خاک‌های شهری زیر فشار شهرنشینی

به گزارش بازار کار/ مریم جودی، رضا حسن‌پور در گفت‌وگو با بازار کار با بیان اینکه جمعیت شهری جهان به‌سرعت در حال افزایش است، اظهار کرد: بر اساس برآوردهای بین‌المللی، در حال حاضر بیش از ۴.۴ میلیارد نفر، معادل حدود ۵۶ درصد جمعیت جهان، در شهرها زندگی می‌کنند. به گفته این محقق، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۵۰ جمعیت شهری جهان به حدود ۶.۷ تا ۷ میلیارد نفر برسد که به معنای افزوده شدن نزدیک به ۲.۵ میلیارد نفر دیگر به جمعیت شهرنشین است.
حسن‌پور درباره نیاز شهرها به زمین برای اسکان این جمعیت اضافی افزود: مطالعات علمی پیش‌بینی می‌کنند که برای پاسخ به این نیاز، شهرها باید محدوده‌های فیزیکی خود را به‌طور چشمگیری گسترش دهند. بر اساس این مطالعات، تا سال ۲۰۵۰ مساحت کل مناطق شهری جهان بین ۰.۶ تا ۱.۳ میلیون کیلومترمربع افزایش خواهد یافت که معادل ۶۰ تا ۱۳۰ میلیون هکتار زمین جدید است.
وی تصریح کرد: به بیان دیگر، جهان ناچار است تا سال ۲۰۵۰ ده‌ها میلیون هکتار از اراضی طبیعی، کشاورزی یا حاشیه‌ای را به کاربری شهری تبدیل کند؛ فرآیندی که فشار عظیمی بر خاک و محیط زیست وارد می‌سازد.
این محقق بخش تحقیقات خاک و آب با اشاره به پیامدهای زیست‌محیطی گسترش افقی شهرها گفت: توسعه شهرها با این وسعت می‌تواند تبعات جدی برای خاک، اکوسیستم‌ها، منابع آب و تنوع زیستی به همراه داشته باشد. از جمله این پیامدها، از بین رفتن خاک‌های حاصلخیز و تبدیل اراضی زراعی و طبیعی به ساخت‌وساز و بافت شهری است.
وی ادامه داد: فشردگی خاک و کاهش نفوذپذیری آن، باعث کاهش تغذیه آب‌های زیرزمینی و افزایش رواناب می‌شود. همچنین افزایش جمعیت، ترافیک و فعالیت‌های صنعتی می‌تواند منجر به آلودگی خاک و تجمع فلزات سنگین و آلاینده‌ها در خاک شهری شود.
حسن‌پور از دست رفتن زیستگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی را از دیگر پیامدهای این روند دانست و افزود: بسیاری از مناطق طبیعی و حاشیه شهرها که زیستگاه گونه‌های جانوری و گیاهی هستند، در معرض تخریب قرار خواهند گرفت.
به گفته وی، گسترش شهر و افزایش سطوح پوشیده از آسفالت و بتن، ظرفیت خاک برای ذخیره کربن و کنترل دما را کاهش داده و عملکرد طبیعی خاک در مدیریت آب، کربن و دما را تضعیف می‌کند.
وی راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت پایدار خاک در شرایط رشد سریع شهرنشینی را تشریح کرد و گفت: در حوزه مدیریت کاربری زمین و برنامه‌ریزی شهری، تعیین مرزهای قانونی رشد شهری به‌منظور جلوگیری از توسعه بی‌ضابطه، حفاظت از کمربندهای کشاورزی و طبیعی اطراف شهرها و بازتوسعه اراضی رهاشده یا اراضی قهوه‌ای به‌جای تصرف خاک‌های جدید از جمله اقدامات ضروری است.
این پژوهشگر در بخش حفاظت از خاک و محیط زیست،  بر لزوم پایش دوره‌ای کیفیت خاک در فضاهای شهری، اطراف صنایع و مسیرهای پرترافیک، نقشه‌برداری از مناطق پرخطر آلودگی خاک، تعیین شاخص‌ها و استانداردهای مجاز برای خاک شهری و محدودیت در پوشش کامل خاک با آسفالت و بتن تأکید کرد.
حسن‌پور توسعه زیرساخت‌های سبز و طبیعت‌محور را یکی دیگر از راهکارهای مؤثر دانست و افزود: استفاده از کف‌پوش‌ها و سطوح نفوذپذیر، افزایش فضاهای سبز، کمربندهای درختی و جنگل‌های شهری و همچنین ایجاد باغچه‌های بارانی، آبراهه‌های زیستی، بام و دیوار سبز می‌تواند به افزایش نفوذ آب و کاهش دمای شهری کمک کند.
وی همچنین مشارکت اجتماعی و اقتصادی را در مدیریت پایدار خاک شهری مؤثر دانست و گفت: حمایت از کشاورزی شهری با خاک سالم و مدیریت‌شده، اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی عمومی درباره اهمیت خاک و مخاطرات آلودگی آن، ارائه مشوق‌های اقتصادی برای ساخت‌وساز سبز و جلب مشارکت شهروندان در پایش کیفیت خاک و حفاظت از محیط زیست از جمله اقدامات مورد نیاز است.
وی هشدار داد: در صورت تداوم روند فعلی، تا سال ۲۰۵۰ جهان با نیاز به میلیون‌ها هکتار زمین جدید برای اسکان جمعیت شهری مواجه خواهد شد؛ موضوعی که بدون برنامه‌ریزی پایدار می‌تواند به بحران خاک، کاهش امنیت غذایی، آلودگی محیط زیست و تخریب اکوسیستم‌ها منجر شود.
به گفته وی، با مدیریت هوشمندانه، برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت جهانی، می‌توان از بروز این بحران جلوگیری کرده و خاک شهری را به‌عنوان زیرساختی حیاتی برای زندگی پایدار حفظ کرد.
انتهای پیام