«منزوی» خوانی در تبریز

رویداد دوهفتگی کانون شعر و ادب «غزل آرا» در تبریز که تا هم اکنون نیز میزبان جندین انجمن ادبی در حوزه های ادبیات و شعر و شاعری است، خاطره دهه های گذشته و رونق بازار محافل و انجمن های ادبی را در خاطرها زنده می کند؛ چنان محافل بزرگی که زعمای قوم فرهنگ و ادب پایتخت از حضور در آنها به وجد می آمدند و دانشجویان مقطع دکتری ادبیات فارسی دانشگاه تهران به حضور در جمع اعضای انجمن می بالیدند.

از دل آن انجمن ها و محافل فرهنگی و ادبی کسانی چون محمد جواد مشکور قد کشیدند و نام آورانی چون عبدالعلی کارنگ به تشویق بزرگان آن «جمع» ها، زنده یادانی چون حاج محمد نخجوانی، آیت الله میرزا عبدالله مجتهدی و ...، کتاب های گرانسنگی درباره تاریخ و فرهنگ و ادب آذربایجان به نگارش درآوردند.

حال آغاز به کار انجمن ادبی نوپایی به نام «کانون غزل آرا» در تحت حمایت جهاد دانشگاهی آذربایجان شرقی می تواند، بارقه های امید جدیدی برای تلالو عرصه ادب و شعر و شاعری باشد؛ به ویژه اینکه نخستین میهمان این جمع نیز «حسین منزوی»، شاعر نام آور کشورمان، و بررسی آثار وی با حضور اساتید دانشگاه و شاعران نام آشنایی چون محمدحسین طهماسب پور (متخلص به شهرک) باشد.

منزوی، شاعری از مردم و در میان مردم بود

محمدحسین طهماسب‌پور (شهرک)، شاعر و عضو کانون نویسندگان نیز در این نشست با اشاره به جایگاه ویژه «حسین منزوی» در تاریخ معاصر شعر ایران گفت: منزوی شاعری نابغه بود که همواره در میان مردم حضور داشت. در دهه ۱۳۵۰ نخستین جایزه خود را برای مجموعه شعرش دریافت کرد و سپس با فعالیت در رادیو و تلویزیون به شهرت رسید. او همانند محمدعلی بهمنی، تحولی بزرگ در غزل معاصر ایجاد کرد و نشان داد که غزل هنوز زنده است.

وی افزود: منزوی نوآوری‌های زیادی در اوزان عروضی داشت و اهل مطالعه و خلوت بود. ضروری است همه ابعاد شخصیتی و ادبی او بررسی شود. در تبریز نیز باید از انجمن‌های مردمی و جلسات نقد ادبی حمایت بیشتری صورت گیرد تا به جای سانسور، نقد سازنده و اصلاحی بر آثار انجام شود.

تبلور زبان نمادین در اشعار منزوی

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان نیز در این نشست، با تأکید بر لزوم حمایت جدی‌تر از فعالیت‌های فرهنگی و ادبی در دانشگاه‌ها گفت: ادب و فرهنگ ریشه‌ی هویت ملی ماست و استحکام آن در گرو تقویت نهادهای فرهنگی است. لازم است بودجه مشخصی برای برنامه‌های ادبی و تشکل‌های دانشجویی اختصاص یابد تا این فضاها پویاتر و اثرگذارتر شوند.

محمد پاشایی درباره زبان شعر حسین منزوی اظهار کرد: منزوی از زبان نمادین بهره می‌برد و به همین دلیل، ظاهر شعرش با لایه‌های درونی آن تفاوت دارد و نیازمند خوانشی چندسطحی است. او تلاش می‌کند زبان غزل را به زبانی معاصر و پرانرژی تبدیل کند و در عین وفاداری به سنت، نوآوری‌های زبانی چشمگیری دارد.

پاشایی افزود: در بسیاری از غزل‌های منزوی، ترکیب وزن شعر فارسی و ترکی دیده می‌شود که نشان از تسلط او بر دو زبان و دو سنت ادبی دارد. هرچند در برخی آثارش نشانه‌هایی از فضل‌نمایی زبانی وجود دارد، اما در مجموع زبان او زنده، موسیقایی و سرشار از تصویر است.

وی درباره محتوای آثار منزوی خاطرنشان کرد: عشق در شعر منزوی مفهومی محوری دارد؛ عشقی نه کاملاً زمینی و نه کاملاً آسمانی، بلکه عشقی انسانی و متعالی. او عشق را هدفی مستقل می‌بیند، نه ابزاری برای بیان مفاهیم دیگر. در کنار این، نگاه اجتماعی و آیینی نیز در بخشی از آثار او به چشم می‌خورد؛ از شعرهای عاشورایی تا غزل‌هایی درباره مقاومت در برابر ظلم که گاه آمیخته با اندوه و ناامیدی‌اند.

زبان شعر منزوی تکراری نمی شود

مهدی احمدپور، پژوهشگر حوزه ادبیات نیز در این نشست گفت: زبان عشق در شعر منزوی زبانی کهن و جاودانه است. او با بهره‌گیری از سنت شعر کلاسیک فارسی و تأثیرپذیری از حافظ و سعدی، زبانی تازه و شخصی آفریده است. سخن عشق هرگز تکراری نمی‌شود؛ زیرا انسان با عشق زاده می‌شود، با عشق زندگی می‌کند و با عشق می‌میرد. برای منزوی، عشق جوهره‌ی حیات و امانتی الهی است.

حاضران در این نشست در پایان بر لزوم تداوم نشست‌های ادبی برای تقویت پیوند نسل جوان با شعر و ادبیات کلاسیک و معاصر تأکید کردند؛ غزل‌خوانی با تک‌نوازی اعضای کانون موسیقی دانشگاه سهند نیز زینت بخش این همنشینی ادبی بود.