کسب و کارهای مجازی خراسان رضوی بر سکوی امید

حضور وسیع کسب و کارهای اینترنتی در بستر شبکه های اجتماعی خارجی آنها را نسبت به تغییر و تحولات اجتماعی آسیب پذیر کرده بود و اتفاقات اخیر نشان داد که بستر مزبور نمی تواند پایداری قابل اتکایی برای صاحبان این نوع کسب و کارها داشته باشد.

این در حالی است که توانمندی های داخلی را نباید نادیده گرفت، ایران در چهار دهه اخیر رو به پیشرفت بوده و در واقع در بسیاری از بخشهای اقتصادی به رشد قابل توجهی دست یافته است، همان طور که در ایجاد شبکه های اجتماعی و پلتفرمهای داخلی نیز عقب نمانده و توانسته تا حدود زیادی به پیشرفتهای قابل ملاحظه ای در این زمینه دست یابد.

به فراخور شرایط ایجاد شده برای کشور، صاحبان کسب و کارهای مجازی در مواجهه با چالش استفاده از بستر شبکه های اجتماعی خارجی، پی به مزایای بهره گیری بیشتر از ظرفیتهای داخلی برده اند و در کنار بسته حمایتی که دولت اخیرا برای حمایت از کسب و کارهای اینترنتی مصوب کرده است، به عنوان یک مطالبه جدی از دولت، خواستار ایجاد فضای امید و اعتماد با تقویت زیرساختها، تسهیل فرآیندها و ثبات شرایط بازار هستند.

سهم کسب و کارهای اینترنتی از اشتغال و درآمد ایرانیان

اهمیت توجه بیشتر به وضعیت کسب و کارهای اینترنتی به سهم این بخش از اقتصاد جامعه بازمی گردد که روز به روز دامنه این موضوع گسترده تر می شود تا آنجا که بعضا حیات برخی کسب و کارها به فضای مجازی گره خورده است.

رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای خراسان رضوی و کشور در خصوص سهم کسب و کارهای اینترنتی از اشتغال و درآمد ایرانیان گفت: همانند همه عرصه های دیگر، متاسفانه در حوزه اقتصاد دیجیتال و کسب و کارهای اینترنتی هم آمار قطعی و دقیقی وجود ندارد اما برآوردها نشان می دهد که به طور مستقیم و غیرمستقیم، درآمد ۱۱ میلیون نفر در کشور به شبکه های اجتماعی از جمله اینستاگرام گره خورده است.

سیدحسن هاشمی افزود: برخی نهادهای دیگر هم تنها کسب و کارهایی را ملاک قرار می دهند که به طور ۱۰۰ درصدی برخط هستند که حدود سه میلیون کسب و کار را شامل می‌شود، نکته مهم این است که بیشترین آسیب در ماه های اخیر به کسب و کارهای خانگی وارد شده است که پایه و اساس کارشان را بر فروش اینترنتی در اینستاگرام گذاشته بودند و حالا درآمدشان به کمترین میزان رسیده است.

وی با بیان اینکه کشور ما باید به سمت اقتصاد دیجیتال حرکت کند و این یکی از بهترین راهکارها برای کنار گذاشتن اقتصاد نفتی است، افزود: در این خصوص هیچ تردیدی وجود ندارد و خوشبختانه هم دولت و هم حاکمیت بر آن تاکید داشته اند، طبیعتا مهمترین عناصر فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال، فعالان بخش خصوصی هستند که توان و ظرفیت بسیار بالایی دارند.

رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور خاطرنشان کرد: آنان در چند سال اخیر نیز حضور قدرتمندی در این حوزه داشته اند، اما نکته مهم این است که تجربه این سالها، هم در جهان و هم در کشور ما ثابت کرده است که باید رویکرد تعامل و شنیدن مطالبات بخش خصوصی در دستور کار متولیان باشد.

وی اظهار داشت: نکته مهم دیگر اینکه، یک ویژگی مهم اقتصاد دیجیتال و جهان مجازی، برداشته شدن مرزهای جغرافیایی و حضور در جهانی متفاوت است که طبیعتا به ساختار و ساز و کار متناسب با خود نیاز دارد، اقتصاد دیجیتال یک بستر و فرصت مناسب برای کشور است که بتوان با ناکارآمد کردن تحریم ها، قدرت اقتصادی آن را تقویت و با همه جهان ارتباط برقرار کرد.

این مسوول در سازمان نظام رایانه ای کشور گفت: دولت و حاکمیت در تلاش برای حکمرانی در فضای مجازی است، ما هم این راهبرد را قبول داریم و اتفاقا آن را ضروری می دانیم، اما مساله این است که حکمرانی در فضای مجازی با حکمرانی در فضای حقیقی کاملا متفاوت است.

هاشمی اذعان کرد: من و همکارانم در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات، ادعا نمی کنیم که به ساختار این حکمرانی اشراف کاملی داریم اما معتقدیم باید حتما یک کار کارشناسی قوی در این حوزه انجام شود تا دقیقا بدانیم که این حکمرانی را باید با چه شیوه ای پیاده سازی کنیم تا همه مخاطبان جامعه را دربرگیرد و به دنبال آن دستاوردهایی مانند شکوفایی اقتصادی و توسعه اقتصاد دیجیتال هم حاصل شود.

امیدآفرینی، شرط اول

با وجود این، وجهه اجتماعی کسب و کارهای اینترنتی و تاثیرگذار بودن میزان اقبال عمومی نسبت به استفاده از پلتفرمهای داخلی در رونق این نوع کسب و کارها، دغدغه ای برای این فعالان اقتصادی است که نسبت به آن نگرانی دارند.

یکی از فعالان عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مشهد و مدیرعامل شرکت پیشگامان تلفن همراه (باد صبا) به عنوان یکی از شرکتهای دانش بنیان در این باره گفت: مردم یکی از نقش آفرینان مهم در زمینه فعالیت پیام رسان ها و پلتفرمها هستند که نمی توان آنان را نادیده گرفت.

محمدعلی تهرانچی با تاکید بر اهمیت جنبه اجتماعی پیام رسان های داخلی افزود: جدا از مسائل فنی و بهره گیری از دانش و فناوری روز در ایجاد پلتفرمها و پیام رسانهای داخلی و لزوم ایجاد یک زیرساخت قوی در این زمینه، باید در ابتدا به جنبه اجتماعی این بخشها توجه ویژه کرد و جامعه شناسان را به خدمت گرفت تا بتوان یک اتفاق خوب را رقم زد.

وی اظهار داشت: شاید در شرایط کنونی جامعه و افکار عمومی از نظر روانی پذیرای پلتفرمهای داخلی نباشند اما در این شرایط نخستین سیاست اتخاذ شده باید امیدآفرینی باشد، چرا که وقتی ثبات در سیستم روانی جامعه از بین برود، فعال اقتصادی نمی تواند معجزه کند.

این فعال حوزه مجازی ادامه داد: از سوی دیگر پایداری اجتماعی و بازگشت ثبات به بازار برای دارندگان کسب و کارهای اینترنتی ضروری است، نباید هیجان تزریق کرد، هر چه تکانه های اقتصادی بیشتر شود، کسب و کارها آسیب بیشتری می بینند.

تهرانچی اضافه کرد: در صورتی که منحنی تغییراتی که در شبکه اقتصادی دنبال می شود، به یکباره افول پیدا کند یا جهت آن به شدت صعود نماید، این ماجرا محکوم به شکست است، منحنی تغییرات باید به صورت نرم حرکت کند، به صورت تدریجی تغییر جهت دهد و نقطه عطفی را ایجاد کند.

وی تصریح کرد: نباید به یکباره کابل ارتباطی مردم را با یک شبکه اجتماعی قطع کرده و انتظار داشت همه آنان به سمت شبکه اجتماعی دیگری سوق پیدا کنند، اگر قرار است بنا به اقتضائات مملکت تحولی صورت گیرد، باید تغییرات و تغییر جهت ها تدریجی و همسو با امیدآفرینی و اعتمادسازی باشد.

وی بیان کرد: اعتمادآفرینی برای فعالان اقتصادی ضرورتی است که باید توسط سیاستگذاران مورد توجه قرار گیرد، این اعتماد در کنار سیاستگذاری درست می تواند به ثبات بازار و تسهیل فرآیندها بینجامد.

تهرانچی اضافه کرد: حذف پلتفرمهای خارجی در شرایط فعلی به هیچ وجه مناسب نیست و اگر هم قرار است مهاجرتی بین بسترها صورت گیرد، باید در زمان حضور این پلتفرمها، مزیتهای رقابتی پلتفرم های داخلی را افزایش داد تا حق انتخاب بهترین به مردم ارائه شود.

این تولیدکننده اپلیکیشن، با اشاره به مشوقهایی که اخیرا دولت برای حمایت از کسب و کارهای اینترنتی در نظر گرفته است، گفت: باید مشوق های بیشتری منظور شود و اگر بنا است تغییراتی ایجاد شود، باید به نحوی باشد که صاحب کسب و کار احساس کند، دولت از او مراقبت می کند.

وی با اشاره به لزوم نگاه جامعه شناختی و اقتصاد رفتاری در این شرایط گفت: امیدآفرینی به این معنا است که از تریبون ها و رسانه ها در راستای ایجاد انگیزه بیشتر در مخاطبان بهتر استفاده شود.

این مدیر شرکت دانش بنیان در حوزه نرم افزارهای دیجیتالی در پاسخ به اینکه آیا شرکتهای دانش بنیان در حوزه آی.سی.تی می توانند پلتفرمهایی را برای جایگزینی انواع خارجی ایجاد کنند که پاسخگوی نیاز جامعه باشد، گفت: در شرایط کنونی زیرساختها با توجه به گستردگی این فضا و حجم بالای کاربران، کامل نیست.

تهرانچی اظهار داشت: شرکت دانش بنیان "باد صبا" زیرساختی در اختیار دارد که می تواند ارتباط کسب و کارها را با جامعه هدف برقرار کرده و به کسب و کارهای اینترنتی آسیب دیده کمک نماید اما پاسخگوی همه نیاز کشور نیست.

وی اضافه کرد: با این حال در کنار توسعه پلتفرمهای داخلی برای تامین نیاز جامعه و امیدآفرینی، باید شناخت افکار عمومی در وزارتخانه های مربوط که درگیر مستقیم مسائل هستند، تقویت شود، باید مشاوران رسانه ای توانمندی در این حوزه حضور یابند چرا که نحوه تبیین مسائل و راهبردها برای بازگردادن امید به جامعه بسیار مهم است.

توسعه سرویس های پایه اقتصاد دیجیتال در کشور ضروری است

در شرایط کنونی آنچه به نظر ضروری می رسد توجه بیشتر به تقویت زیرساخت پلتفرمهای داخلی و سرویس های پایه اقتصاد دیجیتال است تا بتوان فضایی رقابت پذیر با پلتفرمهای خارجی به منظور جلب اعتماد و امیدآفرینی برای کسب و کارها در فضای مجازی به وجود آورد.

رییس پردیس آی.سی.تی پارک علم و فناوری خراسان نیز به عنوان یکی از فعالان کسب و کارهای اینترنتی در مشهد گفت: سرویس های پایه فضای اقتصاد دیجیتال کاملا شناخته شده هستند و باید در کشور ایجاد شده و توسعه یابند تا از این طریق در ابتدا به تعداد قابل قبولی کاربر یا سرمایه اجتماعی قابل اتکا دست یافت و سپس آرام آرام به سمت حذف سرویس های خارجی رفت تا حیات کسب و کارهای اینترنتی تهدید نشود.

علی جاهدی افزود: محدودیت های اینترنتی، کار را برای کسب و کارهای برخط سخت می کند به نحوی که در همین یک ماه برخی شرکتها تعدیل نیرو داشته اند زیرا دیگر قادر به پرداخت حقوق کارکنان خود نبودند، از سوی دیگر کسب و کارهایی هم که تلاش می کردند از طریق اینترنت خود را معرفی کنند یا به نوعی به بازار دست پیدا نمایند، با این محدودیتها دچار مشکل شدند.

وی با اشاره به نمونه های موفق سرویس های پایه اقتصاد دیجیتال در کشور، افزود: به عنوان مثال سرویس "نشان" یا مسیریاب، یک کسب و کار اینترنتی بومی است که طی سه یا چهار سال گذشته به ۱۲ میلیون کاربر دست یافته و توانسته به سرمایه اجتماعی قابل اتکایی دست یابد.

رییس پردیس آی.سی.تی پارک علم و فناوری خراسان بیان کرد: طرحهایی وجود دارد که مبتنی بر فناوریهای به‌روز دنیا است و یکی از پنج فناوری برتر دنیا، سرویس اطلاعات و ارتباطات است.

جاهدی پیشنهاد کرد که قبل از قطع کامل سرویس ها یا پلتفرمهای خارجی یا برگردان آنها، ابتدا سرویس های جایگزین ایجاد شود.

سکوی کسب و کار، راه حل دولت

دولت برای حل مشکلات کسب و کارهای اینترنتی برنامه هایی را تعریف کرده است تا ضمن تقویت زیرساختهای توسعه، از کسب و کارهای اینترنتی نیز حمایتهای لازم انجام گیرد، اما تاکنون قانونی نبوده است که بتواند فعالیت کسب و کارها در بستر شبکه های اجتماعی را مورد حمایت قرار دهد.

رییس اداره بازرگانی داخلی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: صدور "نماد اعتماد الکترونیکی"، برای شبکه های اجتماعی نیست بلکه برای کسب و کارهای اینترنتی و سایتهای اینترنتی است و هنوز قانونی در زمینه صدور مجوز برای کسب و کارها در بستر شبکه های اجتماعی تعریف نشده است.

حمیدرضا رجوعی افزود: هر زمان که از اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در خصوص فعالیت کسب و کارهای اینترنتی روی فضای مجازی نظرخواهی شده است، اعلام کرده است که فعالیت روی شبکه های اجتماعی دارای مجوز نیست چرا که این نهاد صادرکننده مجوز برای فعالیت کسب و کارهای اینترنتی در شبکه های اجتماعی نیست لذا اطلاعات دقیقی نیز در این زمینه وجود ندارد.

وی بیان کرد: در کنار آن وزارت صنعت، معدن و تجارت از طریق ادارات کل تابعه خود در استانها به فعالیت کسب و کارها در بسترهای اینترنتی مجوز داده است به طوری که آنان دارای "نماد اعتماد الکترونیک" می شوند و کسب و کارهای مزبور از این طریق ساماندهی شده اند.

وی اظهار داشت: با این حال هیچ مرجع دولتی نمی تواند مجوزی برای فعالیت اقتصادی در بستر شبکه های اجتماعی صادر کند و تا حدودی بخشی از مسوولیت افرادی که بدون توجه به ضوابط روی بستر شبکه های اجتماعی فعالیت کرده اند، متوجه خودشان است.

رجوعی ادامه داد: با این حال این واقعیت وجود دارد که شبکه های اجتماعی به جهت شکل ارتباطات، ماهیت و گردش اطلاعات، بسترهای مناسبی را برای فعالان اقتصادی فراهم کرده اند و آنان نیز از این بستر استفاده کرده اند که امروز به واسطه محدود شدن این بسترها، با چالش مواجه شده اند.

رییس اداره بازرگانی داخلی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: دولت برای جلوگیری از آسیب دیدن کسب و کارهای اینترنتی ناشی از محدود شدن بستر شبکه های اجتماعی، برنامه دارد و در این راستا سکوی کسب و کارهای الکترونیکی را تعریف کرده و یک برنامه برای کسب و کارهایی که به پلتفرم‌هایی داخلی مهاجرت کنند، در نظر گرفته‌ است تا در قالب یک بسته حمایتی از مشوقهایی مانند معافیت مالیاتی و تسهیلاتی از این قبیل بهره مند شوند.

وی خاطرنشان کرد: اخیرا مصوبه هیات دولت در زمینه کسب و کارهای فضای مجازی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ابلاغ شده که به این وزارتخانه ماموریت داده تا سکوهای کسب و کار داخلی را فعال کند، در این سکوها ضوابط و مزیتهای بسیار خوبی برای فعالان اقتصادی از جمله معافیت گمرکی تعریف شده است و حتی برای فعالیت در این سکوها نیاز به اخذ مجوز هم نداشته و از گردش کاری بسیار ساده و روان برخوردار هستند تا آسیبهای ناشی از فعالیت در شبکه های اجتماعی خارجی به کمترین برسد.

رییس اداره آموزش،پژوهش و فناوری اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز از ایجاد نخستین سکوی کسب و کار تحقیق و توسعه کشور در این استان با مشارکت بخش خصوصی، پارک علم و فناوری و واحدهای صنعتی دارای بخش تحقیق و توسعه خبر داد.

ناصر بهزاد گفت: این سکو با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده است و دست‌اندرکاران چهارگوشه آن را اداره کل صنعت، معدن و تجارت، پارک علم و فناوری خراسان، انجمن تحقیق و توسعه و واحد صنعتی تشکیل می دهند، که در این سکو اداره کل صنعت، معدن و تجارت به عنوان سیاستگذار، پارک علم و فناوری به عنوان ارایه دهنده خدمات، انجمن تحقیق و توسعه به عنوان راهبر و واحد صنعتی به عنوان مجری عمل می کنند.

وی تصریح کرد: سکوی کسب و کار تحقیق و توسعه، واحدهای فعال در حوزه تحقیقات نوآورانه و فناور و دانشگاهیان و دانش آموختگان دانشگاه ها را به فرآیندهای صنعتی خراسان رضوی متصل می کند تا خدمات مورد نیاز واحد در این زمینه تامین شود و بخش بازطراحی مدلهای کسب و کار به رشد خوبی دست یابد و این در نهایت به کارآفرینی در حوزه صنعت منجر شود.

بهزاد افزود: این سکو هم اینک حالت فیزیکی دارد اما به زودی سامانه ای برای آن تعریف می شود تا واحدهای نیازمند در زمینه خدمات و حمایتهای تحقیقاتی و فناورانه بر روی آن ثبت شود.