تازه ها
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی با انتقاد از عدم ارتباط دانشگاه‌ها با بازار کار بر ضرورت ایجاد سازوکارهای جدید برای بهبود وضعیت آموزشی و پژوهشی در ایران تاکید کرد.
ایسنا/خراسان رضوی عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی با انتقاد از عدم ارتباط دانشگاه‌ها با بازار کار بر ضرورت ایجاد سازوکارهای جدید برای بهبود وضعیت آموزشی و پژوهشی در ایران تاکید کرد.
کامران داوری با حضور در ایسنا با اشاره به اینکه هدف اصلی تاسیس دانشگاه‌ها، اثربخشی در تحولات کشور است که متاسفانه جایگاهی برای آن دیده نشده، اظهار کرد: دانشگاه‌ها در امور اجرایی مملکت دخالت داده نمی‌شوند. اکنون شما پزشکی را در نظر بگیرید که علم پزشکی را به طور کامل آموخته؛ اما این پزشک تا زمانی که بیمار را ویزیت نکند نمی‌تواند وضعیت او را تشخیص دهد. بنابراین هر کدام از افراد جداگانه برای خود فعالیت می‌کنند.
وی با بیان اینکه در کشورهای پیشرفته دانشگاه‌ها ارتباط بسیار جدی با اقتصاد و تجارت دارند، اظهار کرد: علم فرزند عمل است؛ علم از آسمان نیامده، بلکه تجربیات عملی انسان در قالب علم چارچوب یافته و دسته‌بندی شده است. این ارتباط هرگز قطع نمی‌شود و رشد علم اساساً وابسته و منوط به این ارتباط است. متاسفانه این ارتباط در ایران مشاهده نمی‌شود.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی عنوان کرد: در پژوهشکده‌ای اگر استادی به عمل مشغول نباشد، باید مورد انتقاد قرار گیرد. آیا سابقه دارد در دانشگاه علوم پزشکی استادی برود جراحی را درس بدهد که جراحی نکرده باشد؟ بنابراین باید قوانینی بیاید و راهکارهایی ارائه شود که دانشگاه‌ها را در فضای اجرایی و قانون‌گذاری کشور به صورت ارگانیک به کار گیرند.
داوری بیان کرد: هیئتی در کالیفرنیا به نام "واتر برد (Water Board)" وجود دارد که فرماندار هفت نفر متخصص دانشگاهی و افراد با سابقه بالا را در حوزه آب انتخاب می‌کند و در این هیئت قرار می‌دهد تا در تصمیم‌گیری‌ها به او کمک کنند. این هیئت در کنار وزارتخانه‌ای به نام وزارت منابع آبی فعالیت می‌کند.
وی افزود: در سیستم آموزشی کانادا، دانش‌آموزان دبیرستانی با شرکت در دوره‌های پیشرفته و کسب نمرات بالا می‌توانند واحدهای درسی کالج را پیشاپیش بگذرانند. این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا در کالج، دروس پیشرفته‌تری را انتخاب کرده و حتی وارد سال‌های بالاتر شوند. این سیستم به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد که بر اساس توانایی‌های خود پیشرفت کنند. متاسفانه در سیستم آموزشی ایران این ارتباط بین دبیرستان و دانشگاه وجود ندارد و دانش‌آموزان اغلب در دوران دانشگاه با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند.
وی درخصوص اینکه در این سیستم دانشگاه‌ها به شدت درگیر مسائل اجرایی هستند، گفت: در این سیستم استاد باید منابع مالی جذب کند و اگر این کار را نکند، اخراج می‌شود. همچنین وی از آن منابع مالی حق برداشت شخصی ندارد و حقوقش را دانشگاه پرداخت می‌کند. سپس در پایان سال بررسی می‌کنند که کدام استاد بیشترین آورده را داشته است و دانشگاه به او پاداش می‌دهد. پولی که جذب می‌شود برای هزینه‌کرد در راستای منافع دانشجو و تجهیزات صرف می‌شود، نه صرفا برای اینکه به جیب استاد برود.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی درخصوص اینکه دروس ارائه شده در دانشگاه‌ها مطابق با نیازهای جامعه و بازار کار نیستند، بیان کرد: در تمام کشورهای دنیا، صددرصد دانش‌آموختگان یک رشته در همان رشته جذب نمی‌شوند. درصدی از آن‌ها به جاهای دیگر می‌روند، زیرا موقعیت‌ها و شرایطی برایشان پیش می‌آید.
تجربه کانادا در آموزش عالی
داوری با اشاره به اینکه آموزش عالی متولی بازار نیست، گفت: آموزش عالی متولی خود است. در کانادا یک نمونه از حمایت نظام‌های حرفه‌ای از بازار کار، مربوط به رشته پرستاری است. پس از اعلام راه‌اندازی رشته پرستاری توسط دانشگاه رایرسون، پرستاران دارای پروانه با تجمع اعتراضی، مخالفت خود را با این اقدام ابراز کردند. این اعتراضات به دلیل نرخ 15 درصدی بیکاری در میان پرستاران دارای پروانه صورت گرفت. در نتیجه، دانشگاه مجبور به لغو رشته جدید شد. این مثال نشان می‌دهد که نظام‌های حرفه‌ای از بازار کار خود چطور حمایت می‌کنند.
وی تصریح کرد: در سیستم بهداشت کانادا، نظام‌های حرفه‌ای نقش مهمی در تنظیم خدمات درمانی دارد. یک نمونه ضعف خدمات درمانی ایران مربوط به تجربه مراجعه به اورژانس است. پس از سه و نیم ساعت انتظار، پزشک معالج با وجود خونریزی ادامه‌دار، تنها به بررسی زخم و اعلام بهبودی اکتفا کرد. این در حالی بود که بیمار از تاخیر در ارائه خدمات درمانی مناسب از جمله بخیه زدن، گلایه داشت. پزشک، کمبود پزشک را به عنوان دلیل این وضعیت مطرح کرد و اشاره‌ای به نظام‌های حرفه‌ای و تنظیم نرخ خدمات درمانی داشت.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی افزود: در سیستم آموزشی کانادا، دانشجویان برای تأمین هزینه‌های تحصیل خود می‌توانند از وام‌های دانشجویی استفاده کنند؛ این وام‌ها که توسط بانک‌ها ارائه می‌شوند، با کمک‌هزینه‌های دولتی همراه هستند. این سیستم دانشجویان را به استقلال مالی سوق می‌دهد و در عین حال، فشار مالی را بر آن‌ها تحمیل می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: بهره وام‌ها در طول دوره تحصیل کم است، اما پس از فارغ‌التحصیلی به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به تصمیماتی مانند انصراف از تحصیل شود، زیرا دانشجویان را ملزم به داشتن درآمد کافی برای بازپرداخت وام می‌کند.
داوری تصریح کرد: در کانادا نهادی به نام وزارت کار وجود دارد که وظیفه اصلی آن نظارت و رصد بازار کار است. این سازمان با ارائه اطلاعاتی در مورد مشاغل مختلف، به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری در مورد فرصت‌های شغلی، میزان سختی دوره‌های آموزشی، دامنه حقوق و وضعیت بازار کار، تصمیم‌گیری کنند. این اطلاعات به دانشجویان کمک می‌کند تا مسیر تحصیلی خود را با توجه به نیازهای بازار کار و آینده شغلی‌شان انتخاب کنند.
داوری با اشاره به خدمت سربازی، ادامه داد: سیستم خدمت سربازی در برخی کشورها با چالش‌هایی مواجه است. در برخی موارد سربازان در پادگان‌ها نگهداری می‌شوند و هزینه‌هایی مانند غذا و لباس بر دوش دولت است. همچنین مرخصی‌های کوتاه مدت و عدم بهره‌وری از زمان سربازان از جمله مشکلات این سیستم محسوب می‌شود.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی عنوان کرد: در مقابل در بسیاری از کشورهای پیشرفته، سربازی به صورت دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت در تابستان‌ها برگزار می‌شود. این دوره‌ها سربازان ذخیره را آموزش می‌دهند و آن‌ها را برای شرایط اضطراری آماده می‌کنند. سربازان ذخیره پس از اتمام دوره آموزشی به زندگی عادی خود بازمی‌گردند و تنها در صورت نیاز به خدمت فراخوانده می‌شوند. این سیستم به طور موثرتری از منابع استفاده می‌کند و سربازان را برای ورود به بازار کار آماده می‌سازد.
داوری درخصوص اینکه گلایه‌هایی وجود دارد که محتواهای درسی نسبت به مسائل روز بسیار عقب است، اضافه کرد: مشکل این است که در دبیرستان‌ها جبر خطی یاد می‌دهند، ولی استاد دانشگاه نمی‌خواهد و می‌گوید چرا این‌ها انتگرال بلد نیستند. در اصل انتگرال تمام شده و الان ما در دوران دیجیتال هستیم.
ضرورت ارتباط موثر دانشگاه با جامعه
وی با بیان اینکه چالش اصلی در حال حاضر، مسئله ارتباط و اثربخشی در جامعه است، اضافه کرد: برقراری ارتباط مؤثر با جامعه، می‌تواند به بهبود گرایش‌های تحصیلی و جلوگیری از بی‌توجهی به رشته‌های دانشگاهی کمک کند. وجود یک بازار به معنای نیاز یا تقاضا برای هر موضوعی، امری اجتناب‌ناپذیر است و انکار این بازار مشکلات را پیچیده‌تر می‌کند. باید به جای انکار، به دنبال راه‌حل برای این مسئله بود.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی در پاسخ به این سوال که آیا دروس دانشگاهی با خط مرز دانش همخوانی دارند و آیا محتوای آموزشی در دانشگاه‌ها به‌روز است یا خیر، توضیح داد: به عنوان مثال گروه کامپیوتر به عنوان یک نمونه موفق به دلیل ارتباط مستمر اساتید با بازار کار بسیار کارآمد تلقی می‌شود. اما در مقابل اساتیدی وجود دارند که همچنان از منابع آموزشی قدیمی استفاده می‌کنند و به روز نیستند.
داوری با بیان اینکه راه‌حل این مشکل، ایجاد سازوکارهایی است که اساتید را به تعامل با بازار کار وادار کند، گفت: در این صورت اساتید ناچار خواهند بود دانشجویان را نیز در پروژه‌های مرتبط با بازار کار درگیر کنند و در نتیجه دانشجویان برای ورود به بازار کار آماده‌تر خواهند شد و بسیاری از مشکلات فعلی حل خواهند شد.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی اضافه کرد: کودکانی که در سنین پایین به دلیل مشکلات اقتصادی مجبور به ورود به بازار کار می‌شوند، از آرامش و فرصت‌های رشدی که تا سن ۱۸ سالگی باید داشته باشند، محروم می‌گردند. یکی از دلایل عقب‌ماندگی در بسیاری از رشته‌ها عدم وجود ارزیابی و انگیزه کافی در اساتید و اعضای هیئت علمی است.
داوری خاطرنشان کرد: وابستگی کم منابع درآمدی اساتید به بازار کار و عدم وجود نظام سازمان یافته بین دانشگاه و صنعت، باعث می‌شود که اساتید انگیزه کافی برای به‌روزرسانی دانش و ارائه مطالب کاربردی نداشته باشند. همچنین اساتید پس از رسیدن به مرتبه استادی، انگیزه چندانی برای ارتقا و تلاش بیشتر ندارند، زیرا تا سن ۷۰ سالگی می‌توانند به خدمت ادامه دهند.
وی بیان کرد: وجود کنکورهای ارشد و دکتری در ایران، دانشگاه‌ها را مجبور می‌کند تا دروس مشابهی را ارائه دهند تا دانشجویان بتوانند در کنکور موفق شوند. حذف این کنکورها می‌تواند به دانشگاه‌ها امکان دهد تا تمایزات خود را نشان دهند و به صورت مستقل عمل کنند. همچنین با ایجاد مکانیزم‌های صحیح، می‌توان از مشکلات جلوگیری کرد و افراد شایسته را جذب کرد. زیرا دانشگاه‌ها نیازمند کمک هستند تا بتوانند افراد متخصص و با توانایی را جذب کنند و از این طریق، کیفیت آموزش و پژوهش را ارتقا دهند.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی درخصوص آینده‌پژوهی آموزش عالی در ایران، مطرح کرد: با توجه به سرعت تحولات جهانی، پیش‌بینی می‌شود که نظام آموزش عالی در ایران تا حدود ده سال آینده، دستخوش تغییرات اساسی شود و با وضعیت کنونی تفاوت چشمگیری داشته باشد.
داوری یادآور شد: در نظام کلاسیک آموزش عالی، تفاوت‌هایی بین ایران و سایر کشورها در مقاطع تحصیلات تکمیلی همچون کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد. در حالی که در ایران در این مقاطع کنکور و گرایش‌ها مشخص است. در سایر کشورها پذیرش بر اساس دپارتمان و موضوع پایان‌نامه انجام می‌شود و دروس به صورت انتخابی ارائه می‌شوند.
وی با اشاره به نظام آموزشی دکتری در کانادا، توضیح داد: در نظام آموزشی دکتری در کانادا، دانشجویان بر اساس ارزیابی دانشگاه مبدأ، ممکن است ملزم به گذراندن چند ترم درس باشند. پس از آن امتحان جامع برگزار می‌شود و در صورت موفقیت، دانشجو به عنوان کاندیدای دکتری شناخته می‌شود و می‌تواند به انجام رساله خود بپردازد. همچنین، تسهیلاتی برای دانشجویان دکتری از جمله امکان تعلیق تحصیل برای کسب درآمد و کاهش هزینه‌های تحصیل در مراحل پیشرفته در نظر گرفته می‌شود.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی با توجه به چالش‌های پیش روی ایران در مواجهه با فناوری‌های نوین، گفت: در حالی که کشورهای غربی با سرعت زیادی در حال توسعه زیرساخت‌های حقوقی برای هوش مصنوعی هستند، ایران در این زمینه با چالش‌هایی روبرو است. به عنوان مثال در مورد خودروهای خودران و مسئولیت‌های ناشی از حوادث احتمالی، ابهامات و مسائل قانونی وجود دارد که نیازمند بررسی و تدوین قوانین مناسب است. همچنین فرآیند تصویب قوانین جدید در ایران ممکن است زمان‌بر باشد و با چالش‌هایی مواجه شود.
داوری با بیان اینکه مرجعیت علمی در جامعه با چالش‌هایی مواجه شده است و اظهارنظرهای غیرمتخصصانه می‌تواند به آن آسیب برساند، تصریح کرد: مرجعیت علمی مشابه مرجعیت حوزوی است و نیازمند ویژگی‌هایی مانند دانش عمیق، استدلال قوی و زندگی سالم است. علاوه بر مرجعیت علمی مرجعیت حرفه‌ای نیز وجود دارد. ارتقا افراد در سلسله مراتب علمی باید بر اساس توانایی آن‌ها در حل مشکلات و ارائه راهکارها باشد.
ارتباطات اقتصادی، فنی و حرفه‌ای بین نهاد دانشگاه و جامعه به درستی برقرار نشده است
وی درخصوص نقش دانشگاه‌ها در جامعه، اظهار کرد: دانشگاه‌ها باید برای جامعه منفعت داشته باشند و به حل مشکلات آن کمک کنند. در غیر این صورت، وجود آن‌ها در جامعه احساس نخواهد شد. به عنوان مثال، تعطیلی دانشگاه فردوسی ممکن است در ابتدا چندان محسوس نباشد، اما به تدریج مشکلات ناشی از آن آشکار خواهد شد.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی افزود: در مقابل تعطیلی دانشگاه هاروارد با واکنش گسترده‌ای در سطح ملی و بین‌المللی مواجه خواهد شد، زیرا نقش مهم آن در پژوهش و تولید علم برای همگان آشکار است. متأسفانه پیوند بین دانشگاه و جامعه در ایران به اندازه کافی قوی نیست.
داوری در پاسخ به سوال اینکه آیا رشد بی‌رویه دانشگاه‌ها و پذیرش بیش از حد دانشجو می‌تواند تهدیدی برای آموزش عالی محسوب شود، گفت: از آن‌جا که جذب دانشجو در ایران با درآمد بیشتر برای دانشگاه‌ها مرتبط است، این نهادها تمایل دارند تا حد امکان دانشجو جذب کنند. اما از دیدگاه اخلاقی، این وضعیت مطلوب نیست، اما برای بهبود آن لازم است که نظام آموزشی چارچوب‌های اخلاقی مشخصی را تعیین و از آن‌ها حمایت کند.
وی درخصوص توجیه اقتصادی رشد بی‌رویه دانشگاه‌ها، مطرح کرد: از دیدگاه اقتصادی، رشد بی‌رویه دانشگاه‌ها برای سازمان‌های مستقل اقتصادی توجیه دارد. اگر یک دانشگاه از جذب دانشجو خودداری کند، دانشگاه‌های دیگر از این فرصت استفاده می‌کنند و منفعت آن را کسب می‌کنند.
عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی عنوان کرد: اخلاق باید مبنای خرد باشد و افراد را به تمکین وادار کند. جامعه با اخلاق، جامعه‌ای لذت‌بخش برای همه خواهد بود. نظام حرفه‌ای باید به گونه‌ای عمل کند که رفتارهای نادرست در دانشگاه‌ها مانند جذب بیش از حد دانشجو، مورد بازخواست قرار گیرند.
داوری با بیان اینکه معیارهای ارزیابی اساتید باید اصلاح شود، گفت: نباید فقط به چاپ مقاله اهمیت داده شود، بلکه باید به نقش اساتید در حل مشکلات کشور و ارائه خدمات به جامعه نیز توجه شود. استاد باید شخصیتی چندجانبه داشته باشد و در زمینه‌های مختلف مانند تدریس، پژوهش، روشنگری و فعالیت‌های اجتماعی نقش ایفا کند. نظام ارزیابی نیز باید به این فعالیت‌های مختلف امتیاز دهد.
وی با بیان اینکه وضعیت حقوق اساتید نیز باید بهبود یابد، خاطرنشان کرد: بودجه دانشگاه‌ها به سرانه دانشجو وابسته است، اما این معیارها باید اصلاح شوند. اساتید نباید به دلیل مشکلات مالی به دنبال کسب درآمد از راه‌های نامشروع باشند. همچنین مدیریت مالی دانشگاه‌ها باید به گونه‌ای باشد که از سوء استفاده از بودجه پژوهشی جلوگیری شود. به جای اینکه به اساتید اجازه داده شود از محل پول پژوهشی برای خود برداشت کنند، باید در پایان سال به اساتید برتر تشویقی داده شود.
منبع: خبرگزاری ایسنا
ارسال نظرات