«بفروئیه»، شهر ملی «موتابی» ایران

«میبد» در استان یزد، شهری با قدمت بیش از هفت هزار سال و در زمره کهن‌ترین شهر‌های ایران و استان یزد محسوب می‌شود که گنجینه‌ای به نام «بفروئیه» را در آغوش خود جای داده است.

بفروئیه که از سال ۱۳۹۲ از روستا به شهر ارتقا یافته، در شمال غربی میبد واقع شده و از معدود شهر‌هایی است که بافت تاریخی آن همچنان زنده و پویا باقی مانده است.
هنر موتابی؛ میراثی گرانبها

در دل این شهر کهن، هنر اصیل و سنتی «موتابی» ریشه دوانده است؛ موتابی که از ترکیب دو واژه «مو» و «تابی» تشکیل شده، به فرآیند تاباندن مو‌های بز و تبدیل آن به نخ‌های محکم و مخصوص برای بافت طناب و چادر‌های عشایری اطلاق می‌شود.

قدمت موتابی در بفروئیه به گذشته‌های دور بازمی‌گردد؛ زمانی که بیشتر مردم بفروئیه از داشتن آب و زمین محروم بودند لذا بخشی از فضا‌های خانه‌ی خود را به کار موتابی اختصاص می‌دادند یا در کارگاه‌هایی به نام «کارخانه»، ۲ یا ۳ نفر با هم به کار موتابی مشغول می‌شدند؛ کارگاه‌هایی که در سال ۱۳۵۶ تعداد آن‌ها به حدود ۱۰۰ واحد هم می‌رسید.

راز ماندگاری سیاه‌چادر‌های عشایر

موی بز خاصیت‌هایی منحصر به فرد دارد به گونه‌ای که مثلاً چادر‌های بافه شده از موتابی در هوای گرم منبسط شده و فضای داخلی چادر را خنک نگه می‌دارند یا در هنگام بارندگی، با نفوذ آب به بافت چادر، آن را منقبض کرده و مانع از نفوذ باران به داخل چادر می‌شود و همین ویژگی‌ها، موتابی را به ماده‌ای ایده‌آل برای ساخت سیاه‌چادر‌های عشایر تبدیل کرده است.

کاربرد‌های متنوع هنرصنعت موتابی

علاوه بر چادر‌های عشایری، از موتابی برای بافت تور ماهیگیری و طناب نیز استفاده می‌شود. طناب‌های موتابی، کاربرد‌های فراوانی از جمله مهار گوسفندان، محکم کردن ابزار کشاورزی، شال چهار تخته و جهاز شتر داشته و بعضاً نیز دارند.

رونق در گذشته؛ افول در حال

در دوران اوج شکوفایی این صنعت، روزانه ۵۰۰ کیلوگرم موتابی در بفروئیه، تولید و به شهر‌های زاهدان، جیرفت، بم، زابل، کرمان و شیراز صادر می‌شده است، اما متأسفانه امروزه شاهد افول این هنر اصیل را شاهد هستیم.

با توجه به ارزش هنری و فرهنگی این هنر، احیای آن ضرورتی انکارناپذیر است و در همین راستا نیز در حال حاضر ۲۲ کارگاه بزرگ و کوچک موتابی در بفروئیه فعال هستند.

اهتمام بیشتر مسئولان، اختصاص تسهیلات، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تأمین تجهیزات، بیمه موتاب‌کاران و تشویق جوانان به یادگیری این رشته، می‌تواند از فراموشی موتابی و این میراث گرانبها جلوگیری کند.

نقش موتابی در هویت ملی

موتابی نه تنها یک هنرصنعت ارزشمند در کشورمان محسوب می‌شود بلکه بخشی از هویت و فرهنگ ایرانی به شمار می‌آید و احیای این هنر، به حفظ و پاسداشت هویت ملی ما کمک خواهد کرد.

با همدلی و تلاش مسئولان، هنرمندان و مردم، می‌توانیم شاهد شکوفایی دوباره موتابی در بفروئیه و رونق این هنر اصیل ایرانی باشیم.