صنایع خلاق موتور توسعه همزمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور/ جهاددانشگاهی محور هم‌افزایی در توسعه صنایع خلاق

به گزارش بازارکار از روابط عمومی جهاددانشگاهی، دومین رویداد تخصصی صنایع خلاق و فرهنگی پارک‌های علم و فناوری کشور که امروز دوشنبه 3 شهریور ماه با حضور دکتر زهرا بهروز آذر معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، دکتر محمد نبی شهیکی معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر رائد فریدزاده معاون وزیر و رئیس سازمان سینمایی، دکتر علی منتظری رییس جهاددانشگاهی و جمعی از مسئولان، صاحب‌نظران، کارآفرینان و فعالان این حوزه، با همکاری پارک علم و فناوری نرم و صنایع فرهنگی این نهاد در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.

صنایع خلاق موتور توسعه همزمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور

در این رویداد دکتر زهرا بهروزآذر معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، با تأکید بر اهمیت صنایع خلاق در توسعه کشور، گفت: نگاه ما در دولت چهاردهم به موضوع صنایع خلاق، صرفاً اقتصادی نیست. ما صنایع خلاق را موتور محرکه توسعه همزمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌دانیم، زیرا این صنایع بر پایه نوآوری، فرهنگ، هنر و فناوری شکل می‌گیرند.

دکتر بهروزآذر افزود: ویژگی مهم صنایع خلاق این است که به طور همزمان هم در اشتغال‌زایی مؤثرند و هم در حفظ هویت فرهنگی نقش‌آفرینی می‌کنند. این صنایع عرصه‌های متنوعی را از تولید محتوا و صنایع دستی گرفته تا طراحی مد، موسیقی، فیلم، گردشگری و دیگر محصولات فرهنگی دربر می‌گیرند.

وی با بیان اینکه زنان نیمی از جمعیت کشور و نیمی از سرمایه فکری و تخصصی جامعه هستند، اظهار کرد: زنان نقشی بسزا در توسعه صنایع خلاق دارند. باور ما این است که برای فعال‌تر شدن و اثرگذاری بیشتر در این حوزه قلب و موتور محرکه صنایع خلاق، کارآفرینی فرهنگی است.

معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده با بیان اینکه کارآفرینی فرهنگی تفاوت مهمی با انواع دیگر کارآفرینی دارد گفت: این نوع کارافرینی بر داشته‌ها و میراث فرهنگی، سنت‌ها، هنرها و هویت‌های بومی استوار است. ایران به دلیل تنوع قومی، زبانی و مذهبی خود، دارای سرمایه‌ای عظیم و فرصت‌های فوق‌العاده‌ای در این حوزه است. امیدواریم با راهبری و تسهیل‌گری پارک‌های فناوری، بتوانیم بسترهای لازم برای رشد این هنرها و فعالیت‌ها را بیش از پیش فراهم کنیم.

دکتر بهروزآذر به ضرورت‌های توسعه کارآفرینی پرداخت و گفت: برای توسعه کارآفرینی فرهنگی چند محور اصلی را باید تقویت کنیم. هر کارآفرینی از خلاقیت و نوآوری آغاز می‌شود؛ بنابراین لازم است افراد خلاق و نوآور را جذب و پرورش دهیم. اگر در جذب موفق نبوده‌ایم یا تعداد افراد جذب‌شده پایین است، باید تلاش کنیم افراد فعال در دیگر حوزه‌ها را نیز به این عرصه وارد کنیم و خلاقیت آن‌ها را پرورش دهیم. هرچند پرورش خلاقیت بیش از همه در کودکی اتفاق می‌افتد، اما این به معنای ناتوانی بزرگسالان در خلاق شدن نیست. با آموزش‌ها و تکنیک‌های ویژه می‌توانیم نگاه خلاقانه را در بزرگسالان نیز دوباره زنده کنیم.

معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده به اهمیت ترویج نگرش مثبت و ذهنیت رشد در افراد اشاره کرد و گفت: متأسفانه بسیاری از ما، به‌ویژه مسئولان، به دلیل مواجهه مداوم با مشکلات و ذهنیت مثبت را از دست می‌دهیم. باید کمک کنیم این نگرش و امید در افراد تقویت شود تا خلاقیت و نوآوری امکان بروز و رشد پیدا کند.

وی با تاکید بر اهمیت انسجام فرهنگی گفت: امیدوارم انسجام فرهنگی که این روزها به بهانه تلخ و شوم جنگ در کشور پررنگ‌تر شده، به فرصتی پایدار برای رشد ایران بدل شود و ظرفیت‌ها و داشته‌هایی که سال‌ها به آن‌ها بی‌توجه بودیم، امروز باید دوباره پررنگ شود و قدرشان دانسته شود.

جهاددانشگاهی می‌تواند محور هم‌افزایی در توسعه صنایع خلاق باشد

در ادامه دکتر محمد نبی شهیکی‌تاش معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تأکید بر این که با موجی از فناوری های نوظهور روبه رو هستیم، گفت: نباید تصور شود که مأموریت پارک‌های علم و فناوری صرفاً محدود به اقتصاد هایتک است؛ بلکه تجاری‌سازی دارایی‌های فرهنگی نیز یکی از اولویت‌های اصلی ماست.

وی اظهار کرد: ایران با پیشینه فرهنگی غنی نیازمند اقدامات جدی‌تر در توسعه صنایع خلاق است. رؤسای پارک‌های علم و فناوری باید در کنار حمایت از فناوری‌های نوظهور، به همان میزان به صنایع خلاق نیز توجه داشته باشند و مدل‌های کارآمد کسب‌وکار در این حوزه را شکل دهند.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون حدود ۱۰ واحد فناور در حوزه صنایع خلاق در پارک‌های علم و فناوری فعال هستند، افزود: از میان ۱۴۰۰ واحد فناور و استارتاپی مستقر در پارک‌ها، ۵۵ واحد در مسیر رشد قرار دارند که نیازمند تجاری‌سازی و توسعه شبکه‌های منتورینگ فنی و بازاری هستند. یکی از اولویت‌های ما افزایش تعداد این واحدها و تبدیل شرکت‌های در حال رشد به شرکت‌های بزرگ‌تر و اثرگذارتر است.

معاون وزیر علوم با اشاره به توزیع جغرافیایی فعالیت‌های صنایع خلاق تصریح کرد: بیشترین تراکم واحدهای فعال در این حوزه در پایتخت و کریدور شرق کشور قرار دارد. لازم است سایر پارک‌های علم و فناوری در نوار جنوبی، شمالی و همچنین کریدور غرب کشور مأموریت‌های ویژه‌ای برای توسعه صنایع خلاق خود تعریف کنند.

دکتر شهیکی‌تاش با بیان این که مدل توسعه زیست‌بوم صنایع خلاق با فناوری‌های هایتک تفاوت جدی دارد و ایجاد زنجیره ارزش در این بخش نیازمند الگوهای متفاوتی است، گفت: به همین دلیل، اگر بخواهیم با همان مدل‌های متداول پارک‌های فناوری به توسعه صنایع خلاق بپردازیم، نقش مؤثری در ظرفیت‌سازی این حوزه نخواهیم داشت.

وی درباره برنامه‌های آتی وزارت علوم گفت: اهداف ما در دو استراتژی محوری خلاصه می‌شود. نخست، ایجاد خوشه‌های تخصصی کسب‌وکار و زیرساخت‌های فنی موردنیاز که شامل سه سبد تخصصی و سه سبد عمومی برای الگوسازی توسعه صنایع خلاق در پارک‌هاست. دوم، تقویت ارکان مختلف زیست‌بوم صنایع خلاق، به‌ویژه ارتقای نیروی انسانی توانمند که بتواند در تراز بین‌المللی فعالیت کند.

معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تأکید بر لزوم سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع خلاق گفت: توسعه این بخش مستلزم برنامه‌ریزی، هزینه‌کرد منابع و ارتقای شبکه منتورینگ فنی و بازاری است. پارک‌های علم و فناوری باید این موضوع را در اولویت مأموریت‌های خود قرار دهند.

وی با بیان اینکه توسعه صنایع خلاق تنها به پارک‌های فناوری محدود نمی‌شود، اظهار کرد: در این مسیر، همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، جهاددانشگاهی و سایر ذی‌نفعان ضروری است. این حوزه، عرصه‌ای مشترک است و موفقیت آن وابسته به پیوند ارکان و بازیگران مختلف خواهد بود.

دکتر شهیکی‌تاش با تأکید بر ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین گفت: هوش مصنوعی یک پنجره فرصت برای صنایع خلاق است. استفاده از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در طراحی محصول، برندینگ، بازاریابی و کل زنجیره ارزش می‌تواند رشد معناداری را رقم بزند.

سینما صنعت مادر و نیروی محرک صنایع خلاق است

در ادامه رائد فریدزاده معاون وزیر ارشاد و رئیس سازمان سینمایی، سمعی و بصری با تأکید بر جایگاه سینما در صنایع خلاق، آن را «قلب تپنده و یکی از ارکان اصلی این حوزه» دانست و گفت: سینما می‌تواند نیروی محرک و پیشران سایر صنایع خلاق باشد و بستر هم‌افزایی بین فناوری، هنر و گروه انسانی فراهم کند.

وی افزود: سینما می‌تواند صنعت مادر باشد که صنایع دیگر از آن ارتزاق می‌کنند، مانند ادبیات، موسیقی، طراحی مد و لباس، صحنه، گردشگری و برندینگ شهری و ملی. همچنین سینما یک صنعت ترکیبی است که خود قابلیت ایجاد هم‌افزایی بین حوزه‌های مختلف را دارد.

دکتر فریدزاده با بیان اینکه صنایع خلاق در سال‌های اخیر حتی توانسته‌اند جایگاه خود را نسبت به صنایع مادر مانند نفت تثبیت کنند، افزود: این رشد نشان‌دهنده اهمیت و ظرفیت بالای این حوزه است.

وی با تأکید بر اهمیت اقتصاد فرهنگ در توسعه صنایع خلاق گفت: اقتصاد فرهنگ به شکل‌دهی زنجیره تولید، عرضه و مصرف کمک می‌کند و پایداری صنعت نیازمند شفافیت نهادی و حمایت‌های فرهنگی برای تنوع و کیفیت آثار است.

وی با اشاره به تحولات فناوری در صنعت تصویر اظهار کرد: فناوری همواره دو وجه دارد؛ می‌تواند تهدید باشد و هم فرصت. اگر بخواهیم صنایع ما جهانی شوند، اتصال به این فناوری‌ها مسیر توسعه را هموار می‌کند.

دکتر فریدزاده با بیان این که صنایع خلاق نیروی محرکه اقتصاد هستند و سینما را می‌توان در قلب این منظومه قرار داد، گفت: اگر اکوسیستم سینما به‌عنوان یک صنعت ترکیبی تقویت شود، زمینه رشد خلاقیت فراهم شده و به سمت یک «جنگل متنوع با گونه‌های مختلف» خواهیم رفت و از حالت مزرعه تک‌محصولی فاصله می‌گیریم.

فعالیت ۱۴۰ شرکت جوان در پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم

دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاددانشگاهی نیز با تشریح روند راه اندازی این پارک  گفت: صنایع فرهنگی از جمله حوزه‌هایی هستند که حتی در زمان بحران می‌توانند به فعالیت ادامه دهند، امید ایجاد کرده و به انسجام اجتماعی کمک کنند.

وی افزود: حدود 140 شرکت در این پارک مشغول فعالیت هستند که میانگین سنی اعضای آن 30سال است و این نشان می دهد صنایع خلاق عرصه فعالیت نسل جوان است و اگر به این صنایع توجه شود به جوانان توجه شده است.

وی اظهار کرد: صنایع خلاق با ویژگی‌هایی که دارند، بستری برای سلامت روان جامعه فراهم می‌کنند. وقتی فرد با امید زندگی کند و مشغول فعالیت باشد، کار خود را تعطیل نخواهد کرد. همین امر یکی از جلوه‌های تاب‌آوری اقتصادی در صنایع فرهنگی است.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی با اشاره به تجربه‌های پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی خاطرنشان کرد: بسیاری از فعالیت‌هایی که شاید در سایر صنایع نیازمند ۱۰۰ نفر نیرو باشد، گاهی با خلاقیت یک نفر انجام می‌شود. در پارک از چنین الگوهایی حمایت می‌کنیم. حتی اگر فردی بدون تیم مراجعه کند، فعالیت او را آغاز می‌کنیم تا بعدها بتواند نیروهای بیشتری به کار گیرد.

دکتر ایمانی خوشخو ادامه داد: در ۱۲ روز بحرانی اخیر هیچ ‌یک از شرکت‌های ما تعطیل نشدند. هرچند دشواری‌هایی وجود داشت؛ اما این تجربه نشان داد که صنایع خلاق با ظرفیت‌های ویژه خود می‌توانند از بحران عبور کنند و جامعه را همراهی کنند.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی با اشاره به برنامه‌های آتی این مجموعه افزود: بحث هوش مصنوعی و سینما از موضوعات جدی ماست. هنرمندان در این زمینه نگرانی‌هایی دارند، اما در نشست اخیر مشخص شد که جایگزینی کامل صورت نمی‌گیرد بلکه باید تدابیری برای هم‌افزایی اندیشید. در ادامه، برنامه‌ای درباره موسیقی و هوش مصنوعی نیز در یکی دو ماه آینده برگزار خواهد شد.

وی همچنین از برگزاری یک نمایشگاه بزرگ خبر داد و گفت: این نمایشگاه که قرار بود در کیش برگزار شود، به دلیل برخی مسائل به تهران منتقل شده و در سه ماه آینده برگزار خواهد شد. همه دست‌اندرکاران حوزه هوش مصنوعی در شورای سیاست‌گذاری آن حضور دارند.

دکتر ایمانی خوشخو در پایان با قدردانی از معاونت علمی ریاست جمهوری و دیگر حامیان پارک تصریح کرد: حضور دکتر علی منتظری در جهاددانشگاهی موجب ایجاد تحول و امید شده است. امیدواریم با همکاری همه دستگاه‌ها، در حوزه صنایع فرهنگی نیز همچنان پیشگام باشیم و در راستای اهداف نظام جمهوری اسلامی حرکت کنیم.

مغفول ماندن گفتمان فناوری نرم در ایران
دکتر سید مهدی شریفی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این رویداد با اشاره به جایگاه فناوری نرم در کشور گفت: تمرکز جدی ما در ستاد فناوری‌های نرم بر چهار حوزه بازی، اسباب‌بازی، انیمیشن و صنایع خلاق است. این تصمیم بر اساس ظرفیت‌های کشور و شاخص‌های درآمدی، فنی و فرهنگی اتخاذ شده است. ما به هیچ یک از صنایع خلاق بی‌توجه نیستیم و تلاش داریم که تمامی زیرسیستم‌ها را در چارچوب تعاریف جهانی و با رعایت ارزش‌های فرهنگ ایرانی و اسلامی توسعه دهیم؛ در حال حاضر حمایت‌های معاونت علمی شامل کمک‌های مالی و معنوی است و هدف آن تقویت نیروی انسانی و ارتقای فرهنگ فناوری نرم در کشور است.
وی به اهمیت همکاری دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری تاکید کرد و گفت: دانشگاه‌ها و پارک‌ها باید نقش فعال در مسائل مهم جامعه و صنعت را ایفا کنند تا هیچ ظرفیت مهمی از بین نرود و رسانه‌ها نیز نسبت به این موضوع بی‌توجه نباشند. شرط حمایتی ما این است که پارک‌ها یک کارنامه درخشان ارائه دهند و جذب سرمایه‌گذاران (VC) و سرمایه خارجی برای ما اهمیت دارد. هر اقدامی که پارک‌ها در این مسیر انجام دهند، برای معاونت علمی ارزشمند است و جزو شاخص‌های ارزیابی ما قرار می‌گیرد.
دکتر شریفی بیان کرد: اکنون بیش از ۲۰۰ شاخص برای حوزه‌های بازی، اسباب‌بازی و انیمیشن تدوین کرده‌ایم و این شاخص‌ها مکتوب و برای تمامی ذی‌نفعان ارسال شده است. این شاخص‌ها شامل میزان حضور در تحقیق و توسعه پروژه‌ها نیز می‌شود و در هر جلسه، معاون پژوهشی پارک‌ها باید در این زمینه گزارش دهند.

ضرورت پیوند صنایع خلاق با سرمایه‌گذاری جسورانه

در ادامه دکتر سیدمحمدحسین سجادی‌نیری رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر گفت: سرمایه‌گذاری خطرپذیر در نقطه‌ای وارد چرخه اقتصادی می‌شود که آینده کسب‌وکارها مبهم است و پذیرش ریسک بالا اهمیت دارد. این ویژگی، آن را به بستری جدی برای رشد صنایع خلاق تبدیل می‌کند.

وی افزود: سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا همان ونچر کپیتال، به دلیل ماهیت جسورانه و کارآفرینانه خود، از اوایل قرن بیستم در ایالات متحده شکل گرفته و امروز نیز به‌عنوان الگویی جهانی مطرح است.

دکتر سجادی‌نیری با تاکید بر این‌که صنایع خلاق ظرفیت بالایی برای تطبیق با سرمایه‌گذاری خطرپذیر دارند، اظهار کرد: این موضوع نه‌تنها در فضای دانشگاهی و پژوهشی کشور جای بحث جدی دارد، بلکه می‌تواند به‌عنوان محور پایان‌نامه‌ها و تحقیقات علمی نیز مطرح شود؛ چرا که تجربه جهانی نیز نشان می‌دهد پیوند این دو حوزه نتایج ارزشمندی به دنبال دارد.

وی ادامه داد: در صنایع خلاق، ما با محصولاتی مواجهیم که علاوه بر ارزش فرهنگی، دارای ارزش اقتصادی هستند. به تعبیر دکتر شهیکی، این همان "روییدن اقتصاد در زمین فرهنگ" است و باید آن را فرصتی برای توسعه اقتصادی کشور تلقی کرد.

رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر در توضیح پیشینه این نوع سرمایه‌گذاری خاطرنشان کرد: از سال ۱۹۱۱ میلادی، شرکت‌های بزرگی در آمریکا همچون ونچر کپیتال یاسمر و ونچر پارتنرز این مسیر را آغاز کردند. امروز نیز این مدل در کشورهای مختلف جهان به‌ویژه در صنایع خلاق به‌کار گرفته می‌شود.

وی تاکید کرد: در ایران نیز لازم است با استفاده از تجربه‌های موفق جهانی، الگویی بومی‌سازی‌شده طراحی کنیم تا صنایع خلاق بتوانند سهم واقعی خود را در اقتصاد ملی ایفا کنند.

سهم ۱۰ درصدی صنایع خلاق در مشاغل کلان‌شهرهای جهان

همچنین در این مراسم دکتر محمدحسین آشتیانی دبیر کارگروه توسعه صنایع خلاق معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اظهار کرد: طبق آخرین گزارش‌ها، صنایع خلاق در کشورهای مختلف جهان به‌ویژه اروپا، سهمی چشمگیر در اشتغال و توسعه فرهنگی دارند؛ به‌طوری‌که در کلان‌شهرها و پایتخت‌های کشورهای پیشرفته، حدود ۱۰ درصد مشاغل به این حوزه اختصاص یافته است.

وی افزود: بر اساس آمار اتحادیه اروپا، صنایع خلاق تاکنون بیش از ۸ میلیون شغل در کشورهای اروپایی ایجاد کرده و علاوه بر جنبه اقتصادی، به‌عنوان یک عنصر هویتی و فرهنگی برای این کشورها شناخته می‌شود.

دبیر کارگروه توسعه صنایع خلاق با بیان اینکه این صنایع در بسیاری از کشورها به‌عنوان موتور محرک اقتصاد عمل می‌کنند، ادامه داد: با وجود بحران‌هایی همچون پاندمی کرونا و جنگ اوکراین، صنایع خلاق اروپا و روسیه همچنان رشد قابل توجهی را تجربه کرده‌اند. به‌طور مشخص، سهم صنایع خلاق در اقتصاد روسیه طی سال ۲۰۱۹ به ۴ تا ۴.۱ درصد رسید که به گفته کارشناسان، نقش مهمی در نجات اقتصاد این کشور در شرایط جنگ اقتصادی داشته است.

وی خاطرنشان کرد: روسیه حتی به دنبال استفاده از ظرفیت شرکت‌های ایرانی در حوزه طراحی، متریال و پشتیبانی استارتاپ‌ها بود، اما این همکاری‌ها به دلایلی محقق نشد.

دکتر آشتیانی گفت: آفریقا به‌ویژه کشورهای نیجریه و آفریقای جنوبی در حوزه سینما و مد به قطب‌های نوظهور صنایع خلاق تبدیل شده‌اند. صنعت سینمای نیجریه نه‌تنها در داخل این کشور، بلکه در کشورهای دیگر نیز به سرمایه‌گذاری گسترده منجر شده و وزارت گردشگری و توسعه صنایع خلاق نیجریه در سال ۲۰۲۳ به‌طور رسمی تأسیس شده است.

وی ادامه داد: علاوه بر سینما، صنعت مد در نیجریه و آفریقای جنوبی نیز رشد چشمگیری داشته است؛ به‌طوری که ارزش سالانه صنعت مد نیجریه حدود ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

گفتنی است؛ در این رویداد از دکتر محمد نبی شهیکی تاش و دکتر سیدمحمدحسین سجادی‌نیری تقدیر شد.

این رویداد تا چهارشنبه 5 شهریورماه به مدت سه روز با برگزاری پنل‌های تخصصی ادامه دارد.