همایش فرهنگ و فناوری با حضور معاون هنری وزیر ارشاد و جمعی از کارشناسان برگزار شد

در این همایش که در مرکز همایش های دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد، هر یک از هنرمندان، کارشناسان و مدیران حاضر در همایش به تبیین دیدگاه‌های خود درباره نقش هوش مصنوعی در حوزه فرهنگ و هنر پرداختند و با تاکید بر ضرورت همزیستی آگاهانه با هوش مصنوعی، نسبت به مواجهه هوشمندانه و اخلاق‌مدار با این فناوری نوظهور تأکید کردند.
هوش مصنوعی و فرهنگ از اولویت های پارک صنایع فرهنگی
ابراهیم نبیونی معاون فناوری پارک فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی در این همایش موضوع هوش مصنوعی ر از اولویت های کاری این پارک عنوان کرد و با اشاره به فعالیت ها و برنامه های پارک در این خصوص، گفت: تلاش ما این است که شرایطی فراهم کنیم که با چشم باز و با بررسی همه جوانب این پدیده نوظهور وارد عرصه هوش مصنوعی شویم و به عنوان یک بازیگر فعال بتوانیم از فرصت های پیش رو استفاده کنیم.
هوش مصنوعی در ارزیابی برنامه‌های فرهنگی نقش مؤثر دارد
نادره رضایی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به نگرانی‌های اولیه پیرامون گسترش هوش مصنوعی گفت: ممکن است در ابتدا این فناوری برای ما هراس‌انگیز به نظر برسد، به‌ویژه اگر تصور کنیم که می‌تواند قدرت تصمیم‌گیری را از انسان بگیرد. اما واقعیت این است که هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین انسان شود، بلکه ابزاری در خدمت بشر برای زندگی بهتر و توسعه حوزه‌های گوناگون، به‌ویژه فرهنگ و هنر خواهد بود.اگر این فناوری را به‌درستی به‌کار بگیریم، می‌تواند به هنرمندان در زمینه‌های مختلف کمک کند. از جمله زمینه‌هایی که نیاز به توسعه دارند می‌توان به جمع‌آوری و پردازش داده‌ها، برچسب‌گذاری دقیق اطلاعات و همکاری میان متخصصان و هنرمندان اشاره کرد.
معاون هنری وزارت ارشاد همچنین به کاربردهای مختلف هوش مصنوعی در عرصه مدیریت فرهنگی پرداخت و گفت: این فناوری می‌تواند در تحلیل رفتار مخاطبان، شخصی‌سازی تجربه فرهنگی، طراحی کمپین‌های تبلیغاتی هوشمند، مدیریت منابع انسانی و ارزیابی برنامه‌های فرهنگی نقش مؤثری ایفا کند.
 
خطر حذف تدریجی زبان فارسی از فضای دیجیتال
در ادامه این همایش دکتر احمد شکرچی، استاد جامعه‌شناسی، نسبت به کاهش سهم زبان فارسی در فضای دیجیتال و خطر حذف تدریجی آن از شبکه جهانی دانش هشدار داد و گفت: اگر می‌خواهیم در این تحول فناورانه عظیم، فرهنگ ایرانی ادامه حیات دهد و در بازار کار باقی بمانیم، باید اقدامات اساسی در زمینه تولید محتوای فارسی ماشین‌خوان انجام دهیم.
وی افزود: در سال ۲۰۲۲، سهم زبان فارسی از محتوای آنلاین جهان حدود ۳.۵ درصد بود، در حالی که جمعیت فارسی‌زبانان تنها یک درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. اما این سهم در سال ۲۰۲۵ به ۱.۲ درصد کاهش یافته است که نشان‌دهنده روندی نگران‌کننده است. اگر این روند ادامه پیدا کند، زبان فارسی در معرض حذف تدریجی از فضای دیجیتال قرار می‌گیرد.
 
هوش مصنوعی بزاری برای ارتقای هنر است
سید جمال هادیان، مدیر انتشارات علمی و فرهنگی در ادامه با اشاره به اهمیت خلاقیت در هنر و نقش هوش مصنوعی در آینده این حوزه گفت: ایده، مهم‌ترین مرحله در خلق آثار هنری است و ذهن انسان از مسیر تداعی آزاد برای ایده‌پردازی حرکت می‌کند.
هادیان در سخنان خود سه اصل تداعی آزاد را تشریح کرد و گفت: اصل مجاورت، مشابهت و تباین پایه‌های اصلی تداعی آزاد هستند. وقتی می‌گوییم «فیل»، ناخودآگاه هندوستان به ذهن می‌آید؛ این نمونه‌ای از اصل مجاورت است. یا شباهت گوش فیل به بادبزن از اصل مشابهت و یادآوری سیب با هبوط از اصل تباین ناشی می‌شود. این روندها نشان می‌دهند که دریای ایده‌ هیچ‌گاه ساحل مشخصی ندارد.
این نویسنده و پژوهشگر افزود: تداعی آزاد مسیری است که هنرمندان برای خلق آثار خود طی می‌کنند. این روند از سطح مبتدی تا حرفه‌ای متفاوت است و در آثار هنرمندانی که از استعاره‌های گرافیکی پیچیده استفاده می‌کنند، به‌خوبی دیده می‌شود.
 
ممکن است فیلم‌سازی هم مانند رمان‌نویسی به کاری فردی تبدیل شود
امیر سحرخیز نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده انیمیشن در این همایش تخصصی از تولید نخستین انیمیشن سینمایی ایران که به‌صورت کامل با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شده، خبر داد و گفت: دموی انیمیشن بلند سینمایی اقیانوس سیاه که برای گروه سنی نوجوان طراحی شده، با استفاده از هوش مصنوعی تولید شده و امروز آن را برای نخستین بار به نمایش گذاشتیم.
این کارگردان و تهیه‌کننده همچنین اظهار داشت: در آینده ممکن است فیلم‌سازی هم مانند رمان‌نویسی به کاری فردی تبدیل شود. هر کسی که ایده‌ای در ذهن دارد، با ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند آن را به یک اثر قابل ارائه تبدیل کند.
 
برای توسعه صنایع فرهنگی، نیازمند حمایت رگولاتوری و فناوری‌های نو هستیم
مشکات اسدی، پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی سیاسی و فعال اجتماعی به عنوان آخرین سخنران در همایش فرهنگ و فناوری صحبت کرد و بر لزوم شکل‌گیری بنگاه‌های بزرگ فرهنگی در کشور تأکید داشت.
اسدی با اشاره به تأثیر گسترده فناوری اطلاعات بر جامعه افزود: در گذشته تمرکز ما بر توضیح ضرورت فناوری اطلاعات بود. اما امروز این ضرورت دیگر موضوع بحث نیست؛ چرا که فناوری اطلاعات در تجربه زیستی مردم جاری شده است.
وی با اشاره به بحث صنایع خلاق اظهار داشت: در سال‌های اخیر درباره صنایع خلاق زیاد صحبت می‌شود، اما باید پرسید سهم واقعی این صنایع از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور چقدر است؟ اگر بخواهیم فرهنگ به سهمی واقعی در اقتصاد ملی و بازار بین‌المللی برسد، نیازمند شکل‌گیری بنگاه‌های بزرگ و مقیاس‌پذیر در حوزه فرهنگ هستیم. رگولاتور اصلی حوزه فرهنگ باید زمینه را برای شکل‌گیری این بنگاه‌ها فراهم کند و نقش تسهیل‌گر داشته باشد. از سوی دیگر، ورود استارتاپ‌های نوآور در عرصه فرهنگ و فناوری نیز ضروری است.
 
پنل تخصصی «فرهنگ و فناوری، از ترس تا همزیستی»
در ادامه این همایش پنل تخصصی «فرهنگ و فناوری، از ترس تا همزیستی» با حضور جمعی از هنرمندان و پژوهشگران برگزار شد. در این پنل، مسعود بربر (نویسنده و پژوهشگر)، کیانوش غریب‌پور (گرافیست، تصویرگر و استاد دانشگاه)، هادی حیدری (کاریکاتوریست) و اسماعیل یزدان‌پور (مترجم) به بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر فرهنگ و هنر پرداختند.
کیانوش غریب‌پور با اشاره به ورود هوش مصنوعی به حوزه گرافیک گفت: «تا چندی پیش دغدغه ما نوشتن پرامپت برای هوش مصنوعی بود، اما امروز مستقیماً به آن دستور می‌دهیم. آنچه اکنون اهمیت دارد، اخلاق حرفه‌ای است.» وی با تأکید بر خطر جایگزینی نیروی انسانی در برخی مشاغل افزود: «اگر قرار باشد هوش مصنوعی جای هنرمند را بگیرد، استفاده از آن باید محدود شود. باید آن را به‌عنوان ابزاری برای توسعه ایده‌ها ببینیم، نه جایگزین انسان.»
هادی حیدری نیز به چالش‌های فناوری در هنر اشاره کرد و گفت: «همان‌طور که دوربین دیجیتال زمانی با مقاومت عکاسان سنتی مواجه شد، اکنون نیز با موج هوش مصنوعی مواجه هستیم. اما آنچه اثر هنری را متمایز می‌کند، اندیشه و نگاه انسانی است که هنوز جایگزینی ندارد.»
مسعود بربر در سخنانی به رابطه میان فناوری و خلق ادبیات پرداخت و با اشاره به تجربه‌های شخصی خود در ثبت داده‌های رمان‌نویسی گفت: «حتی اگر هوش مصنوعی بهتر از من داستانم را روایت کند، آن را تهدید نمی‌دانم؛ مگر زمانی که آزادی انسانی تهدید شود.»
اسماعیل یزدان‌پور نیز با اشاره به تاریخ ترجمه در ایران، از نقش هوش مصنوعی در تولید محتوای ترجمه‌شده سخن گفت و افزود: «امروزه خروجی‌های ترجمه ماشینی گاه به‌گونه‌ای‌ست که تشخیص آن از ترجمه انسانی دشوار است. اما آنچه اهمیت دارد، حضور مترجمی آگاه است که بتواند وارد دیالوگ با مخاطب شود.»
 
گفتنی است در این همایش مدرسه تابستانی فرهنگ و فناوری نیز به طور رسمی شروع به کار کرد.