تازه ها
افزایش سرمایه‌گذاری در کنار فعالیت‌های دانش‌بنیان راه برون‌رفت از مشکلات حوزه کشاورزی
کشاورزی در ایران یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی بوده که نقش ممتازی در تقویت تولید ملی، اشتغال و امنیت غذایی دارد. تولید بیشتر در بخش کشاورزی علاوه بر صرفه جویی ارزی، توسعه سایر بخش‌های اقتصادی را در پی خواهد داشت. یک برنامه کشاورزی پایدار موفق در برگیرنده اهدافی مانند، فراهم کردن امنیت غذایی همراه با افزایش کمی و کیفی آن با در نظرگرفتن نیازهای نسل‌های بعدی، حفاظت از منابع آب، خاک و منابع طبیعی؛ حفاظت از منابع انرژی در داخل و خارج از مزرعه و ..... است. در این میان عبور از اقتصاد بخش کشاورزی به صورت وابسته به منابع اولیه و مواد خام و توسعه این بخش تنها از مسیر اقتصاد نوآور و توسعه حوزه دانش بنیان می‌گذرد. در کشور ما نیز اخیرا توجه ویژه‌ای به رشد و شکوفایی حوزه دانش بنیان شکل گرفته و بر همین اساس مقام معظم رهبری سال جاری را به عنوان «سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نام گذاری کرده‌اند. به همین منظور طی میزگردی با حضور کارشناسان در این حوزه به بررسی نقش شرکت‌های دانش بنیان در توسعه بخش کشاورزی و اقتصاد کشاورزی در استان پرداخته است. علیرضا اسلامی، رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی در خصوص چرایی عدم حضور پررنگ شرکت‌های دانش بنیان در حوزه کشاورزی استان اظهار کرد: حوزه فناوری در کشور همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. در حیطه کشاورزی به دلیل نوع و ماهیت فعالیت‌های فناورانه نیاز به برخی از زیرساخت‌ها وجود دارد که حمایت بیشتر شرکت‌های دانش بنیان و فناور از سوی دست اندرکاران را می‌طلبد. در کنار این عموم بهره‌برداران به عنوان جامعه استفاده کننده از فناوری‌ها به دلیل کمبود سواد تخصصی و تمکن مالی پایین به ویژه در خرده مالکین و برعکس سن بالای اکثریت آنان عملا تاکنون استقبال چندانی از ورود و نفوذ فناوری ها به فعالیت‌های این بخش نداشته‌اند.
وی افزود: البته باید توجه داشت که اساسا حیطه فعالیت‌های کشاورزی دارای ریسک بالایی نیز است، به گونه ای که این خود اقتصادی بودن محصولات و هزینه‌های تمام شده و به تبع آن استفاده از فناوری‌ها در شیوه مرسوم کشاورزی را تحت تاثیر قرار داده است. این ریسک از چند جنبه از جمله کمبود و تنزل کمی و کیفی منابع پایه تولید و آسیب پذیری ناشی از تغییرات اقلیمی گرفته تا بحث سیاست‌گذاری‌های تصمیم گیران به عنوان مثال در مقوله واردات و صادرات و جنبه رقابت پذیری محصولات فناور قابل ذکر است. سایر موارد نیز موانعی چون فرآیند سخت و طولانی اخذ مجوزها از سوی دستگاه‌های نظارتی به ویژه برای محصولات فناور در حیطه صنایع غذایی، گیاهپزشکی، تکنولوژی بذر و....قابل ذکر است.
رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی با اشاره به اینکه در حال حاضر آیین‌نامه‌های ابلاغ شده در حوزه شرکت‌های دانش بنیان نسبت به سال‌های گذشته بسیار بهتر شده است، تصریح کرد: با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در سال جاری مبنی بر اهمیت فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و شعار سال، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات خوبی برای توسعه فناوری و ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور به بخش کشاورزی در حال انجام است.
مدیریت ریسک و خطر پذیری به جای مدیریت بحران برای تامین غذا در کشور
اسلامی خاطرنشان کرد: نگاه در این چند دهه بر بحث خودکفایی و امنیت غذایی بیشتر بر محور تولید و بر مبنای استفاده حداکثری از منابع بوده است. اما حداقل ۱۵ سال است که کارشناسان می‌گویند نفوذ علم و فناوری باید بر واحد سطح باشد. این نفوذ نیازمند زیر ساخت است. تا امروز برای تامین غذا مدیریت بحران می‌کردیم در حالی که مدیریت ریسک و خطرپذیری نیاز داریم. وقتی مدیریت بحران را دنبال کنیم در بسیاری از مواقع نگاه ما به واردات است. اکنون که منابع به سمت تنزل بوده و تقاضا بالا است، نگاه در این حوزه در حال تغییر است.
یکی از ضعف‌های حوزه کشاورزی حضور کمرنگ سایر علوم به ویژه فناوری اطلاعات است
در ادامه علی اسماعیلی، معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری خراسان رضوی در خصوص نقش شرکت‌های دانش بنیان در توسعه بخش کشاورزی استان اظهار کرد: در بحث ورود دانش به یک بخش که در اینجا منظور بخش کشاورزی است، ورود سایر علوم به حوزه مورد نظر دارای اهمیت است. ایرادی که در حال حاضر وجود دارد، این است که علومی مانند فناوری اطلاعات و... به بخش کشاورزی ورود پیدا نکرده است.
وی افزود: نگاه به بخش کشاورزی مانند نگاه وزارت نفت نیست. وزارت نفت بر اساس نیاز خود محصولات تولید شده را از شرکت‌ها با درصدی از خطا پذیرش می‌کند. بنابراین در حوزه نفت حوزه‌های فناور و مهندسی حضور پررنگی دارند.
معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری خراسان رضوی بیان کرد: برای مثال در حال حاضر وضعیت کشور در زمینه کمبود آب از بحران فراتر رفته، اما شرکت‌های مهندسی در این زمینه ورود پیدا نمی‌کنند. اگر سرمایه‌گذاری را در حوزه کشاورزی متمرکز کنیم و ورود رشته‌های دیگر را به حوزه کشاورزی افزایش دهیم، مشکلات این حوزه حل شده و فعالیت بخش کشاورزی در حوزه دانش‌بنیان بیشتر خواهد شد.
۷۵ درصد کشاورزی خراسان رضوی سنتی است
در ادامه مهدی مدنی، رئیس انجمن شرکت‌های دانش بنیان خراسان رضوی در خصوص چرایی عدم حضور پر رنگ شرکت‌های دانش بنیان در حوزه کشاورزی استان اظهار کرد: هم اکنون سه مساله آب، محیط زیست و امینت غذایی از اهمیت بالایی در کشور برخوردار است. جنگ دنیا در آینده جنگ آب است و ما در این مساله دچار بحران هستیم و نقشه راهی نیز در این زمینه نداریم. در حال حاضر ۷۵ درصد کشاورزی خراسان رضوی به صورت کامل سنتی بوده و فناوری در آن جایی ندارد و در ۲۵ درصد باقی مانده نیز فناوری ویژه‌ای وجود ندارد. تمام این موارد پایه امنیت غذایی است و تولید بر پایه دانش بنیان حوزه کشاورزی و مواد غذایی، بسیار در پوشش امنیت غذایی کارا و تاثیرگذار است.
وی با اشاره به وجود برخی تفکرات سنتی که به راحتی هم قابل تغییر نیست، افزود: وجود خرده مالکی در بخش کشاورزی مشکلات زیادی ایجاد کرده است. در بخش کشاورزی ورود فناوری امکان‌پذیر بوده و می‌توان به آن به خوبی پرداخت. حدود ۶ درصد شرکت‌های دانش‌بنیان در خراسان رضوی فعال بوده که از این میزان بین ۲ تا ۳ درصد فقط در حوزه کشاورزی فعال هستند. البته مجموع شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور درحیطه کشاورزی، صنایع غذایی که در استان فعالیت می‌کنند، تعداد خوب و قابل قبولی است که باید در مسیردانش بنیان شدن همه آنها، حمایت‌های توانمند سازی ارائه گردد.
شرکت‌های دانش بیان با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی درخصوص اقدامات و برنامه‌های موجود برای افزایش سهم این شرکت‌ها در حوزه کشاورزی بیان کرد: بررسی اجمالی در عدم موفقیت شرکت دانش پایه در زمینه کشاورزی نشان می‌دهد گاهی این شرکت‌ها تیم سازی‌های خوبی ندارند. متاسفانه در حوزه کشاورزی ضرورت هوشمندسازی و اتوماسیون مورد توجه قرار نگرفته و در این خصوص خلاء زیادی وجود دارد. در این زمینه سایر رشته‌ها از جمله گرایش‌های برق، کامپیوتر، مکانیک، فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی لازم است که در کنار متخصصین کشاورزی قرار گیرند.
وی ادامه داد: وقتی شرکت‌های فناور فعالیت‌های خود را آغاز می‌کنند با موانعی از لحاظ برخی آیین‌نامه‌ها از سوی دستگاه‌های نظارتی رو به‌رو می‌شوند که در این زمینه نیز جلساتی با مدیران دولتی برگزار شده است تا این مشکل‌ها مرتفع شود. در شرکت‌های فناور به خصوص در زمینه‌های صنایع غذایی، گیاهپزشکی و گیاهان داروئی وقتی ایده به محصول تبدیل می‌شود برای رشد یافتن نیاز دارند تا محصول تجاری سازی شود. این امر خود مستلزم تست بازار بوده که برای آن نیازمند اخذ برخی مجوزها از سوی دستگاه‌های نظارتی و موسسات دولتی است.
رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی گفت: واحدهای فناور نو پا در مقیاس کوچک امکان داشتن استانداردهای مورد نیاز برای اخذ مجوز در آیین‌نامه های مرسوم را ندارند که این مورد یکی از چالش‌های پیش روی شرکت‌های فناور بوده و لازم است آیین‌نامه‌ها و دستورالعملها با کمک دستگاه‌های نظارتی براساس نوع فعالیت واحد فناور که عملا به‌صورت پایلوت و در مقیاس کوچک و نیمه صنعتی کار می‌کنند، مورد بازبینی و به روزرسانی شود. در واقع یکی از چالش‌های جدی برای توفیق شرکت‌های فناور حیطه کشاورزی و صنایع غذایی رفع چنین موانعی است.
اسلامی درباره سایر اقدامات در راستای حمایت از فعالیت‌های فناور و دانش بنیان در حیطه کشاورزی بیان کرد: افتتاح اولین دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی کشور در مشهد موجب شده تا چتر حمایتی بزرگتری برای شرکت‌های فناور گسترده شود. در واقع با این کار علاوه بر حمایت هسته و واحدهای‌های فناور پیش رشد و مرحله رشدی، فرآیند جذب و پذیرش شرکت‌های فناور فرارشدی و نوآور و شرکت‌های دانش بنیان حیطه کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی استان صورت گرفته و تحت پوشش حمایتی قرارداده خواهند شد.
وی افزود: شایان ذکر است باتوجه به شعار سال که توسط مقام معظم رهبری به " تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین" نامگذاری و مورد تاکید قرار گرفت، هیات وزیران به تاریخ ۱۴ فروردین ماه سال جاری تصویب نامه‌ای تحت عنوان "آیین نامه حمایت از تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین در بخش کشاورزی و منابع طبیعی" را ابلاغ نمودند. در این مصوبه یکی از موارد مهم در بند الف ماده یک آن آورده شده که "وزارت جهاد کشاورزی مکلف است با همکاری وزارت عتف و معاونت علمی و فناوری رییس جمهور، به گونه ای برنامه‌ریزی نماید تا در پایان سال ۱۴۰۱، حداقل ۲۰ درصد از تعداد کل شرکت‌های دانش بنیان و فناور و ۱۰ درصد فروش آنها از طریق شرکت‌های دانش بنیان و فناور کشاورزی و منابع طبیعی محقق گردد. رویکرد این مصوبه توجه هرچه بیشتر و حمایت از فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و فناور با ماهیت و دستاورد در زمینه‌های افزایش بهره وری، کاهش هزینه تولید، کاهش و فرآوری ضایعات برای تامین نهاده‌های دام و طیور، هوشمندسازی کشاورزی و توسعه ارقام جدید زراعی متناسب با اقلیم کشوراست.
نیاز شرکت‌های دانش بنیان بخش کشاورزی به زیر ساخت‌های متنوع
رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی با اشاره به اینکه که شرکت‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی بسته به نوع فعالیت، زیرساخت‌های متنوع‌تر و بیشتری را نسبت به بعضی از سایر شرکت‌های فناور نیاز دارند، تصریح کرد: در حیطه کشاورزی برای اینکه محصول فناورانه تولید شود بسته به فعالیت نیاز به آزمایشگاه،کارگاه های فنی، گلخانه، زمین و ... است. بنابراین مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی با همکاری سازمان جهاد کشاورزی استان درصدد هستند تا این زیر ساخت‌ها را در استان فراهم آورند. اقدام دیگری که بسیار مهم است این است که بسترسازی لازم برای مشارکت جدی بخش خصوصی در موضوعات پژوهشی و تولید محصولات فناورنه و انتقال یافته‌ها به بخش کشاورزی صورت گیرد. در این خصوص وزارت جهادکشاورزی و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی نیز تمهیداتی اندیشیده و اقداماتی در حال انجام دارد.
اسلامی تصریح کرد: خوشبختانه خراسان رضوی در بین مراکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی در ذیل سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، در سال ۱۴۰۰ رتبه نخست را به خود اختصاص داده است.
بودجه اختصاص داده شده در حوزه دانش بنیان به خراسان رضوی یک درصد است
در ادامه اسماعیلی، معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری خراسان رضوی در خصوص اقدامات پارک در سال جاری برای توسعه شرکت‌های دانش بینان حوزه کشاورزی در استان گفت: در تهران به دلیل حجم بالای سرمایه گذاری رشد شرکت‌های دانش بنیان بالاتر است. ۶۰ الی ۷۰ درصد تعداد شرکت‌های دانش بنیان کشور در تهران مستقر هستند و از نظر تعداد شرکت‌های دانش بنیان خراسان رضوی رتبه سوم را بعد از تهران و اصفهان دارد. ۹۰ درصد بودجه در تهران هزینه می‌شود که این بودجه در خراسان رضوی یک درصد است.
وی ادامه داد: بنده اعتقاد دارم بازار هوشمند است. اگر حاکمیت بازار را رونق دهد هدفی که مقام معظم رهبری مد نظرشان است ایجاد می‌شود. البته اینکه به یکباره این شرکت‌ها در یکسال افزایش یابند و یکباره بودجه به آنها ترزیق شود کار درستی نیست. باید به دنبال توسعه پایدار در تمام بخش‌ها در کشور باشیم. لذا در حوزه کشاورزی اگر بازار برای مهندسین و متخصصین فراهم شود اگر این اقدام صورت نگیرد ریسک پذیری برای شرکت‌های فناور افزایش می‌یابد. با توجه به حضور بالای فارغ التحصیلان رشته کشاورزی در کشور که نرخ بیکاری بالایی دارند اگر از آنها حمایت شود و جهاد کشاورزی همچون وزارت نیرو عمل کند رشد این شرکت‌های فناور و دانش بنیان بیشتر می‌گردد.
معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری خراسان رضوی تصریح کرد: در پارک علم و فناوری می‌توان نیازها را به متخصصین متصل کنیم. بر اساس نیازهای محوری می‌توانیم رویدادی برگزار کرده و تیم‌سازی انجام دهیم. یکی از دلایل که شرکت‌های نوآور شکست می‌خورند تیم‌سازی نادرست است، ولی به طور معمول در دنیا ۹۰ درصد شرکت‌های فناور شکست خورده و ۱۰ درصد باقی می‌مانند. هر چه تعداد تشکیل هسته‌ها و تعاملات بیشتر باشد احتمال تشکیل شرکت‌های موفق بیشتر خواهد بود.
عدم توجه به بخش خصوصی در تصمیم گیری‌ها
رئیس انجمن شرکت‌های دانش بنیان خراسان رضوی در خصوص نقش تشکل‌های بخش خصوصی تصریح کرد: هر زمان بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها، قانون‌گذاری و مشورت کنار گذاشته شده است و حرفش شنیده نشده است یا شنیده شده ولی به آن توجه نشده است، مشکلاتی ایجاد شده است. در حال حاضر هم با گذشت بیش از ۱۰ ماه از آغاز به کار دولت سیزدهم و سخن از اهمیت بخش خصوصی، نگرانی خود را از عدم اهتمام جدی و واقعی و موثر به نظرات بخش خصوصی اعلام می‌دارم و نسبت به تبعات این کم توجهی هشدار می‌دهم.
وی افزود: تصدی‌گری بخش دولتی، عدم تمرکز بر رگولاتوری و نظارت منطقی و کارشناسانه، رقابت بخش دولتی و شبه دولتی با بخش خصوصی واقعی در عرصه بنگاه‌های کسب‌و کار بزرگترین آسیبی ناشی از همین عدم توجه حاکمیت به درخواست‌های بخش خصوصی است.
تسریع در فرایند تفویض اختیار در ایجاد شرکت‌های دانش بنیان به استان‌ها
رئیس انجمن شرکت‌های دانش بنیان خراسان رضوی درباره چالش‌هایی که شرکت‌های دانش بنیان با آن روبه‌رو هستند، بیان کرد: در حوزه دانش بنیان معاونت علمی ریاست جمهوری احراز صلاحیت می‌کند. اگرچه در حوزه دانش بنیان باید با معیارهای درست و سختگیرانه باشد، اما ظرفیت تیم‌های ارزیابی در حوزه دانش بنیان به نسبت درخواست‌ها بسیار کم است. همچنین نیاز است تیم‌ها و شرکت‌های ارزیابی کننده هم توانمندتر شوند و آموزش ببینند و هم با صرف اختصاص بودجه‌های بیشتر، افراد متخصص بیشتری را جذب نمایند. بر همین اساس مهارت آموزی باید در بدنه دولت صورت گیرد. مورد بعدی هم تسریع در فرایند تفویض اختیار در حوزه دانش بنیان به استان‌ها است. منبع:ایسنا
ارسال نظرات