توسعه گردشگری پایدار، ضرورتی برای آینده صنعت گردشگری ایران

به گزارش بازارکار به نقل از میراث آریا، علی قمی اویلی، متخصص حوزه میراث طبیعی و گردشگری در یادداشتی پیرامون اهمیت پایداری در صنعت گردشگری ایران نوشت: گردشگری پایدار نه‌تن‌ها یک انتخاب بلکه یک ضرورت برای حفظ میراث طبیعی، فرهنگی و توسعه اقتصادی کشور است. با توجه به ظرفیت‌های غنی ایران، لازم است برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای توسعه این صنعت با درنظر گرفتن اصول زیست‌محیطی و اجتماعی انجام شود.
مشکلاتی مانند بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، عدم مدیریت صحیح مقصد‌های گردشگری و کمبود زیرساخت‌های پایدار، مانع از توسعه بلندمدت این صنعت می‌شود. برای رفع این موانع، باید بر توانمندسازی جوامع محلی، توسعه گردشگری سبز و افزایش آگاهی عمومی تمرکز کرد.

لزوم حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری و اجرای سیاست‌های حمایتی، جذب سرمایه‌گذاری‌های پایدار و ترویج الگو‌های موفق گردشگری مسئولانه، می‌تواند ایران را به یکی از مقاصد پیشرو در گردشگری پایدار تبدیل کند.

همکاری بین دستگاه‌های اجرایی، بخش خصوصی و جامعه محلی برای تحقق این اهداف با همگرایی و برنامه‌ریزی صحیح، می‌توان از ظرفیت‌های بی‌نظیر گردشگری ایران بهره‌برداری کرد، بدون آنکه به محیط‌زیست و میراث طبیعی و فرهنگی کشور آسیبی وارد شود.

راهبرد‌های پیشنهادی برای توسعه پایدار گردشگری در ایران

۱- حفظ منابع طبیعی و میراث فرهنگی: حفاظت از مناطق طبیعی و آثار تاریخی باید در اولویت برنامه‌های گردشگری قرار گیرد. گردشگری نباید عاملی برای تخریب محیط‌زیست و نابودی فرهنگ‌های محلی باشد، بلکه باید به ابزاری برای تقویت و صیانت از این ارزش‌ها تبدیل شود.

۲- توانمندسازی جوامع محلی: مشارکت فعال جوامع بومی در فرآیند‌های گردشگری و بهره‌گیری از مزایای اقتصادی آن می‌تواند به توسعه پایدار این صنعت کمک کند. ایجاد اشتغال پایدار، حمایت از صنایع دستی و ارائه آموزش‌های لازم به جوامع محلی از جمله اقداماتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

۳- توسعه زیرساخت‌های پایدار: استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه مدیریت پسماند، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف منابع طبیعی، از جمله اقدامات ضروری برای کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط‌زیست است.

۴- تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری: برای جلوگیری از تمرکز گردشگری در مناطق خاص و کاهش فشار بر برخی جاذبه‌های پرطرفدار، باید به توسعه انواع دیگر گردشگری مانند اکوتوریسم، گردشگری روستایی، گردشگری سلامت و گردشگری فرهنگی توجه شود.

۵- ترویج فرهنگ گردشگری پایدار: افزایش آگاهی عمومی در میان گردشگران، فعالان صنعت گردشگری و مسئولان محلی درباره اهمیت گردشگری پایدار، نقش کلیدی در تحقق این هدف دارد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تدوین دستورالعمل‌های رفتاری برای گردشگران از جمله راهکار‌های مؤثر در این زمینه است.

لزوم حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری در گردشگری پایدار

ایجاد یک نظام جامع مدیریت گردشگری پایدار که در آن بخش‌های مختلف دولتی، خصوصی و جوامع محلی نقش فعالی داشته باشند، می‌تواند مسیر توسعه پایدار این صنعت را هموارتر کند. همچنین، تدوین و اجرای استاندارد‌های زیست‌محیطی برای واحد‌های اقامتی، حمل‌ونقل و سایر بخش‌های مرتبط با گردشگری، یکی از اقدامات کلیدی برای کاهش اثرات منفی این صنعت بر طبیعت و محیط‌زیست است.

گردشگری در ایران با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر خود، نیازمند یک نگاه جدید و برنامه‌ریزی جامع برای حفظ منابع طبیعی و فرهنگی و ارتقای کیفیت تجربه گردشگران است. با همکاری بین دولت، بخش خصوصی و جامعه محلی، می‌توان از این ظرفیت‌ها به‌طور مسئولانه بهره‌برداری کرد، بدون آنکه به محیط‌زیست و میراث فرهنگی کشور آسیبی وارد شود. بحث میراث فرهنگی و طبیعی در ارتباط با توسعه پایدار گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این دو حوزه در تعامل با یکدیگر می‌توانند به ایجاد تعادل میان حفاظت از منابع ارزشمند و بهره‌برداری مسئولانه از آن‌ها کمک کنند. میراث فرهنگی شامل بناها، محوطه‌های تاریخی، آیین‌ها، آداب و رسوم و دانش سنتی است، در حالی که میراث طبیعی شامل مناظر زیبا، مناطق حفاظت‌شده، گونه‌های نادر گیاهی و جانوری، و پدیده‌های زمین‌شناختی می‌شود.

نقش میراث فرهنگی و طبیعی در توسعه پایدار گردشگری

حفاظت و استفاده مسئولانه: توسعه پایدار گردشگری به معنای استفاده از منابع طبیعی و فرهنگی بدون آسیب رساندن به آن‌ها برای نسل‌های آینده است. ثبت و حفاظت از میراث، نه‌تن‌ها موجب حفظ اصالت و هویت جوامع می‌شود، بلکه می‌تواند جاذبه‌ای برای گردشگران باشد.

۲- تقویت هویت محلی و آگاهی اجتماعی: میراث فرهنگی و طبیعی نه‌تن‌ها جذابیت‌های گردشگری هستند، بلکه ابزار‌هایی برای آموزش، آگاهی‌بخشی و تقویت حس تعلق جوامع محلی محسوب می‌شوند.

۳- ایجاد فرصت‌های اقتصادی پایدار: توسعه گردشگری بر پایه میراث، فرصت‌های شغلی متنوعی در حوزه‌هایی مانند راهنمایی گردشگران، صنایع‌دستی، بوم‌گردی، و خدمات مرتبط ایجاد می‌کند. این امر می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر درآمد و کاهش مهاجرت از مناطق روستایی به شهر‌ها کمک کند.

۴- کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی: گردشگری پایدار به حفظ محیط‌زیست توجه دارد و از راهکار‌هایی مانند ظرفیت‌سنجی گردشگری، مدیریت پسماند، و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی بهره می‌برد.

۵- ترویج گردشگری مسئولانه: آگاهی‌بخشی به گردشگران درباره اهمیت حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی، موجب می‌شود تا آن‌ها در رفتار خود مسئولانه‌تر عمل کنند و از تخریب این میراث جلوگیری شود.

چالش‌ها و راهکار‌ها

یکی از چالش‌های مهم، تخریب ناشی از حضور بیش از حد گردشگران در مناطق حساس طبیعی و تاریخی است. راهکار‌هایی مانند مدیریت بازدیدکنندگان، توسعه زیرساخت‌های پایدار، مشارکت جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌ها، و حمایت از سیاست‌های حفاظتی می‌توانند به حفظ تعادل میان گردشگری و حفاظت از میراث کمک کنند.

توسعه پایدار گردشگری بر پایه میراث فرهنگی و طبیعی، یک راهبرد مؤثر برای حفاظت از ارزش‌های تاریخی و محیط‌زیستی در کنار رشد اقتصادی است. اجرای سیاست‌های درست و مشارکت فعالانه جوامع محلی، می‌تواند تضمین‌کننده پایداری این منابع برای نسل‌های آینده باشد.