محمدصادقیان: پژوهش، قلب تپندهی خرد اجتماعی و زیرساخت تصمیم‌سازی است. ما پژوهش را صرفاً ابزار تولید گزارش نمی‌دانیم؛ آن را سپری حفاظتی برای دستگاه‌های اجرایی در برابر فساد، خطا و تصمیمات ناشدنی می‌بینیم.

پژوهش، چشم بینای سیاست‌گذار و سیاست‌گذاری است؛ هیچ سیاستی بدون پشتیبانی علم و پژوهش پایدار نخواهد ماند. علم و پژوهش اهرم‌های بلند توسعه‌اند؛ بی‌آن‌ها سیاست‌ها از هم می‌پاشند و جامعه بی‌افق می‌ماند.

از تقاضامحوری تا بینش‌دهی؛ اولویت‌های پژوهشی

 اولویت‌های پژوهشی مؤسسه چگونه تعریف می‌شود؟

دکتر محمدصادقیان: سبد اولویت‌های ما چهار ستون دارد: تقاضامحوری، مطالعات نهادی، پژوهش‌های تبیینی و آینده‌نگر، و پروژه‌های بینش‌ده که به توصیه‌های سیاستی منتهی می‌شوند. نتایج باید قابل استفاده در چرخهی سیاست‌گذاری باشد و امکان پایش و ارزیابی مستمر سیاست‌ها را فراهم کند.

در حقیقت، ما پژوهش را نه پایان مسیر، بلکه آغاز اصلاح سیاست‌ها می‌دانیم. هر پژوهش باید نقشه‌ای برای مشاهده، یادگیری و اقدام بسازد؛ تا تصمیم‌سازی به یک گفت‌وگوی عقلانی بین شواهد و ارزش‌ها تبدیل شود.

شبکه‌سازی علمی؛ از دانشگاه تا انجمن

 برای ظرفیت‌سازی علمی چه سازوکاری در نظر گرفته‌اید؟

دکتر محمدصادقیان: با جلب همکاری نهادهای علمی–پژوهشی و دانشگاه‌ها و بهره‌گیری از توان انجمن‌های تخصصی، شبکه‌ای پویا ساخته‌ایم. نقش مؤسسه، هدایت این ظرفیت‌ها به سمت گره‌گشایی از مسائل عرصهی عمل و پاسخ‌گویی به نیازهای مأموریتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.

پژوهش قطب‌نمای نظام حکمرانی است؛ این شبکه علمی همان نقشه‌ی مسیر حرکت نظام سیاست‌گذاری از تجربه‌گرایی پراکنده به سمت اقدام مبتنی بر شواهد معتبر است.

از یافته تا سیاست؛ نمونه‌های اجراشده

 از پروژه‌های شاخص اخیر بفرمایید.

محمدصادقیان: در یکی‌دو سال اخیر، چند پروژه ارزشمند به ثمر نشسته است. به‌عنوان نمونه، همکاری ما سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در «ارزیابی کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با هدف شناسایی گزینه‌های مستعد ارتقاء» و «تدوین برنامه تحول سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور» مسیر ترجمه یافته‌ها به توصیه‌های اجرایی را هموار کرد. همچنین همکاری با معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در جهت «طراحی و پیاده سازی الگوی همسویی راهبردی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی»، از دیگر پروژه های شاخص این موسسه قلمداد می شود. با مطالبه معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت متبوع، مطالعه‌ای جامعه‌شناختی درباره پدیده کولبری در غرب کشور در راستای توسعه منطقه‌ای انجام شد که خروجی‌های آن در اختیار نهادهای تصمیم‌گیر قرار گرفت.

این تجربه‌ها نشان دادند که پژوهش وقتی به زبان سیاست ترجمه شود، می‌تواند موتور اصلاحات نهادی گردد؛ از توصیف وضع موجود تا پیشنهاد الگوی بهینه‌ی مداخله.

پروژه‌های جاری؛ بازار کارِ آینده و حل اختلافات

روابط عمومی: اینک چه پروژه‌هایی را دنبال می‌کنید؟

محمدصادقیان:

همکاری ما با طیف گسترده‌ای از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و انجمن‌های علمی به‌صورت نظام‌مند در حال گسترش است. به‌عنوان نمونه، با دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران در زمینه‌ی «مطالعه‌ی طولی پویایی کارآفرینانه در ایران» همکاری داریم؛ با دانشگاه دامغان دو طرح مشترک در دست اجراست، یکی با محور «بررسی مسائل پرتکرار در دعاوی کارگری و کارفرمایی و راهکارهای کاهش آن از منظر سیاست‌گذاری»، و دیگری با موضوع «تحلیل جامع اثرات هوش مصنوعی، روباتیک و پلتفرم‌های دیجیتال بر اشتغال، بهره‌وری، نابرابری شغلی و شکاف مهارتی در بازار کار ایران». همچنین، با سازمان جهاد دانشگاهی تهران و قم پروژه‌هایی در حوزه‌ی «ارزیابی و کاربست پیوست عدالت در سیاست‌گذاری‌های حوزه‌ی کار و رفاه اجتماعی»، «اصلاح فرآیندهای نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی»، و «تدوین پیوست عدالت برای مصوبه‌ها و برنامه‌های در دست بررسی در هیأت محترم وزیران» در حال انجام است.

در حوزه تولید دانش، حمایت از تالیف و ترجمه آثار و محصولات متنوع در حوزه های ماموریتی در دستور کار است که از جمله تولیدات در این زمینه می توان به تالیف کتب ؛ بررسی بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور در ایران، قانون تصویب ایمنی و بهداشت شغلی 1981 (155) و آیین‌نامه اجرایی، توسعۀ پایدار منطقه‌ای و محلی- از نظریه تا عمل، حکمرانی ادارۀ کار، گرما در محیط کار، برابری به چه معناست و چرا اهمیت دارد؟ اشاره کرد.

همچنین؛ بی‌عدالتی ساختاری و حقوق کارگران، نسل Z در محل کار، اقتصاد کلان برای مشاغل شایسته، حمایت اجتماعی و گذار عادلانه، بازآافرینی تعاونی های ایران، نوآوری و سرمایه گذاری در عصر دیجیتال، سیاستگذاری اجتماعی خلاقانه از دیگر آثار در دست انتشار موسسه است.

در شش‌ماهه‌ نخست سال جاری نیز حمایت از بیش از سی رساله‌ دانشجویی در محورهای اولویت‌دار مؤسسه عملیاتی شده است.

برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی با همراهی نهادهای علمی در دستور کار قرار دارد؛ از جمله تفاهم با انجمن جامعه‌شناسی ایران برای برگزاری پنل‌های تخصصی در موضوعات کار، رفاه و تعاون در سه‌شنبه‌های هفته‌ چهارم هر ماه، که هم‌اکنون در حال اجراست.

خروجی این نشست‌ها در قالب یادداشت‌های سیاستی منسجم تدوین و در اختیار نهادهای تصمیم‌گیر قرار می‌گیرد؛ تا پژوهش به‌مثابه ابزار اندیشه‌ورزی جمعی، چرخه‌ی تصمیم‌سازی کشور را در مسیر حکمرانی هوشمند و آماده‌سازی نظام ملی برای مواجهه‌ی مبتنی بر داده و شواهد با تحولات آینده‌ی بازار کار یاری کند.

پایش و ارزیابی؛ شرط اثربخشی

روابط عمومی: چگونه از اثرگذاری پژوهش‌ها اطمینان پیدا می‌کنید؟

محمدصادقیان: از ابتدا برای هر پروژه، مسیر «تبدیل یافته به اقدام» تعریف می‌کنیم؛ شامل تحویل‌دادنی‌های سیاستی، جدول پایش، و نقاط بازنگری. پژوهش بدون سازوکار ارزیابی، نیمه‌تمام است. ما اصرار داریم هر خروجی پژوهشی، یا به تصمیم‌سازی منجر شود یا به اصلاح آن کمک کند.

پایش مستمر، ضامن زنده‌بودن پژوهش در چرخه سیاست‌گذاری است. ما پژوهش را زنده نگه می‌داریم تا تصمیمات هم حیات عقلانی خود را حفظ کنند.

«دعوت به هم‌افزایی»

روابط عمومی: چه انتظاری از پژوهشگران و نهادهای علمی دارید؟

محمدصادقیان: از همهی دانشگاه‌ها و انجمن‌های تخصصی دعوت می‌کنیم ایده‌ها و پیشنهادهای مسئله‌محور خود را به مؤسسه ارائه کنند. ما آماده‌ایم تا در چارچوب مأموریت‌ها، از پژوهش‌های کاربردی که قابلیت تبدیل به توصیهی سیاستی و اقدام اجرایی دارند، حمایت کنیم.

از همه‌ی دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی می‌خواهم پایگاه‌های پژوهشی را به‌عنوان ابزار سیاست‌ورزی هوشمند و سازوکار ارتقای سرمایه اجتماعی در کشور بازشناسی کنند؛ زیرا سیاست بدون پژوهش، تصمیم بدون افق است.

جمع‌بندی

پژوهش در نگاه معاونت پژوهش مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، نه یک فعالیت حاشیه‌ای، بلکه پیشران اصلی حکمرانی هوشمند و سپری در برابر خطا و فساد است؛ با تأکید بر تقاضامحوری، شبکه‌سازی علمی، و تبدیل سنجیدهی یافته‌ها به سیاست و اقدام.

در نهایت، مسیر آینده‌ی مؤسسه، تداوم این گذار بزرگ است: از شهود و تجربه منفرد به عقلانیت جمعی مبتنی بر داده و پژوهش؛ جایی که علم، زبان مشترک سیاست‌گذار و جامعه می‌شود.