۱۰ چرخش تحول آفرین در حوزه بهزیستی/ مثلث آموزش، مهارت و اشتغال پایدار

به گزارش بازارکار از روابط عمومی و امور بین الملل، سید جواد حسینی؛ رئیس سازمان بهزیستی امروز در وبینار توجیهی طرح "سلام" گفت: سیاست سازمان‌گرایی و اداره‌محوری، نظامات دولتی منجر به «چاق و چله» شدن دولت شده است. در واقع با وجود اینکه جمعیت کشور بعد از انقلاب ۲.۸ درصد رشد داشته، نظام اداری ۴.۸ درصد متورم شده است. به این معنا که نوعی ساختارگرایی سازمانی و اداری شکل گرفته و تصور بر این بوده که باید اداره‌ای ایجاد شود، آن اداره تبدیل به مدیریت شود، مدیریت به اداره‌کل و سپس بخش به شهر، شهر به شهرستان و شهرستان به استان ارتقا یابد. در این نگاه، استخدام نیرو و گسترش سازمان‌ها، کشور را به سمت گران اداره شدن پیش برده است.

وی افزود: سیاست راهبردی امروز این است که نگاه محله‌محورانه و رویکرد «کوچک زیباست» در حکمرانی پیاده شود. این نگاه هم دسترسی در محلات ایجاد می‌کند، هم توانمندی می‌سازد، هم بر پیشگیری اثرگذار است و جامعه سالم را بهتر محقق می‌سازد.

حسینی بیان کرد: سیاست خانواده‌محوری یکی از سیاست‌های اصلی سازمان است. باید از موسسه‌گرایی و مرکزگرایی به سمت خانواده‌محوری حرکت کنیم.

وی گفت: سیاست بعدی، تزریق‌گرایانه و فراگیرسازانه است یعنی حرکت از سیاست تفکیک و ایزوله‌سازی به سمت سیاست فراگیرسازی و تلفیق‌گرایی.

رییس سازمان بهزیستی عنوان کرد: سیاست بعدی، رویکرد پیشگیرانه است که بر اساس آن باید از سیاست‌های آسیب‌شناسانه صرف به سمت سیاست‌های مبتنی بر پیشگیری حرکت کنیم.

وی گفت: سیاست دیگر، اجتماعی‌سازانه است به این معنا که سازمان از انزواطلبی و حصارکشی به دور خود فاصله گرفته و به سمت سیاست‌های جامعه‌پذیر و اجتماعی حرکت کند.

رئیس سازمان بهزیستی ادامه داد: سیاست دانش‌بنیاد سیاست بعدی است که نقطه مقابل سیاست‌های هیجان‌آفرینانه و مقطعی است و در نهایت دهمین سیاست، عدالت‌محوری است که نقطه مقابل سیاست‌های شکاف‌آفرین و قطبی‌ساز بدون توجه به عدالت به‌ویژه عدالت ترجیحی قرار دارد.

وی گفت: این سیاست ها به معنای آن است که همه برنامه‌ها و اقدامات سازمان بهزیستی باید در چارچوب این چرخش‌های تحول‌آفرین محقق شود.

مثلث آموزش، مهارت و اشتغال پایدار

رئیس سازمان بهزیستی متذکر شد: در سیاست اول یعنی توانمندسازی و فرصت‌آفرینی، زمانی می‌توانیم موفق باشیم که «مثلث آموزش، مهارت و اشتغال پایدار» را شکل دهیم. اگر آموزش و مهارت‌آموزی و اشتغال پایدار به‌طور مؤثر رقم نخورد، توانمندسازی و فرصت‌آفرینی به یک شعار تبدیل خواهد شد و نتیجه‌ای در عمل نخواهد داشت.

وی گفت: یکی از برنامه‌های مهم در این زمینه غربالگری و استعدادیابی مهارت‌آموزی برای ۳۰ هزار نفر شامل کودکان و نوجوانان شبه‌خانواده، افراد دارای معلولیت، فرزندان زنان سرپرست خانوار و نوجوانان محلات است. در این طرح قرار است ویژگی‌های شخصیتی، تحصیلی و شغلی افراد شناسایی شود و بر اساس آن سه اقدام انجام گیرد: آموزش مهارت‌های نرم زندگی، هدایت تحصیلی در سنین ۱۳ تا ۱۶ سال و مهارت‌آموزی شغلی در ۱۷ و ۱۸ سالگی پس از ۱۸ سالگی نیز تسهیلات اشتغال‌زایی به این گروه اختصاص خواهد یافت.

وی افزود: در این راستا، 6 ماه است که کار کارشناسی متمرکز انجام می‌دهیم. تجربه نشان داده است که اشتغالات فردی غالباً پایدار نیستند بنابراین مسیر را به سمت اشتغالات تعاونی، سهامی و تجمیعی پیش برده‌ایم. ساخت ۳۵ پنل خورشیدی در استان‌ها، اعطای یارانه شغلی به زنان سرپرست خانوار، اعزام تسهیل‌گران شغلی به استان‌ها و رونمایی از سامانه اشتغال در همین راستا بوده است.

حسینی گفت: سیاست سازمان، حرکت از اعانه‌محوری و مستمری‌بگیری به سمت توانمندسازی است. اگر این مسیر طی نشود باز هم با افزایش تعداد متقاضیان پشت نوبتی برای دریافت مستمری مواجه خواهیم شد.

وی درباره دومین سیاست راهبردی سازمان بهزیستی اظهار کرد: سیاست مشارکت‌محوری از جمله رویکردهای کلیدی ماست و در همین راستا برنامه استقرار جامع زیست‌بوم مشارکت در پهنه کشور تدوین شده است.

حسینی ادامه داد: سازمان بهزیستی در عرصه مشارکت اجتماعی با وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های گسترده، کمتر به شکل مؤثر و جامع ورود کرده است. در حالی که هیچ سازمانی به اندازه بهزیستی توان ایجاد بستر مشارکت در ابعاد مختلف را ندارد، اما تاکنون در این حوزه با نوعی غفلت مواجه بوده‌ایم. به همین دلیل سیاست جدی ما این است که با اجرای این برنامه جامع، چرخشی تحولات‌آفرین در فضای مشارکت کشور ایجاد شود.

توسعه سازمان‌های مردم نهاد غیردولتی

رئیس سازمان بهزیستی تصریح کرد: این برنامه چند محور اساسی دارد. محور نخست توسعه کمی و کیفی تشکل‌های مردم‌نهاد است بدین معنا که باید NGOهای فعال در حوزه بهزیستی را هم از نظر تعداد و هم از حیث کیفیت ارتقا دهیم. این توسعه از طریق گسترش موضوعی انجام خواهد شد به طور مثال در سال گذشته موضوعاتی مانند اشتغال، هوش مصنوعی، مجازات‌های جایگزین، تأمین لوازم‌التحریر و زیارت اولی‌ها به تشکل‌ها سپرده شد و مقرر است هر سال یک موضوع تخصصی جدید در دستور کار حداقل یک تشکل قرار گیرد.

وی ادامه داد: محور دوم توسعه جغرافیایی است. در بسیاری از شهرهای کوچک و روستاها، تشکل‌های غیردولتی فعال در حوزه بهزیستی وجود ندارند. هدف‌گذاری ما این است که در شهرهای میانی و مناطق روستایی نیز زمینه شکل‌گیری این تشکل‌ها فراهم شود و از طریق صدور مجوز و هدایت هدفمند، مشارکت در این مناطق نیز رونق گیرد.

حسینی با اشاره به سیاست مشارکت‌محوری سازمان بهزیستی گفت: این سیاست از طریق برنامه جامع استقرار زیست‌بوم مشارکت پیگیری می‌شود و چند محور اصلی دارد. محور نخست: توسعه کمی و کیفی تشکل‌های مردم‌نهاد است.

وی گفت: باید تشکل‌های غیردولتی فعال در حوزه بهزیستی را هم به لحاظ تعداد و هم کیفیت گسترش دهیم. مطالعات نشان می‌دهد اغلب مؤسسان این تشکل‌ها در سنین میانسالی وارد می‌شوند بنابراین لازم است اقشار مختلف به‌ویژه جوانان، مهندسان، معلمان و پزشکان نیز وارد عرصه شوند.

رییس سازمان بهزیستی ادامه داد: در این راستا توسعه شبکه‌سازی نیز اهمیت دارد؛ سال گذشته ۶ شبکه ایجاد شد و اکنون شبکه خیرین در دست راه‌اندازی است که رمز موفقیت در توسعه مشارکت‌ها محسوب می‌شود.

وی همچنین با تأکید بر ضرورت تسریع در صدور مجوزها گفت: در سال ۱۴۰۲ تنها ۳۷ درصد مجوزها به موقع صادر شد اما این رقم در سال ۱۴۰۳ به ۹۸ درصد رسید و باید به ۱۰۰ درصد افزایش یابد.

حسینی با اشاره به اینکه محور دوم، شبکه داوطلبان است، گفت: سازمان بهزیستی هم‌اکنون ۱۰۷ هزار داوطلب دارد در جریان جنگ ۱۲ روزه نیز ۱۹ هزار داوطلب به ما پیوستند و مجموعاً ۱۲۷ هزار داوطلب بالقوه وجود دارد که می‌توانند بالفعل شوند. طرح سلام یکی از ابزارهای مهم برای بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت این داوطلبان در سطح محلات است.

رونمایی از نقشه جامع مسئولیت‌های اجتماعی به زودی

وی درباره محور سوم گفت: نقشه جامع مسئولیت اجتماعی کشور است و برای استقرار این محور، دستیار ویژه مسئولیت اجتماعی تعیین شده است تا استان‌ها ظرفیت‌های خود را شناسایی کرده و نیازهایشان را احصا کنند. به‌زودی نقشه جامع مسئولیت‌های اجتماعی کشور به تفکیک استان و شهرستان رونمایی خواهد شد.

حسینی ادامه داد: محور چهارم، نظام تصمیم‌گیری مشارکتی از کف تا ستاد است. این نظام سه کارکرد اصلی دارد؛ نخست اینکه در تصمیمات تحولی سازمان، نظرات همه استان‌ها جمع‌آوری و در شورای تحول اداری مطرح می‌شود. دوم اینکه ایده‌های مطلوب محلی به ستاد منتقل و به‌صورت تقاضامحور در سطح کشور توسعه می‌یابد. سومین کارکرد نیز مدیریت بحران‌ها است؛ همان‌گونه که در جنگ ۱۲ روزه تجربه شد.

وی با اشاره به اینکه محور پنجم، دبیرخانه‌های ملی کیفیت‌بخشی است، بیان کرد:دبیرخانه‌های ملی برای ارتقای کیفیت خدمات در حوزه‌هایی همچون اوتیسم، اورژانس اجتماعی، طرح سلام، مراکز مثبت زندگی و CBR ایجاد می‌شود. این دبیرخانه‌ها در مناطق پنج‌گانه کشور مستقر شده و نظرات مشورتی، ارتقایی و اصلاحی را به ستاد منتقل خواهند کرد. این پنج محور به شکل مشخص می‌تواند زیست‌بوم مشارکت را در سازمان بهزیستی استقرار دهد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور با تشریح سیاست‌های تحولی این سازمان گفت: در سفرهای استانی، تحقق سیاست خانواده‌محوری را به طور ویژه دنبال خواهیم کرد.

وی افزود: نخستین گام در این مسیر توسعه مراکز روزانه است، چرا که هرچه مراکز شبانه‌روزی کاهش یابد و مراکز روزانه گسترش یابد، افراد از پیوند با خانواده جدا نخواهند شد. در حال حاضر ۱۴۸۰ مرکز روزانه در حوزه توانبخشی فعال است و سال گذشته ۳۴ مرکز جدید ایجاد شد. البته این تعداد همچنان اندک است و باید افزایش یابد. یارانه مراکز روزانه نیز رشد داشته و به‌ویژه برای طیف اوتیسم از چهار و نیم میلیون تومان به ۱۰ میلیون تومان افزایش یافته است.

توسعه خانه‌های حمایتی

وی ادامه داد: دومین محور، توسعه خانه‌های حمایتی یا همان کوچک‌سازی مراکز است که دو دستاورد مهم دارد؛ نخست حفظ کرامت و منزلت افراد و دوم ارتقای بهداشت و پیشگیری از بیماری‌های عفونی. در حال حاضر ۲۷۹ خانه حمایتی با پوشش ۲۵۵۵ خدمت‌گیرنده فعال است که باید توسعه یابد.

حسینی گفت: سومین اقدام، توسعه مراکز مراقبت در منزل است. هر چه خدمات در محیط خانواده ارائه شود، احساس امنیت افراد بیشتر خواهد شد. اکنون ۱۰۲ مرکز مراقبت در منزل با پوشش ۸۰۰۰ نفر فعال است. همچنین ۳۸۹ مرکز ویزیت در منزل نیز داریم که ۱۹ هزار خدمت‌گیرنده تحت پوشش آن‌ها قرار دارند.

وی افزود: یکی دیگر از اقدامات مهم، برقراری و افزایش حق پرستاری برای خانواده‌هاست. در گذشته یارانه نگهداری در خانواده بسیار کمتر از مراکز بود اما اکنون همه پرداختی‌ها ۴۰ درصد و پرداختی‌های خانواده‌محور ۴۳ درصد افزایش یافته است. در حال حاضر ۱۵۶ هزار نفر از این سیاست بهره‌مند هستند و حق پرستاری از یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به چهار میلیون و ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.

رئیس سازمان بهزیستی تصریح کرد: محور ششم، ساماندهی فرزندان در معرض بی‌سرپرستی یا بدسرپرستی است. سالانه حدود ۶۰۰۰ کودک وارد مراکز شبه‌خانواده می‌شوند. سیاست ما این است که تا جای ممکن آنان به خانواده‌های زیستی بازگردند که خوشبختانه سال گذشته ۵۰ درصد محقق شد. در مرحله بعد، این کودکان به خانواده‌های جایگزین (۱۸ هزار کودک) یا فرزندخواندگی (۲۵ هزار کودک) سپرده می‌شوند. همچنین خانواده میزبان (۵۰۰ کودک) و امین موقت از دیگر شیوه‌های نگهداری است و در نهایت اگر هیچ‌کدام امکان‌پذیر نشد، به مراکز شبه‌خانواده سپرده می‌شوند که این مراکز نباید بیش از ۱۰ نفر ظرفیت داشته باشند. یارانه این مراکز نیز سال گذشته ۸۰ درصد و امسال ۶۰ درصد افزایش یافت.

حسینی با اشاره به توسعه خدمات توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR) اظهار کرد: این طرح ۹۵ درصد روستاهای کشور را پوشش داده و امسال ۳۰ درصد شهرها نیز تحت پوشش قرار می‌گیرند. این سیاست نیز در راستای خانواده‌محوری است، زیرا خدمات در بطن خانواده و محله ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: بیمه رایگان زنان سرپرست خانوار در روستاها و عشایر و پوشش ۱۱ هزار نفر در شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر، اجرای طرح حمایت از زنان دارای کودک کار و خیابان، طرح مراقبت همراه مادر در خانواده‌های دارای فرزندان دوقلو و چندقلو و غربالگری سلامت زنان خانوار از جمله برنامه‌های جدید سازمان بهزیستی در راستای تحکیم خانواده است.

حسینی در بخش دیگری از سخنان خود به سیاست محله‌محوری اشاره کرد و گفت: این سیاست نیز یک چرخش تحول‌آفرین در حکمرانی اجتماعی است. هدف ما احیای محلات و ارائه خدمات در بطن آن‌هاست. بر همین اساس، تفاهم‌نامه‌ای با وزارت آموزش و پرورش امضا شد و قرار است طرح «سلام» به صورت پایلوت در ۲۰ مدرسه منطقه ۴ تهران و در هر استان حداقل یک مدرسه اجرا شود.

وی افزود: محورهای طرح محله‌محوری شامل توسعه CBR در شهرها، مهارت‌آموزی و استعدادیابی نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ سال، طرح مهر و گفت‌وگو برای نشاط اجتماعی، راه‌اندازی پاتوق‌های سالمندی و ۳۰۰۰ مشاور سالمندان، ایجاد تعاونی‌های محله محور، همکاری با بانک رفاه در طرح امید محله، مشارکت انجمن اپتومتری برای سلامت چشم سالمندان و اتصال به باشگاه کارآفرینان و صندوق کار و تأمین اجتماعی است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: تلاش داریم افتتاح این طرح با حضور رئیس‌جمهور انجام شود. اجرای موفق این برنامه‌ها باعث خواهد شد مدرسه احیا شود، محله جان بگیرد و در نهایت تسهیلگران و تشکل‌های مردمی به آن بپیوندند.  به آن بپیوندند.