تازه ها
هرآنچه باید درمورد پدیده NEET بدانید
پدیده NEET به جوانانی اطلاق می‌شود که نه در حال تحصیل‌اند، نه شاغل هستند و نه در دوره‌های آموزشی یا مهارتی خاصی شرکت دارند. این وضعیت، که معیاری برای ناکارآمدی ساختار‌های آموزشی، اقتصادی و اجتماعی است، در ایران و به‌ویژه در میان دختران و جوانان، روندی رو به افزایش دارد.
طبق آمار‌های رسمی، حدود یک‌چهارم جوانان ایرانی NEET هستند که این نرخ در میان دختران به حدود ۵۰ درصد می‌رسد؛ رقمی نگران‌کننده که از میانگین جهانی نیز فراتر رفته است. این پدیده یکی از چالش‌های بزرگ اجتماعی و اقتصادی ایران محسوب می‌شود
به‌تازگی، معاون وزیر کار در مصاحبه‌ای اعلام کرده است که این نرخ ۵ درصد بیشتر از میانگین جهانی است و از هر ۲ دختر، یک نفر نه تحصیل می‌کند و نه شغل دارد. این روند نگران‌کننده نه‌تنها توسعه فردی جوانان را متوقف می‌نماید، بلکه عاملی در تضعیف رشد اقتصادی، افزایش آسیب‌های اجتماعی و گسترش نابرابری است برای شناخت هرچه بیشتراین نسل وچالش‌های پیش روی آنها با دکتر علاالدین محمدی میخوش محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی به گفت وگونشستیم.
●جامعه neet را لطفا تعریف کنید. فرق آن با نسل z چیست؟
امروز جامعه ما با دو واقعیت مهم روبه‌روست از یک‌سو نسل Z، نسلی که با فناوری‌های نو و سرعت تغییرات رشد کرده و ظرفیت‌های بزرگی در خود دارد و از سوی دیگر گروهی از جوانان که به دلیل چالش‌های گوناگون، نه درس می‌خوانند، نه شغلی دارند و نه در دوره‌های مهارتی مشارکت می‌کنند که به آن پدیده NEET گفته می‌شود. تفاوت میان نسل Z و پدیده NEET در این است که نسل Z یک نسل اجتماعی است متولد عصر دیجیتال، خلاق و آشنا با تغییر، اما NEET یک شرایط و وضعیت است که ممکن است برای برخی از جوانان نسل Z و حتی نسل‌های دیگر رخ دهد. این تفاوت نشان می‌دهد مشکل از نسل جوان نیست؛ مشکل از مسیر‌های دشوار و بی‌پاسخ در برابر اوست.
●تاثیر این پدیده در سطح ملی و منطقه‌ای چیست؟
در سطح کشور، بیشترین سهم این پدیده مربوط به دختران، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و ساکنان مناطق روستایی و محروم است. نبود فرصت شغلی متناسب با رشته تحصیلی، ضعف برنامه‌های کارورزی و فرهنگ نادرست نسبت به اشتغال‌زایی از عوامل اصلی آن هستند. در بعضی از شهرها، علیرغم سطح بالای تحصیلات، با یکی از بالاترین نرخ‌های NEET مواجه‌اند. برای نمونه در شهر رشت، تخمین زده می‌شود حدود ۴۸ درصد از دختران ۱۸ تا ۲۵ ساله NEET هستند. مهاجرت، عدم وجود صنایع نوآور، ضعف زیرساخت مهارت‌آموزی و عدم تناسب بازار کار با تخصص‌ها، وضعیت را در بعضی شهرها پیچیده‌تر کرده است.
●چه عواملی باعث می‌شود که افراد از تحصیل و یا ورود به بازارکار منصرف شوند؟ و چرا جوانان به جای ادامه تحصیل یا پیدا کردن شغل در گروه neet قرار می‌گیرند؟
بسیاری از جوانان ما سال‌ها تحصیل می‌کنند، اما در نهایت با ناهماهنگی میان دانشگاه و بازار کار مواجه می‌شوند. فرصت‌های کارآموزی جدی نیست و مهارت‌هایی که در دانشگاه آموزش داده می‌شود، در بسیاری از موارد با نیاز واقعی کسب‌وکار‌ها فاصله دارد. هنگامی که جوان می‌بیند تلاشش به شغل و آینده روشن نمی‌رسد، انگیزه‌اش کاهش می‌یابد و ممکن است تصمیم بگیرد نه ادامه تحصیل دهد و نه وارد اشتغال شود.
●نقش خانواده، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ظهور، شکل گیری نگرش‌ها و ارزش ها، افزایش و یا کم کردن گروه neet چیست؟ افزایش پدیده neet چه تاثیراتی در جامعه دارد؟
رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی دارند. از یک طرف می‌توانند آموزش، انگیزه و فرصت‌های نوآورانه ارائه دهند و از سوی دیگر نمایش زندگی‌های رویایی و موفقیت‌های یک‌شبه باعث می‌شود جوان احساس ناکامی و ناامیدی کند. خانواده‌ها نیز گاهی با نگرانی از آینده شغلی فرزندان، فشار‌هایی وارد می‌کنند که نتیجه‌اش نه تنها کمک نیست بلکه سردرگمی بیشتر است.
افزایش پدیده NEET تنها به خود جوان آسیب نمی‌زند؛ خانواده‌ها نگران و مضطرب می‌شوند، جامعه از نیروی انسانی کارآمد محروم می‌گردد و پیامد‌هایی مانند افسردگی، کاهش امید اجتماعی و حتی رشد آسیب‌های اجتماعی می‌تواند دنبال آن بیاید. هر جوانی که منزوی و بی‌انگیزه شود، بخشی از ظرفیت کشور خاموش می‌ماند. پدیده NEET هشداری جدی برای آینده کشور است. نباید فراموش کنیم که جوانی که از چرخه تحصیل و کار خارج می‌شود، بخشی از توان توسعه ملی نیز از حرکت بازمی‌ماند.
با وجود این، تجربه ارتباط با نسل Z نشان داده است که آنان باهوش، نوآور، جست‌وجوگر و آشنا با فناوری هستند و اگر راه درست در مقابلشان قرار گیرد، می‌توانند تحول‌آفرین باشند؛ بنابراین وظیفه نهاد‌های آموزشی و سیاست‌گذاری این است که سد‌ها را بردارند، نه اینکه جوان را مقصر بدانند. برای کاهش دامنه پدیده NEET، باید ارتباط واقعی و نزدیک میان دانشگاه و صنعت برقرار شود، دوره‌های کارآموزی و مهارتی جدی و هدفمند طراحی گردد، مشاوره تحصیلی و شغلی از دوران مدرسه تقویت شود، سیاست‌های اشتغال از کسب‌وکار‌های نو حمایت کرده و ورود جوانان را آسان سازد و رسانه‌ها به جای ناامیدسازی، امید واقعی و مسیر‌های دست‌یافتنی نشان دهند. اینها اقداماتی هستند که اگر به موقع انجام شوند، می‌توانند جوان را از انزوا به میدان فعالیت برگردانند.
●چه عواملی این پدیده را به بحران تبدیل می‌کند و آن را تشدید می‌بخشد؟
عوامل متعددی در شکل‌گیری و افزایش NEET مؤثرند. از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نبود سیاست‌گذاری هماهنگ میان آموزش و اشتغال، ضعف نظام مهارت‌آموزی، انفعال نهاد‌های محلی، فرهنگ محافظه‌کارانه در خصوص اشتغال زنان، فقدان برنامه‌های حمایتی کارآفرینی، نداشتن مدل‌های موفق استانی برای اشتغال جوانان
در بیشترشهر‌ها نبود اکوسیستم استارتاپی، کمبود صنایع خلاق و فاصله آموزش دانشگاهی از نیاز بازار (به‌ویژه در حوزه گردشگری و کشاورزی مدرن) از دلایل اصلی تشدید این پدیده است که نیازمند مطالعه و بررسی بیشتر است.
●پیامد‌های ادامه روند رشد این پدیده چیست؟
ادامه روند رشد این پدیده می‌تواند پیامد‌های زیر را به دنبال داشته باشد: افزایش ناامیدی و افسردگی جوانان، کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، گسترش پدیده مهاجرت از استان‌های دیگر به کلان‌شهر‌ها یا خارج از کشور، افت شاخص‌های ازدواج و فرزندآوری، رشد بزهکاری و اعتیاد، تضعیف پایه‌های توسعه منطقه‌ای این پیامد‌ها به‌ویژه در میان جوانان تحصیل‌کرده و دختران در بعضی شهرها مثل رشت، عمیق‌تر و اثرگذارتر است.
●از نظر شما که محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی هستید چه راه کار‌هایی برای کاهش این پدیده پیشنهاد می‌دهید؟
برای کاهش این پدیده، مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ و چندبخشی ضروری است، از جمله:
بازنگری در نظام آموزشی با تمرکز بر مهارت‌آموزی، راه‌اندازی مراکز مشاوره شغلی، تقویت ارتباط دانشگاه‌ها با صنایع محلی، حمایت هدفمند از اشتغال زنان و جوانان، توسعه کارآفرینی دیجیتال، ایجاد پارک‌های نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها، فعال‌سازی ظرفیت گردشگری هوشمند و بوم‌گردی در استان‌هایی که ظرفیت دارند، طراحی طرح‌های ویژه اشتغال جوانان با حمایت دولت، شهرداری و نهاد‌های دانشگاهی.
در پایان باید گفت: نسل Z سرمایۀ کشور است، اما اگر او را تنها بگذاریم، ممکن است در وضعیت NEET قرار گیرد و توان بزرگ او خاموش شود. آینده ایران در دستان همین نسل شکل می‌گیرد، پس امروز باید به جای نگرانی زمینه‌سازی و امیدبخشی را جدی بگیریم. باید به جوانان نشان دهیم که برای توانایی‌هایشان احترام قائلیم و مسیر مشارکت و پیشرفت برای آنها باز است. هر جوانی که دوباره به چرخه تحصیل، مهارت یا کار بازگردد، قدم بزرگی به سوی آینده‌ای روشن‌تر برای خود و کشور برداشته است.
این پدیده نماد بحران در پیوند بین آموزش، اشتغال و آینده‌نگری جوانان است. وضعیت NEET در کشور نگران‌کننده است و در مناطقی به دلیل شرایط خاص فرهنگی و اقتصادی، پیچیده‌تر و ریشه‌دارتر است. مقابله با آن نیازمند یک رویکرد منطقه‌ای، واقع‌گرا و نوآورانه است.
گزارش: سهیلا کلامی
ارسال نظرات