تیزی مشکلات بر گلوی صادرات چاقوی زنجان

صنایع دستی به دلیل خصوصیاتی مثل مشارکت دادن زنان در تولید، متنوع کردن منابع درآمد خانوار، کاهش ریسک درآمد، استفاده آن از منابع داخلی و حفظ فرهنگ و اصالت بومی، انتقال هنر بومی ومحلی، پیوند نسل ها و مهم تر از آن اشتغالزایی با سهولت و با توجه به اینکه این صنایع جزو صنایی هستند که بیش از تکنولوژی نیاز به نیروی کاری بیشتری دارد، از مهم ترین راه حل های حل مشکل بیکاری، تولید ارز افزوده، ثروت آفرینی و یا حتی ارزآوری از طریق صادرات شود.

صنایع دستی در ایران دارای سابقه‌ای قدیمی و البته ارزشمند است که به دلیل قابل تامین بودن مواد اولیه در داخل کشور، سرمایه بسیاری نیاز نداشته و می‌تواند با ارزش‌افزوده بالا، به کمک اقتصاد بیاید. از طرف دیگر با توجه به این امر که صنایع ‌دستی از بن فرهنگ ایرانی بوده، به راحتی می‌توان مردم را به سمت این حوزه راهنمایی و با توجه به ساده‌بودن آموزش‌ها می‌توان راهی موثر در اشتغالزایی ایجاد کرد. یکی از مهمترین دغدغه‌های اقتصادی در ایران، مشکل تامین سرمایه‌گذاری‌های کلان است. صنایع‌دستی با توجه به نیاز اندکی که به سرمایه اولیه دارد، می‌تواند در مسیر ایجاد شغل گام‌های موثر بردارد.

مشکل دیگری که در اقتصاد ما قابل رویت است، معضل بیکاری در روستاها و شهرهای کوچک است که باعث می‌شود بسیاری از روستاییان برای یافتن شغل مناسب و کسب درآمد، به شهرها مهاجرت کنند که این امر عامل بسیاری از نارسایی‌های فرهنگی شده و بافت روستایی را خالی از سکنه می‌کند.

صنعت چاقو سازی از رشته های ماندگار و تاریخی استان زنجان محسوب می شود که نیازمند توجه جدی و حمایت بیشتر از سوی متولیان امر است. سابقه صنعت چاقوسازی در ایران را در زمان هایی باید جستجو کرد که داشتن سلاح سرد از ضروریات زندگی هر فرد به شمار می‌رفت که یکی از قدیمی‌ترین مناطق سکونت ایران که قدمت آن به هزاره‌ی ششم می‌رسد، تپه سیلک کاشان است.

صنعت چاقوسازی در زنجان بطور قطع ماحصل عواملی چون موقعیت جغرافیایی و نقش زنجان در جنگ های مختلف تاریخی (قبل از اسلام و بعد از اسلام)، موقعیت سوق‌الجیشی زنجان نسبت به استانهای همجوار، قرار گرفتن بر سر تمدنهای شرقی، غربی و نزدیکی به فلات مرکزی، فراهم بودن مواد اولیه و معادن غنی آهن و مس و . . . است.

در بررسی‌های به عمل آمده و با توجه به شواهد و مدارک، به طور قطع اعلام تاریخ دقیق و مشخص زمان شروع این صنعت در استان زنجان مقدور نمی‌باشد اما قدیمی‌ترین چاقوی به دست آمده از مجموعه‌ی مرد نمکی در معدن نمک چهرآباد ( روستای حمزه‌لو ) متعلق به هیجده قرن پیش از میلاد است.

تولید 10 درصد نیاز چاقوی کشور در زنجان

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان در رابطه با هنر-صنعت چاقوسازی در زنجان می گوید: در این استان حدود 3000 نفر صنعتگر در زمینه چاقو داریم که اغلب به صورت کارگاهی، انفرادی و حتی برخی در منازل کار می کنند.

سید میکائیل موسوی با بیان اینکه صنعتگران زنجانی سالیانه 6 میلیون قبضه انواع چاقو های آشپزخانه ای، میوه خوری، قمه، چاقوهای قصابی و ... تولید می کنند، ادامه می دهد: صنعت چاقو در زنجان دارای 2 مهر اصالت بین المللی، یک مهر اصالت ملی و یک نشان جغرافیایی ملی است و به دنبال دریافت نشان بین المللی جغرافیایی برای این هنر-صنعت هستیم.

وی با اشاره به نیاز کشور به سالانه 60 میلیون قبضه انواع چاقو از میوه خوری و آشپزخانه گرفته تا چاقوهای قصابی، زینتی، قلم تراش و ... و تامین 10 درصد از این نیاز در استان زنجان، می افزاید: علاوه بر اینکه 10 درصد تولیدات استان زنجان نیاز کشور را تامین می کند، 15 درصد دیگر از نیاز کشور را تولیدات دیگر استان ها تامین کرده و مابقی وارد می شود.

این مسئول چاقوی زنجان را صنعتی عنوان می کند که ویژگی های صنایع دستی بودن را داشته و کار دست است، یادآور می شود: در حال حاضر برش تیغه های فولادی چاقو با دستگاه و آبکاری و دسته زنی با دست انجام می شود. در گذشته بسته بندی مناسبی برای چاقو وجود نداشت و محصول پس از فروش به صورت روزنامه پیچ تحویل مشتری میشد که در حال حاضر شکل بسته بندی بهبود یافته و جعبه های کارتونی و چوبی تعبیه شده است.

موسوی در رابطه با صادرات چاقوهای تولید شده در زنجان، تصریح می کند: اغلب صادراتی که از استان زنجان انجام می شود بیشتر برای چاقوهای زینتی است که به صورت سفارشی ساخته می شود و بیشتر به صورت پستی ارسال می شود. نبود تاجر چاقو و پایین بودن حجم صادرات سبب می شود صادرات از محل گمرک استان زنجان صادر نشود بلکه در استان هایی هماندد قم ثبت و صادر شود.

آغوش باز گمرک برای صادرات چاقو

پاییز سال 96 اداره کل گمرک استان زنجان اعلام کرد که صادرات انواع چاقو و صنایع زیر مجموعه آن را از گمرک استان زنجان فقط با مجوز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، امکان پذیر است و صادرکنندگان می توانند با ثبت از طریق پنجره واحد نسبت به صادرات این محصول اقدام کند.

بنا بر اعلام مسئولان، بیشترین چاقوی زنجان که صادر می شود به کشور عراق است و دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز خواستار چاقوهای زینتی و سفارشی هستمد.

مدیرکل گمرک استان زنجان در رابطه با صادرات چاقو از محل این گمرک، می گوید: برای صادرات چاقو مشکلی از جمله نبود کارشناس و یا زیرساخت وجود ندارد و تولیدکنندگان و یا صادرکنندگان برای صادرات فقط نیازمند مجوز از سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هستند.

زین العابدین گنج خانلو نبود تاجر تخصصی برای صادرات این محصول را یکی از مشکلات پیش روی صنعت چاقوی زنجان دانسته و ادامه می دهد: تاکنون ثبت صادراتی برای چاقوی زنجان در محل گمرک نداریم ولی ارسال چاقو از طریق بسته های پستی انجام شده است که پیشنهاد می شود برای افزایش سهم چاقوی زنجان در بازارهای جهانی، بازاریابی هایی به صورت اصولی و بر اساس توان تولید در استان انجام شود.

وی خاطرنشان می کند:  صادرات چاقوی زنجان از استان قم با همکاری تجار این استان و از طریق بار این تجار به دیگر کشورها صادر می شود ولی چون از محل گمرک استان زنجان نیست، در صادرات این استان، ثبت نمی شود.

لزوم رعایت استاندارد جهانی برای ایجاد صادرات

مسئول توسعه خوشه فرش زنجان، با تاکید بر لزوم ایجاد زیرساخت و خریداری تجهیزات جدید برای صنعت چاقو در زنجان، اظهار می کند: متاسفانه هنوز تفکر صنعتی در رابطه با ساخت چاقو وجود دارد که تولیدکنندگان با تغییر در مدل های تولید و تجهیز خط تولید خود، می توانند به سمت صنعتی شدن حرکت کنند.

محمدعلی معجونی بازاریابی را یکی از مشکلات صنعت چاقو دانسته  و عنوان می کند: بازار‌یابی به عنوان مشکل حاد این حرفه مطرح نیست، چاقوسازان زنجان تولید محدودی دارند و بازار را محدود به زنجان می‌دانند در حالی که چاقو زنجان مختص استان نیست و می‌توانند در سراسر کشور محصول تولیدی خود را به فروش برساند.

وی می افزاید: استاندارد چاقوهای آشپزخانه صادراتی تیغه استیل و دسته از جنس پلاستیک است ولی چاقوهای تولیدشده در زنجان تیغه هایی از جنس فولاد و دسته های فیبری دارد که مناسب برای صادرات نیست همچنین با توجه به اینکه مواد اولیه وارداتی  با توجه به اینکه تولید مواد اولیه مانند استیل برای تولیدکنندگان کشور صرفه اقتصادی ندارد؛ علاوه بر هزینه بالا کیفیت پایینی نیز دارد سبب کاهش کیفیت محصولات می شود که این مهم چاقوی زنجان را از بازار رقابتی حدف میکند.

تیزی مشکلات بر گلوی صادرات چاقوی زنجان

برای صنعتی شدن نیازمند تغییر در تکنولوژی و حتی تغییر در سبک تفکر برای تولید محصول هستیم و چاقوی زنجان نیز می تواند با عبور از محدودیت ها و مدل های ساخت خود، در مسیر تغییر گام برداشته و با تولیدات محصولات متنوع، تجربه موفق دیگری را مانند مس، ثبت کند.

اکنون که اشتغال به یکی از چالش های بزرگ اقتصاد کشور تبدیل شده با ایجاد غییرات توسط صنعتگران، تربیت نیروی متخصص و حمایت های مختلف مادی و معنوی توسط دولت ها میتواد زمینه ایجاد اشتغال زیادی را برای جوانان ایجاد کرد ولی در حال حاضر تیزی مشکلات بر گلوی صادرات چاقوی زنجان است.