري با رويکردي تحول گرايانه و مسأله محور»، «زمينه سازي براي حرکت کشور در مرزهاي فناوري و نوآوري»، «توسعه ديپلماسي فناوري و نوآوري» و «بسترسازي براي رسيدن کشور به مرجعيت علمي و فناورانه» ايجاد شده ماموريت هاي ويژه اي چون تسهيلگري و بهبود ساختارهاي زيستبوم فناوري با محوريت دانشگاهها و پارکهاي علم و فناوري را پيگيري مي کند. مأموريت هايي که با توجه به نامگذاري شعار سال به نام «توليد، دانش بنيان؛ اشتغال آفريني» از سوي رهبري پر رنگ تر مي شوند و سهم اين معاونت جديد را در نقش آفريني در حوزه فناوري بيشتر خواهند کرد. به گفته معاون وزير علوم يکي از ماموريت هاي ويژه اين معاونت از سوي دولت، تدوين آيين نامه اي تحت عنوان «فرمان سال» است که براساس آن ساير معاونت هاي وزارت علوم بايد برنامه هاي خود را در راستاي تحقق شعار سال به لحاظ کمي و کيفي به اين معاونت اعلام کنند .بازارکار مشروح اين گفتگو را به نقل از خبرگزاري مهر ارائه مي نمايد؛ *آقاي دکتر به عنوان سوال نخست مي خواهم اشاره اي به شعار مهم سال، برنامه و نقش معاونت تازه تاسيس فناوري و نوآوري وزارت علوم بداشته باشيد؟ يکي از اهداف معاونت فناوري و نوآوري وزارت علوم، گسترش و فرهنگ سازي گفتمان فناوري و نوآوري در سطح کشور است که امسال مزين شده است به فرمان رهبري مبني بر سال «توليد، دانش بنيان و اشتغال آفرين»؛ از اين رو، يکي از مهمترين مباحث، در نظر گرفتن توليدي است که هم مبتني بر دانش باشد و هم مبتني بر نياز کشور تا از اين راه، جايگاه ايران اسلامي روز به روز در عرصه بينالمللي تقويت شود و تبديل به يک الگوي موفق و مطلوب براي ساير کشورها به ويژه جهان اسلام باشد. نبايد از ياد برد که زايش و رويش واحدهاي فناور و شرکت هاي دانش بنيان از دانشگاه ها شروع مي شود؛ به عبارت ديگر، «سطوح آمادگي فناوري» (TRL) شامل 9 سطح ميشود که در سطح اول، ايده شکل مي گيرد و در سطح چهارم اين ايده به يک نمونه آزمايشگاهي تبديل مي شود؛ غالب اين فرايند در دانشگاه ها اتفاق مي افتد؛ براي اينکه بتوانيم در سطوح آمادگي، فناوري بالاتر شرکت هاي فناور و دانش بنيان داشته باشيم، بايد در دانشگاه ها و پژوهشگاه ها سرمايه گذاري کنيم؛ در اين راستا تاکيدمان بر روي پژوهش هاي بنيادي، کاربردي و توسعه اي است که قابليت تبديل به فناوري و رفع نيازهاي کشورمان را داشته باشد. بنابراين يکي از برنامه هاي جدي معاونت فناوري و نوآوري در وزارت علوم، ايجاد تعامل ميان دانشگاه ها، پارکهاي علم و فناوري، پژوهشگاهها و مراکز آموزش عالي است و در واقع به دنبال آن هستيم اين ارتباط را تقويت و مستمر کنيم. براي اين منظور در معاونت فناوري و نوآوري وزارت علوم، طرح هايي همچون: دستيار فناوري، تور فناوري، گرنت فناوري، طرح ملي ترويج کارآفريني، پسادکتري نوآوري، تشويق و تسهيل ايجاد مراکز کارآفريني و نوآوري، مراکز رشد، پرديس هاي فناوري و نوآوري و پارک هاي علم و فناوري در دانشگاه ها، دستگاه هاي دولتي و بخش خصوصي ايجاد پرديسهاي فناوري و نوآوري تخصصي ملي و بين المللي، مهارت آموزي فارغ التحصيلان دانشگاه ها، حمايت از ايجاد قطبهاي فناوري و نوآوري در پژوهشگاه ها و تغيير آيين نامه ارتقاي اعضاي هيئت علمي دانشگاهها، تاکنون عملياتي و اجرا شده اند. همچنين در حال تدوين آيين نامه اي براي تحقق اهداف شعار سال هستيم که انشالله بزودي در دولت ارائه و تصويب شود. *درباره اين آيين نامه توضيحاتي بيشتري ارائه دهيد. از نظر محتوايي چه ويژگي هايي دارد و چه اهدافي را دنبال مي کند؟ عنوان اين آيين نامه «حمايت از فرمان سال» است و معاونت هاي وزارت علوم بايد برنامه هاي خود را به لحاظ کمي و کيفي مطرح کنند؛ به طور مثال بايد در اين آيين نامه دقيقا ذکر شود که مراکز رشد چقدر بايد افزايش يابند. در اين آيين نامه بر ايجاد و گسترش پرديس هاي فناوري و نوآوري خصوصي، پرديس هاي دانشگاهي و دستگاهي و پرديسهاي فناوري و نوآوري بينالمللي تاکيد ويژه اي شده است. *برنامه شما براي راه اندازي پرديس هاي بين الملل و خصوصي چيست؟ اين مراکز چه کارکردهايي دارند. ما معتقديم آن اتفاقي که براي دانشگاه رخ داد، نبايد در حوزه فناوري رخ دهد؛ يعني نبايد به اين سمت برويم که بدون حساب و کتاب اين مراکز را ايجاد کنيم و بعد از چند سال بگوييم بايد ساماندهي شوند. بنابراين تاکيد ما در حوزه فناوري، حرکت براساس آمايش فناوري و پتانسيل منطقهاي است. در واقع نظام تعريف شده ما از «جز به کل» شکل گرفته است؛ يعني ابتدا بايد در دانشگاه مرکز کارآفريني و نوآوري ايجاد شود، پس از آن مراکز رشد و در نهايت پرديس هاي فناوري و نوآوري ايجاد شوند؛ تاکيد بر اين است که پرديس ها با مشارکت پارک علم و فناوري استان راه اندازي شوند. بعد از اينکه دانشگاه تجربه راه اندازي پرديس را پيدا کرد و با اصول حاکم بر پارکهاي علم و فناوري آشنا شد، بتواند پارک علم و فناوري دانشگاهي را تاسيس کند. يکي از مشکلاتي که تا قبل از روي کار آمدن دولت مردمي با آن رو به رو بوديم، نداشتن پارک علم و فناوري تخصصي بوده است؛ براساس مطالعه و پايش صورت گرفته در مجموعه معاونت فناوري و نوآوري، چين بيش از 400 پارک تخصصي در زمينه شيمي و پتروشيمي دارد، در صورتي که در ايران پارک تخصصي در حوزه شيمي نداشته ايم. بنابراين يکي از برنامه هاي جدي معاونت، ايجاد پارک ها و پرديس هاي خصوصي و تخصصي است که بر اساس آن 20 درصد سرمايه و زيرساخت توسط دولت و مابقي از طريق بخش خصوصي تامين خواهد شد. البته يکي از مشکلاتي که در پارک هاي علم و فناوري وجود دارد، کافي نبودن زيرساخت مناسب و نبود اراضي کافي است که تامين آن هزينه هاي زيادي خواهد داشت، اما مي توان از پتاسيل هاي موجود به ويژه در بخش خصوصي استفاده کنيم همچنين يکي از مشکلاتي که در پارک هاي علم و فناوري وجود دارد، کافي نبودن زيرساخت مناسب و نبود اراضي کافي است که تامين آن هزينه هاي زيادي خواهد داشت، اما مي توان از پتاسيل هاي موجود به ويژه در بخش خصوصي استفاده کنيم. در همين راستا به طور مثال اخيرا در خراسان رضوي با آستان قدس پرديس «سلامت ثامن» را شکل داديم که اين پرديس در حال حاضر افتتاح شده و شرکت هاي دانش بنيان در حوزه سلامت در اين پرديس مستقر خواهند شد. الگوي اين پرديس ها اين است که بخش خصوصي فضا و امکانات مي آورد و پارک هاي علم و فناوري با معرفي شرکت هاي فناور، خلاق و دانش بنيان از مزايا و معافيتهاي مختلفي بهره مند خواهند شد. *تمرکز معاونت فناوري و نوآوري وزارت علوم در بخش خصوصي بيشتر به کدام حوزه ها معطوف است؟ نخست در «حوزه سلامت» ورود کرده ايم؛ دوم، در موضوع «امنيت غذايي» که در راستاي آن با وزارت جهاد کشاورزي تفاهم نامه اي منعقد شده و به دنبال آن در 10 استان، «دهکده فناوري و نوآوري کشاورزي، منابع طبيعي و صنايع غذايي» ايجاد و يا در حال راه اندازي است. سوم، استفاده از پتانسيل و ظرفيت شهرک هاي صنعتي و زيرساخت هاي آنهاست؛ از اين رو، تفاهم نامه ديگري با وزارت صمت منعقد شد که با کمک و همکاري يکديگر، قادر به افزايش مطلوبيت فعاليت شرکت هاي فناور و دانش بنيان شويم. چهارم، بهره گيري از پيشتازان صنايع و در کل بخش خصوصي براي ايجاد پرديس هاي صنعتي و فناوري در زمينه هاي تخصصي فعاليت آنها بوده است. براي نمونه در استان فارس، با مشارکت پارک علم و فناوري فارس، يک پرديس تخصصي در رابطه با توليد لوله هاي کامپوزيتي راه انداز ي شده است. به هر روي، ورود و استفاده از ظرفيت هاي بخش خصوصي امري بي بديل در موفقيت گفتمان فناوري و نوآوري کشور خواهد بود. *آقاي دکتر صحبت از پارک ها به ميان آمد، سوال اساسي من درباره عملکرد پارک هاي علم وفناوري است، انتقاداتي نسبت به عملکرد پارک ها مطرح مي شود مبني بر اينکه تعدادشان زياد است اما خروجي شان آنگونه که بايد نيست و به طور مثال بعضا يک استارت آپ خوب از دل آن ها بيرون نمي آيد، حتي سال گذشته مي شنيديم برخي پارک هاي علم و فناوري به جاي توليد محصول مبتني بر فناوري و دانش، در حوزه رمز ارز فعاليت دارند، حتما شما نظارتي بر عملکرد پارک ها داريد اما چگونه مي خواهيد در سالي که به نام توليد دانش بنيان نام گذاري شده کاري کنيد که توليد در مراکز کيفي تر باشد و شاهد توليد فناوري در سطوح بالاتر باشيم؟ ابتدا بگذاريد آماري در خصوص پارک ها ارائه بدهم که حقيقتا قابل دفاع است؛ ما در سطح کشور 49 پارک علم و فناوري، 246 مرکز رشد و 10 هزار و 700 واحد فناور داريم؛ از اين تعداد پارک، 11 پارک دانشگاهي و 4 پارک دستگاهي يا وزارتخانه اي هستند. حدود هزار و 700 شرکت دانش بنيان در پارک هاي وابسته به وزارت علوم مستقر هستند و حدود 15 درصد واحدهاي فناور، دانش بنيان شده اند. در ابتداي سال 1400 در پارک هاي علم و فناوري، 65 هزار شغل ايجاد شده بود که اين آمار در ارديبهشت ماه 1401 به 90 هزار شغل افزايش يافت. يعني طي يکسال با همت شرکت هاي فناور و دانش بنيان با افزايش 40 درصدي اشتغال در پارک هاي علم و فناوري روبرو بوده ايم. ميزان صادرات و سودآوري ارزي به کشور نيز با توجه به شرايط حاکم قابل قبول بوده، هر چند نيازمند همت بيشتر همه نهادهاي مرتبط هستيم. نکته مهم ديگر نظارت هاي مستمر و سرزده معاونت فناوري و نوآوري وزارت علوم از شرکت هاي فناور و دانش بنيان مستقر در پارک هاي علم و فناوري است؛ افزون بر اين، مرکز نظارت و ارزيابي اين وزارتخانه نيز پايش مستمري بر فعاليت پارک ها دارد. به عبارت ديگر، از آنجا که اين شرکت ها در محيط پارک هاي علم و فناوري مستقر شده اند نظارت و پايش دقيقي بر آنها حاکم است. اين در حالي است که سامانه هاي موجود در اين معاونت به صورت ماهانه گزارشهايي را از پارک ها و شرکت هاي مستقر دريافت مي کنند و در صورت مشاهده انحراف در اطلاعات، ورود مي کنند. نهادهاي نظارتي برون سازماني نيز همواره در اين مهم به ما ياري رسانده اند. با توجه به اين آمار، عملکرد پارک ها عملکرد مثبتي بوده است. البته پس از ارزيابي هاي ماهانه و سالانه شرکت هاي فناور و دانش بنيان، برخي از آنها به دليل عملکرد نامطلوب از مجموعه پارک خارج مي شوند. بر اساس آخرين آمار موجود، خروج از پارک هاي علم و فناوري به دليل عملکرد نامطلوب از يک سو و از سوي ديگر به دليل موفقيت آن واحد يا شرکت که در اصطلاح «خروج موفق» گفته مي شود، در مجموع نزديک به 5 درصد طي يک سال بوده است. گفتگو: مهتاب چابک